دانلود رایگان طرح نهایی معماری مجموعه فرهنگی -بخش سوم


دانلود رایگان طرح نهایی معماری مجموعه فرهنگی -بخش سوم

فصل دوم

1-2 بخش اول

2-1-1- بوم شناخت لرستان و خرم آباد

2-1-1-1- بوم شناخت لرستان

از ویژگیهای طبیعی این خطه کوهستانی بودن آن است آب و هوای متنوع در این منطقه باعث شده که در ردیف استان های خوش آب و هوا قرار گیردفصول چهار گانه سال در این منطقه هر کدام تبلور اعجاب انگیزی از شگفتی های طبیعت است .جبال بر افراشته زاگرس که از شمال غرب ایران آغاز و به جنوب شرق ختم می شود محدود ه ای وسیع از سرزمین ایران را محصورمیسازد .
دیوار کوهستانی زاکرس دروازه طبیعی تاریخ ایران و از گذر گاه های پند آموز تاریخ جهان بشمار می آید برفراز قلل برافرشته این جبال ، بقایا ، معابدی سترک دیده می شود که روز گارانی بس دراز مردمان هوشمند و هنر مند این سرزمین را به نیایش طلبیده است دیگر آثار حیرت آور معاری و مساکن برجای مانده از مردمان این دیار کرانه رودهای جاری و حریم گذرگاه های کوهستانی را آزین بسته اند جای جای این سرزمین انباشتی از لایه های معماری است که سر به دامن کو هستانهای خاموش گذارده و آرام خفته اند . این دفاتر نا گشوده در هیات غارهای مسکون و مورد استفاده محوطه های گسترده تپه های بر آمده پلها و دیگر آثار شگفت آور معماری دیدگاهی است که گوش به پژواک باد در گسل های هولناک سپرده و نسلها را یکی پس از دیگری به باز خوانی راز های درونی خود فرا می خواند.

map

تصویر شماره 1- موقعیت لرستان در نقشه ایران

2-1-1-2- بوم شناخت و خرم آباد

خرم آباد : خرم آباد که نام هایی چون خاید الو و شاپور خواست داشته از جمله شهر های مهم امپراتوری ایلام و دوره ساسانی بوده و یا آنکه بارها در طول تاریخ ویران شده اما به دلیل موقعیت دفاعی آن در پناه کوه ها ، چشمه ها ، گوارا و خاک حاصلخیز و طبیعت زیبا یش همواره در دوره های مختلف مورد توجه انسانها قرارگرفته است.
این شهر به دلیل تاریخ غنی و پر ماجرا و موقعیت خاص استراتژیک خود همیشه شاهد جلوه هایی است که تا ابدیت تاریخ ، تلا لوی خود را تکرار خواهد کرد .
تاریخ خم آباد را می توان از زبان آثار مفرغی و بناهای استوار با ستانی اش که عمری چندین هزار ساله دارند و کهن ترین نشان در غارهای اطراف شهر ، عمر پنچاه هزار ساله این سکونت گاه امن و آباد را باز گو می کنند .
خرم آباد یا شهرآباد محصور در کوه های زاکرس و خفته ی بستر چشمه هایی جوشان است شهری با طبیعتی مر کب از کوه و آب و درخت ، با هوایی معتدل و نم نم همیشگی باران ، که از شرق به غرب در پهنای دره ای کشیده شده است.دره ای قیفی شکل به طول 15 و عرض 12 کیلو متر که در میان کو ه های زاکرس قرار گرفته و از چهار سو آن را چون دیوار هایی بلند محصور کرده اند.

02 001

 

تصویر شماره2-تقسیمات کشوری

تعامل انسان ها با یکدیگر است که زمینه آفرینش فرهنگ را فراهم می کند ، انسان های پراکنده بر کره خاکی نماینده فرهنگ های گوناگونند و تماس رودر وری این نمایندگان ارتباط متعامل فرهنگ هاست . مطالعه و بررسی فرهنگ ها موجب شناخت توانمندیهای آنان می شود یکی از عواملی که دستیابی به چنین شناختی را ممکن می سازد ، سیر و سیاحت است سیر وسیاحت انسان را با اقلیمهای مختلف ، آدم های متفاوت وبه تبع آن با فرهنگ های متنوع آشنا می کند .
آثار باز مانده از سیر تاریخی و فرهنگی هر قوم ثروت و دارایی آن قوم محسوب می شود که خود گویای تلاش های علمی ، فرهنگی و هنری نسلهای مختلف در قرون و اعصارگذشته است این آثار گاه به صورت آثار کتبی، کتابی ، کتیبه ای و گاه ابزار آلات معیشتی و گاه زینت آلات و ابزار جنگی و دفاعی و یا انبیه تاریخی به ما می گوید که این قوم چگونه زیسته و پگونه توانسته اند در گذرسهمناک تاریخ ، هستی خود را حفظ نموده است و فرهنگ شان را به نسلهای بعد از خود منتقل نماید و میراثی به یادگار گذارد که در حال حاضر بخشی از آثار مادی آن مایه مباهات موزه های داخلی و خارجی است .
از دیگر عناصر طبیعی این شهر می توان به کوه هایی اشاره کرد که دست در دست هم گذاشته و خرم آباد رادر آغوش خود گرفته اند و منظری بدیع در سراسر افق شهر ایجاد کرده اند .

