شبه جزیره ای که امروز به نام بوشهر معروف است حدود پنج هزار سال قبل، لیان نام داشته و مهم ترین بندر امپراطوری عیلام به شمار می رفته است. مردم لیان ایزد بانو و الهه ای را می پرستیده اند که «کیر یریشا» نام داشته است و معنای آن  ایزد بانوی بزرگ یا الهه اعظم بوده است. برای این خدای زن، در ناحیه حدفاصل بهمنی و سبزآباد امروز، پرستشگاه و معبدی ساخته بودند. این معبد بزرگ دارای باغی پر درخت بوده و زنان و مردان عیلامی و لیانی از نقاط دور و نزدیک برای پرستش و نیایش به درگاه «کیر یریشا» به آن جا می رفته اند. مردم لیان به ایزد بانوی شهر خود اعتقاد زیادی داشتند و از صمیم قلب، او را می پرستیدند.

پادشاهان عیلامی نیز به «کیر یری شا» اعتقاد زیادی داشتند  و برخی از آنان برای سلامتی خودشان، همسران و فرزندانشان معبد «کیر یریشا» را مرمت یا تجدید بنا می کردند. شاید مشهورترین پادشاهان عیلامی که آثاری از آنان در معبد ایزد بانوی شهر لیان به دست‌ آمده عبارت باشند از : «کوتیر – ناهونته»، «هومبان – نومنا»،  «شوتروک – ناهونته» و «شیلهاک – این شوشیناک».

  خط و کتابت مردم لیان در پنج هزار سال پیش، سومری و اکدی بوده است. جالب است بدانید که قدیمی ترین خط اکدی مربوط به کل قلمرو عیلام در شهر لیان ( بوشهر) به دست آمده است و این به خوبی نشان می دهد که علم و دانش و خط و کتابت دست کم از سه هزار سال قبل از میلاد، در لیان رونق داشته است.

     کاتبان و نویسندگان لیانی، پس از چند قرن، خود خط مستقلی ابداع کردند و دست از تقلید از خط  اکدی و سومری برداشتند و خط عیلامی را به کار بردند. «موریس پزار» باستان شناس و مورخ فرانسوی که در سال 1913  م – 1332ه- ق به بوشهر آمد، در حفاری های باستان شناسی خود آجر نوشته های زیادی به خط اکدی و عیلامی در شهر لیان کشف کرد و با خود به پاریس برد. امروزه همه آن آجر نوشته ها زینت بخش «موزه لور» پاریس است.

در کنار معبد «کیر یریشا» ظاهرا کتاب خانه ای هم وجود داشته که در آن هزاران لوح از آجر پخته که روی آن با خط سومری یا عیلامی مطالبی نوشته شده بود، نگهداری می شده است.

شهر تاریخی و باستانی لیان سرانجام با هجوم «نبوکد نصر اول» پادشاه آشور، ویران و نابود شد و مردمان آن قتل عام شدند. معبد و کتاب خانه «کیریریشا» نیز غارت و ویران شد.

  لیان ده ها قرن از یادها و خاطرات رخت بربست تا سرانجام در اواخر قرن نوزدهم باستان شناسان اروپایی مجددا محل آن را در شبه جزیره بوشهر و ریشهر کشف کردند. آنان در حفاری های خود موفق به کشف کتابخانه معبد «کیر یریشا» نشدند و ای کاش می شدند.

در اوایل دهه چهل شمسی کارگرانی که مشغول حفاری در منطقه «تل پی تل» برای تهیه مصالح زیر ساخت فرودگاه بوشهر بودند، در تپه بزرگی مشغول خاک برداری شدند. در حین کار به هزاران آجر نوشته قدیمی رسیدند. آن ها توجهی به آن اشیاء نکردند و آجر نوشته ها را به محوطه ساخت فرودگاه بردند و در زیر آسفالت باند فرودگاه ریختند و به عنوان زیر ساخت از آن استفاده کردند!

 اتفاقا چند عدد از این آجر نوشته ها به دست اداره باستان شناسی فارس افتاد. آجرها را برای مطالعه و خواندن خطوط روی آنها به آمریکا فرستادند. باستان شناسان و مورخان آمریکایی خط عیلامی روی آجرها را خواندند و متوجه شدند که این آجرها متعلق به عصر «شوتروک – ناهونته» است.

می دانید هزاران آجر نوشته ای که در سال 1342 به عنوان زیر ساخت فرودگاه بوشهر مورد استفاده قرار گرفت چه بود؟ آن آجر نوشته ها فی الواقع الواح و اوراق کتابخانه بزرگ معبد «کیر یری شا» در لیان بود!

با نابودی کتابخانه عیلامی شهر لیان، باستان شناسان و عیلام شناسان برای همیشه از گشودن رازهای سر به مهر تمدن درخشان عیلام در شهر لیان محروم شدند.