همان گونه که گفته شد ، خرم آباد از محدود شهر هایی است که قابلیتهایی طبیعی و تاریخی بسیاری دارد و با اندکی توجه می توان از سرمایه های بی شمار آن برای ایجاد قطبی مهم در گردشگری ایران استفاده کرد می توان از عناصر طبیعی شهر چون پستی و بلندی ، رود خانه ها چشمه ها و سرابها ، آبشارها و پو شش گیاهی آن در بالا بردن کیفیت بصری شهر و هویت بخشی به آن سود جست .

2-1-2- محدوده جغرافیایی

2-1-2-1- محدوده جغرافیایی-لرستان

استان لرستان در غرب کشور و بین 32 درجه و 37 دقیقه تا 34 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 51 دقیقه تا 50 درجه و 30 دقیقه طولی شرقی قرار داشته و با مساحتی بر 28064 کیلو متر مربع رشته کوه های زاکرس را در بر گرفته و با طبیعتی زیبا سر سبز و طراوت را به همگان هدیه می دهد.

تصویر شماره3-مختصات جغرافیایی استان

سرزمین لرستان از جنوب به استان گرم و سوزان خوززستان ، از شمال به استان سرد همدان از شرق به استان مرکزی ، لز شرق به استان اصفهان و از غرب و جنوب غربی به استان های کرمانشاه و ابلام منتهی می گردد .
که حدود 7/1 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است در بین شهرستانهای استان ، خرم آباد با 6233 کیلو متر مربع بیشترین و ازنا با 1212 کیلومتر مربع کمترین مساحت رادارا می باشد.

2-2-1-2-محدوده جغرافیایی خرم آباد
موقعیت جغرافیایی : شهر خرم آباد به عنوان مرکز استان لرستان و نیز شهر خرم آباد دارای موقعیت 20 و 48 الی 27 و 33 الی 33 و 33 عرض شمالی و در ارتفاع 1171 متری قراردارد . این شهر از شمال به شهرستان نور آباد ، از جنوب به شهرستان پلدختر ، از غرب به شهرستان کوهدشت و از شرق به شهرستان بروجرد متصل می شود .

خرم آباد از طرف شمال به تپه کیو با ارتفاع 1290متر ، از طرف شمال شرقی به دامنه های کوه کمر سیاه (مخمل کوه ) به ارتفاع 1802 متر ، از طرف جنوب شرقی به کوههای شیر کشان به ارتفاع 1765 متر و پشته حسین آباد و کوه پشته به ارتفاع1550 متر محدود است.
همچنین از طرف غرب به شاخه هایی از سفید کوه که تا حاشیه شهر بیش آمده و شهر را محدود کرده است . شکل گیری کالبد شهر خرم آباد متاثر و تابع طبیعت ان است هر کجاه دره اندکی باز شده و شیب های کناری ملایمتر گشته و اجازه زیست به انسان داده ،شهر بدان سوی گسترش یافته و هر جا دره تنگ شده ، شهر باریک و کشیده وضع قرارگرفتن کوه ها و دره ها به شهر موقعیت اقلیمی خاص بخشیده و موجب جریان دائمی رودهای خرم آباد و کرگانه گردیده است .

2-1-3-خصوصیات اقلیمی
–2-1-3-1- خصوصیات اقلیمی لرستان

شرایط اقلیمی استان با توجه به اقلیم ها و مرز آنها بع گونه ای است که مرز اقلیمها و تعویض یک اقلیم به اقلیم دیگر تقریبا” ثابت بوده و به طور کلی از نواحی غرب و جنوب غرب به طرف شمال و شرق نوع اقلیم ، مربوط تر و سردتر می شود .نواحی شمالی و شرق استان دارای ارتفاع بیشتری بوده و به علت سرمای زیاد ، مقدار زیادی از بارش به شکل برف می باشد.
متوسط دمای سالانه استان 9/14 درجه سانتی گراد بوده ودوره آن کمتر از 4/9 – درجه سانتی گراد تا 3/40 + درحه سانتی گراددرنوسان است 0 به طور کلی لرستان منطقه ای نیمه خشک مایل به نیمه مرطوب با تابستان های گرم و خشک است و درسال دارای حدود 5 ماه خشک می باشد . از نظر بارندگی دارای تنوع زیادی بئده و میزان بارندگی آن از حداقل 6/361 میلیمتر در جنوب استان (پل دختر ) تا حدود 1300 میلیمتر در ارتفاعات ،نوسان دارد .
متوسط بارندگی استان 7/418 میلیمتر و میزان رطوبت نسبی آن نوسانات چشمگیری دارد کمترین میزان رطوبت نسبی سالانه 5/36 درصد در الیگودرز و بیشترین میزان آن 55 درصد در کوهدشت اندازه گیری شده است .

 

2-1-3-2- خصوصیات اقلیمی خرم آباد

شهرخرم آباد با داشتن مناطق وسیع کوهستانی و کوه های مرتفع و همجنین قرارگرفتن در مسیر دو جبهه هوای باران زای مدیترانه ای از غرب و جبهه هایی که از اقیانوس هند از جنوب می وزد ، رطوبت زیادی خذب می کند و ار نظر اقلیمی دارای سه نوع آب و هوای مدیترانه ای (معتدل) آب و هوای سرد کوهستانی و آب وهوای نیمه صحرایی گرم است .ولی به علت دره ای شکل بودن دو شهر خرم آباد اغلب ماه های سال آب و هوای مدیترانه ای و معتدل برشهر حاکم است و بادموافق آن را تقویت می کند .
خرم آباد به دلیل قرار گیری بین منطقه سرد سیر شمالی و گرم سیر جنوب دارای زمستان های ملایم و تابستان گرم می باشد در حال حاضر دوره یخبندان کوتاه و حدود ا” یک ماه در سال است که در گذشته طول این دوره به سه ماه در سال هم می رسیده است .
برخورداری از آب و هوای معتدل تا نیمه معتدل سبب افزایش تنوع گونه های گیاهی گردیده است

2-1-4- مسائل هوا شناسی :

عوامل هواشناسی اصلی موثر بر اقلیم یک منطقه عبارتند از: درجه حرارت ، بارش ، رطوبت ،باد ، ساعات آفتابی.
2-1-4-1-بررسی وضعیت دما :
دما در منطقه تابعی است از ارتفاع و بآن نسبت عکس دارد میانگین ماهانه ما بطور متوسط به ازاء هر صد متر کمی کمتر از 1 درجه سانتیگراد کاهش می یابد .

نمودار شماره2-میانگین دما ماههای سال

با توجه به جدول فوق مرتفع نه تنها سردترین منطقه هستند بلکه شدت تغییرات سالانه دما نیز در آنها بیشتر است .

به عکس مناطق کم ارتفاع و گرم در طول سال از ثبات حرارتی بیشتری برخوردارند. تعداد روزهای یخبندان هر ایستگاه تابعی از ارتفاع آن ایستگاه می باشد.میزان دما و درجه حرارت از مهمترین عناصر تشکیل دهنده اقلیم هر منطقه است که تحت تاثیر عناصر و عوامل گوناگون به ویزه ارتفاع و وضعیت توپوگرافی ، عرض جغرافیایی و میزان تابش خورشید قرار دارد .
میانگین دمای روزانه در شهر خرم آباد معادل 5/16 درجه سانتی گراد بوده که بیشترین دمای میانگین روزانه در ماه تیر و معادل 8/28 درجه سانتی گراد و کمترین دمای میانگین روزانه نیز در ماه دی و معادل 4 درجه سانتی گراد بوده است .
همجنین متوسط دمای حد اکثر سالانه معادل 7/24 درجه سانتی گراد و متوسط دمای حداقل سالانه معادل 3/8 درجه سانتی گراد گزارش گردیده است . حداکثر دمای مطلق نیز3/42 درجه سانتی گراد (در تیر ماه ) و حداقل دمای مطلق نیز 7- درجه سانتی گراد (در دی ماه ) بوده است همچنین بنا به تعریف روز های یخبندان روزهایی است که در آن حداقل درجه حرارت هوا به ضفر درجه سانتی گراد یا پایین تر برسد 0 که با توجه به گزارش هواشناسی در شهر خرم آباد روز های همراه با یخبندان معادل 59 روز است که بیشترین روزهای یخبندان نیز متعلق به ماه دی با 19 روز است .

2-1-4-2- بارش :

پراکندگی بارش در سطح استان به دو عامل ارتفاع و جهت ناهمواری ها بستگی بیشتری دارد ، همانطور که می دانید با افزایش ارتفاع تا حدی معین میزان بارش افزایش می یابد . جهت ناهمواری های استان نیز در میزان بارش مؤثر است . زیرا در این منطقه بیشتر بارندگی ها ازطریق توده های هوای مرطوب غربی و جنوب غربی تأمین می شود. بدیهی است دانه هایی که رو به این توده های هوا هستند مقایسه با دامنه های پشت آنها ، از باران بیشتری بهره مند می شوند .

نمودار شماره3-میانگین بارش ماههای سال

مطالعه حجم بارش ایستگاههای موجود نشان می دهد که بطور کلی در این استان چهار منطقه از نظر بارش قابل شناسایی است :

1-منطقه جنوبی و قسمت محدودی از شمال (ارتفاعات گرین) بیشترین بارش کلی منطقه را داراست

2-منطقه شرقی که از نظر حجم بارش در رده دوم جای دارد .

3-منطقه کمربند میانی که معرف ایستگاههای خرم آباد ، سپیدشت و درود می باشد و حجم بارش متوسط است .

4-منطقه غرب ، شمال غرب و شمال شرق که کمترین میزان بارش را داراست .

با توجه به جدول قبل در منطقه لرستان حدود نیمی از بارش سالانه در زمستان و بهار و پاییز به ترتیب با حدود 36 و 16 درصد از بارش سالانه فصول بارش و تابستان فصل خشک است.

2-1-4-3- باد

بادهای حوضه خرم آباد مربوط به بخشی از چرخش بزرگ سیاره ای است که منطقه خاورمیانه را تحت تأثیر قرار می دهد . کانون اصلی این بادها سیستم های گوناگون فشاری است که در طی سال به تناوب جابجا می شوند و مسیر اصلی و سرعت بادها را دستخوش تغییر قرار می دهند .بادهای غالب در این منطقه دارای جهاتی بین جنوب ، جنوب غربی تا غرب و شمال غرب بوده که میانگین فراوانی آنها جمعاً به 20% می رسد .میانگین سالانه بادهای جنوب شرقی نیز با 3% نسبت به سایر جهات قابل توجه است.

از بین جهات مختلف بادهای جنوب غربی با 9% بیشترین بادهای منطقه در طول سال از نظر فراوانی هستند و در طول فصول بهار و تابستان نسبت به پاییز در زمستان از فراوانی بیشتری برخوردار است .. بطوریکه در ماه اوت (برادر) به 3/12 درصد می رسد .

حداکثر سرعت بادها در فصول زمستان و بهار با توجه به سیستم های غربی که منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند مطابقت داشته و در فصول پاییز هم دنباله همان سرعت سالانه است که مربوط به جهت جنوب غربی است . در تابستان بعلت وجود ارتفاعات در جنوب منطقه گرمترین دره خرم آباد و عدم وجود موانع طبیعی بادهای جنوبی بیشترین سرعت را دارندشهر خرم آباد به تبع آنکه در دره ای قرار گرفته و گرمتر بودن دره خرم آباد از جهات مختلف بادهایی به سمت خرم آباد می وزد و در نتیجه در پاییز و زمستان فراوانی بادها از نظر جهت نسبت به سایر فصول حالت متعادل تری دارد در حالیکه در فصول گرم سال با توجه به از بین رفتن شرایط فوق و علاوه بر آن عدم وجود ارتفاعات در قسمت جنوب و جنوب غربی ایستگاه بادهای جنوب و جنوب غربی نمود بیشتری دارنددهانه جنوبی شهرو وجود ارتفاعات در این دهانه حداکثر سرعت بادها در فصول زمستان و بهار با توجه به سیستم های غربی که منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند مطابقت داشته و د ر فصول پاییز هم دنباله همان سرعت سالانه است که مربوط به جهت جنوب غربی است . در تابستان بعلت وجود ارتفاعات در جنوب منطقه گرمترین دره خرم آباد و عدم وجود موانع طبیعی بادهای جنوبی بیشترین سرعت را دارند.

باد درنتیجه اختلاف فشار هوا بین دو ناحیه مجاور ایجاد می گردد که ممکن است به علت تغییرات دما و یا ورود سیستم های گرم و سرد به منطقه باشد .
متوسط سرعت سالیانه باد در این شهر 32/1 متر در ثانیه بوده که حداکثر متوسط سرعت متعلق به ماه اردیبهشت (55/1 متر برثانیه ) و حداقل متوسط سرعت باد نیز متعلق به آذر (86/0 متر بر ثانیه )گزارش گردیده است .
متوسط حداکثر سالانه 78/1 و متوسط حداقل سالانه معادل 83/0متر برثانیه است
متوسط سالانه تعداد وزش باد آرام در این شهر معادل 1891 یوده که بیشترین تعداد آن متعلق به آذر ماه است.
متوسط سالانه وزش باد در این شهر 16/ 2596 بوده که مشتعمل بر بادهای وزیده شده در جهات هشت گانه است .
بیشترین بادهای وزیده شده در این شهر دارای جهت جنوب غربی بوده وباد با جهت غرب نیز دارای رقمی نزدیک به جهت جنوب غرب است .
باد آرام دارای سرعتی کمتر از 55/0 متر برثانیه است .
بیشترین باد های وزیده شده در این شهر در رده سرعت 4 الی 6 متر در ثانیه است که تحت عنوان باد ملایم است .

2-1-4-4- ریزش های جوی :

در منطقه غرب از جمله لرستان به طور کلی با توجه به دارابودن عرض جغرافیایی نسبتا” بالا خصوصیات کلان مقیاس مناطق معتدل حکم فرماست 0 متوسط بارندگی سالانه در این شهر معادل 4/521 میلی متر می باشد .
بنابراین در تحلیل رژیم بارندگی این شهر می نوان نتیجه گرفت که:
رژیم بارندگی منطقه مدیترانه هی است و فصل خشک متمرکز برفصل تایستان است .
توزیع بارندگی سالانه درفصول مختلف سال منطبق بر ورودسیستم های باران زا به منطقه است و قسمت اعظم بارندگی این منطقه نیز ناشی از جریان های مرطوبی است که درمدت بیش از نیمی ازسال به همراه مراکز کم فشار به طور مستقیم از سمت غرب و پس از عبور از دریای مدیترانه وغنی شدن از بخار آب موجود بر روی این دریا وارد این منطقه می گردد .

2-1-4-5- رطوبت نسبی :
رطوبت نسبی یکی دیگر از پارامتر های اقلیمی است 0 که در ارتباط مستقیم با درجه حرارت و بارش قرار دارد . متوسط رطوبت نسبی سالانه در این شهر 4/50 درصد بوده که بیشترین میزان رطوبت نسبی مطلق به ماه های دی و بهمن (بیش از 70 درصد ) و کمترین میزان رطوبت نسبی به ماه های تیر و مرداد (کمتر از 30 درصد (مربوط می گردد

2-1-4-6- ساعات آفتابی :
کل ساعات آفتابی متوسط سالیانه این شهر معادل 9/2904 ساعت گزارش گردیده است که کمترین ساعات آفتابی منطبق بر ماه خرداد با 351 ساعت و کمترین ساعات آفتابی ماهانه نیز منطبق برماه آذر با 155 ساعت است .
از طرف دیگر متوسط حداقل ساعات آفتابی در این شهر 2469 ساعت و حداکثر متوسط ساعت آفتابی نیز 3044 ساعت است . بنابراین حداقل مدت تابش آفتاب همزمان با اوج فعالیتهای سیستم های باران زا و افزایش ابر در منطقه است .

2-2- بخش دوم

2-2-1-عوامل جغرافیایی محدود کننده خرم آباد
شهر خرم آباد دارای توپو گرافی متنوعی است و در سطح شهر پستی و بلندی ونیز عوامل جغرافیایی متعددی قابل مشاهده است .
از جمله موانع همه توسعه فیزیکی در این شهر وجود ارتفاعات سنگی ونیزتپه های موجود در اطراف آن است . در محدوده شرقی این شهر و به موازات خیابان شریعتی ارتفاعات ارتفاعات صخره ای موجود است که دارای شیب تندی نیز می باشد . در بخش جنوب شرقی شهر نیز در محدوده محلات کوی فلسطین و قاضی آباد توپوگرافی خشن و صخرهای محدود کننده این بخش از شهر است.
در بخشهای شرقی شهر جاده خرم آباد –بروجرد مسیرخروجی شهر خرم آباد به طرف تهران است که در این بخش ها از شدت ارتفاعات کاسته شده و اراضی تپه ماهوری آن رادر برگرقته است دربخش شمال شرقی ، اراضی موسوم به آماده سازی 107 و 110 هکتاری که بخش اعظمی از جمعیت شهر رادر خود جاداده اند به ارتفاعات سنگی محدود می گردد .ودارای مانع طبیعی برای توسعه فیزیکی هستند . بخش شمالی شهر نیز با موانع ارتفاعات روبه رو بوده ودر بخش رارضی کشاورزی روستاهای واقع در محدوده ی شمالی شهر پراکنده اند .
در بخش غربی جاده مذکور نیز پراکندگی اراضی کشاورزی به چشم می خورد . که در نهایت به مانع ارتفاعات برخورد می کند در داخل محدوده قانونی شهر و در بخش های غربی آن ارتفاعات مهم ترین عامل محدود کننده توسعه فیزیکی محسوب می گردد . ودر اطراف آن باغات گسترده اند .در نهایت خرم آباد از اطراف به وسیله عوامل طبیعی و مصنوع دارای محدودیت جدی توسعه و در داخل محدوده قانونی نیز رود خانه خرم آباد و رودخانه های رباط و کر گانه و دریاجه کیو و لزوم رعایت حریم آنها وجود قلعه فلک الافلاک در تعیین جهت گسترش آن از قبل تا کنون تاثیر بسزایی داشته اند .

2-2-2-ناهمواریها

2-2-2-1- نواحی کوهستانی :

استان لرستان سرزمینی کوهستانی است که به‌ جز تعدادی دره آبرفتی و چند دشت کوچک، ناحیه هموار ندارد. این ناهمواری‌ها که دارای سنگ‌های دگرگونی است، زمین شناسی منطقه لرستان ازلحاظ ساختمانی ، ازساختارزمین شناسی زاگرس تبعیت می نماید . تشکیلات زمین شناسی این منطقه که متعلق به واخردوران دوم تاعهدحاضر می باشد ، خودجزئی ازبزرگ ناودیس زاگرس بشمارمی آید .

بزرگ ناودیس زاگرس بین دوسپرفلات مرکزی درشمال شرقی وفلات عربستان درجنوب غربی قرارگرفته است . رسوبات این بزرگ ناودیس پس ازتحمل فشارهای جانبی چین خوردگیهایی را بوجودآورده اندکه امتداداین چین خوردگیها ازشمال غرب به جنوب شرق می باشد .

نقشه هوایی از منطقه لرستان

در نتیجه مجاورت با گنبدهای خارایی (درونی) الوند و سربند (شازند) پدید آمده‌اند.در ناهمواری‌های اصلی استان (ارتفاعات اصلی زاگرس)، کوه‌ها به‌طور منظم از شمال غربی به سوی جنوب کشیده شده‌اند. این ناهمواری‌ها که معمولا با دره‌های عمیق همراهند، اغلب فشرده، بلند و ناصاف هستند؛ در حالی ‌که ناهمواری پیشکوه‌های داخلی به‌صورت تپه‌ماهورهای گنبدی شکل و کم‌ارتفاع خودنمایی می‌کنند و نقاط بلند آنها، به گنبدهای خارایی مربوطند

کوههای لرستان قسمتی از رشته کوه ، زاگرس محسوب می شود این کوه ها بصورت رشته کوهایی مرتفع و موازی با جهت شمال غربی ، جنوب شرقی ، کشیده شده اند .

جوان بودن کوههای لرستان سبب شده است که این کوه ها شکل اولیه ی خود را حفظ نمایند . پیکره ی اصلی کوههای لرستان را سنگ های آهکی تشکیل می دهد . این سنگها تحت تأثیر عمل فرسایش و انحلال توسط آب ها اشکال ویژه ای را ایجاد نموده اند .

رشته کوه های لرستان عموماً با جهت شمال غرب به جنوب شرق و بصورت نسبتاً موازی با یکدیگر امتداد یافته اند . این کوهها کلاً در بخشهای شمال غربی ، مرکزی و جنوب شرقی واقع شده و نزدیک به 85 درصد یا حدود 7/6 سطح استان را فرا گرفته اند . ارتفاع متوسط کوههای موجود در استان بیش از 1700 متر است .

مهمترین کوهها در خرم آباد بترتیب زیر هستند :

ارتفاعات موقعیت ارتفاع
سفید کوه غرب شهر خرم آباد 2906
هشتاد پهلو جنوب شهر خرم آباد 2565
مخمل کوه شرق شهر خرم آباد 1966
تاف جنوب شرقی شهر خرم آباد 2346

2-2-2-2- آب های سطحی: آب های سطحی شامل رودها، دریاچه ها و تالاب ها هستند. در اینجا، نخست به شرح رودها و سپس دریاچه ها و تالاب ها می پردازیم:

رودهای لرستان: در استان 23 رود جریان دارد که بر اساس حوضه ی آبریز، به سه دسته اصلی تقسیم می شوند. رودهای حوضه ی دز و رودهای حوضه ی کرخه – که مجموع 96 درصد سطح استان را در بر می گیرند- و رودهای حوضه مرکزی، که سطح کوچکی از شرقی ترین قسمت استان را به خود اختصاص داده اند. در اینجا بنا به اهمیت حوضه ها، رود سزار، از حوضه ی آبریز دز و رودهای سیمره، بادآور، دره دزدان و کشکان، از حوضه آبریز کرخه، را شرح می دهیم:

رود سزار: این رود از به هم پیوستن شاخه های تیره و ماربره تشکیل می شود و در ایستگاه چم چیت

رودسبز را دریافت می کند؛ آب شاخه های واسک، راز و سرخاب نیز در قسمت های پایین تر به آن می پیوندد. این رود سرانجام با متصل شدن به رود بختیاری، در محل تنگ پنج، رود دز

را به وجود می آورد که سد دز یکی از بزرگترین سد های مخزنی کشور، بر روی آن در استان خوزستان احداث شده است.

رود سیمره: این رود که سرچشمه های آن در کوهستان های استان های همدان، کرمانشاه و ایلام قرار دارد، در مسیر خود به نام های گاماسیاب و قره سو نامیده می شود. این رود در محدوده ی لرستان شاخه های بادآور، دره دزدان و کشکان را دریافت می کند و رودخانه را تشکیل می دهد. (شکل شماره 5 )

رودخانه سیمره

شکل 5 : رود سیمره

رودبادآور: این رود از دشت نورآباد و از سراب های ولا، نیاز به چند چشمه دیگر سرچشمه می گیرد و پس از عبور از شهر نورآباد، با نام رود گرزو به سیمره می ریزد.

رود دره دزدان: این رود از سراب دره دزدان در بالا دست روستای تنگ سیاب سرچشمه می گیرد و پس از آبیاری کشتزلرها در مسیر خود، وارد سیمره می شود.

رود کشکان: این رود از باندی های گرین، هرو و زاغه سرچشمه می گیرد. شاخه اصلی آن از هم پیوستن دو رود « هرو» و « دوآب» تشکیل می شود و در فاصله 30 کیلومتری خرم آباد در جایی به نام دو آب به رود خرم آباد برخورد می کند و سپس از روستای افرینه، چولهول را که از تایی و چشمک سرچشمه می گیرد دریافت می کند سپس مادیان رود به آن وارد می شود و سرانجام در پایین دست پل دختر به رود سیمره متصل می گردد و در نهایت به رود کرخه می ریزد. بزرگترین سد مخزنی کشور بر روی رود کشکان در سال های اخیر احداث شده است.

رودخانه ها

نام سرچشمه مصب انتهایی
سیمره قره سو کارون
کشکان گاماسیاب کارون
سزار اشترانکوه دز
کهمان گرین کارون

دریاچه ها و تالاب ها: در استان لرستان یک دریاچه به نام دریاچه ی گهر و 15 تالاب وجود دارد. دریاچه ی گهر: این دریاچه درارتفاع 2400 متری از سطح دریا، در دامنه های جنوبی اشتران کوه واقع شده است. برخی علت ایجاد این دریاچه را مسدود شدن مسیر رود توسط زمین لرزه دانسته اند.ژرفای دریاچه28 متر و مساحت آن حدود 100 هکتار است. همچنین طول آن 5/1 و عرض آن 5/0.

2-2-2-3- جنگل ها و مراتع استان

جنگل:

استان لرستان، به دلیل داشتن شرایطی چون آب و هوای مناسب، آب فراوان و خاک حاصل خیز از جنگل های غنی برخوردار است. بیش از 32 درصد مساحت استان، یعنی 885 هزار هکتار، پوشیده از جنگل است که 4/6 درصد از کل وسعت جنگل های کشور را تشکیل می دهد.جنگل های لرستان قسمتی از جنگل های زاگرس است. کل جنگل های زاگرس بالغ بر 000,749,4 هکتار است که حدود 18 درصد آن در لرستان واقع است.

یکی از ویژگی های جنگل، که در جنگل های لرستان نیز قابل مشاهده است، تغییر گونه ها متناسب با تغییر ارتفاع است

.به طوری که:ارس در 3000 متری، محلب در 2500 ، شن در 2200 ، ارژن در 2000، بلوط- کیکم- گلابی وحشی و زالزالک در 1700، بلوط در 1500، ارغوان- بده – بنه و بلوط در 700، بادامک و بنه در 600 متری در استان دیده می شوند.

گونه درصد وسعت گونه درصد وسعت
بلوط ایرانی 65 انجیر 25
کیکم 6 زبان گنجشک 25
بادام کوهی 5 زالزالک-ارجن-کنار-کهور-انار-گزمو وحشی-سیب مجموعاً9
پسته ی وحشی 4 نارون 1
ارغوان 4 داربلوط 25
گلابی وحشی 3 گردو 25
چنار 2

جدول 5 : درصد گونه های مهم جنگل های لرستان

مراتع :

بیش از 32 درصد مساحت استان ، یعنی 885هزار هکتار ، پوشیده از جنگل است که 4/6 درصد از کل وسعت جنگل های کشور را تشکیل می دهد .

انواع مراتع استان:

از نظر میزان تولید علوفه خشک، مراتع استان را به سه نوع: خوب، متوسط و ضعیف تقسیم می کنند.

انواع مراتع درصد نسبت به کل مراتع متوسط تولید در هر هکتار کیلوگرم
مراتع ضعیف 80 125
مراتع متوسط 15 225
مراتع خوب 5 700

جدول 6 : انواع مراتع استان

از سوی دیگر تنوع آب و هوا در استان سبب گسترش مراتع با ویژگی های اقلیمی متفاوت شده است. این مراتع را نیز می توان به سه نوع تقسیم کرد:

  1. مراتع ییلاقی: که در ارتفاع بالاتر از 1400 متر و بیشتر در نواحی اشتران کوه، سفیدکوه و گرین پراکنده شده اند و در فصل گرم سال مورد استفاده ی عشایر قرار می گیرند. و جزء مراتع خوب استان به شمار می آیند.
    1. مراتع میان بند: این مراتع بیشتر در ارتفاع 800 تا 1400 متری گسترده شده اندو قسمت اعظم مراتع استان را تشکیل می دهند که جز مراتع متوسط به شمار می آیند.
    2. مراتع قشلاقی: مراتع قشلاقی در ارتفاع پایین تر از 800 متر واقع شده و در فصل سرد سال مورد استفاده قرار می گیرند. این مراتع به دلیل چرای بی رویه جزء مراتع فقر استان محسوب می شوند.

میزان علوفه ی تولیدی مراتع استان تنها تأمین کننده ی غذای 4/3 میلیون رأس دام است، در صورتی که در حال حاضر بالغ بر 4/5 میلیون رأس دام از این مراتع استفاده می کنند


2-2-3- واحد هیدرولوژیک خرم آباد :

واحد هیدرولوزیک خرم آباد در شمال ، جنوب شرقی شهر خرم آباد قرار گرفته است و رودخانه های کاکا شرف و خرم آباد به ترتیب بخش های شرقی- جنوب شرقی – شمالی – شمال غربی دشت را زهکشی نموده و پس از تلاقی با یکدیگر در جنوب شهر خرم آباد در راستای شرقی به غرب از واحد خارج می گردد .
این واحد به وسعت 143600 هکتار درزیر حوزه کشکان ودر شهرستان خرم آباد در موقعیت جغرافیلیی 48 .6 تا48. 45 طول شرقی 33.43 عرض شمالی قرار گرفته ارتفاعات کمر سیاه از شمال ، سفید کوه از غرب ، تاف و خارزار از جنوب واز گنه و بلومان و دلیمه از شرق و شمال شرقی این واحد را احاطه کرده اند .. واحدهای هیدرولوژیک چغلوندی در شمال سراب دوره ودر غرب و گیلانه در شرق دارای مرز مشترک با این واحد می باشد . در این واحد سه رود خانه اصلی وجود دارد که عبارتند از رودخانه خرم آباد ، رودخانه آبستان و رودخانه کاکاشرف .

2-2-4- زمین شناسی خرم آباد :

وضعیت گسل ها و زلزله خیزی خرم آباد :
شهر خرم آباد در مجاورت نواحی با تخریب گسترده در اثر وقوع زلزله قرار گرفته است 0 نقشه پهنه بندی زلزله ها از قرن چهارم قبل از میلاد تا سال 1900 نشان می دهد که خرم آباد در منطقه ای با شدت کمتر از 5 در مقیاس واقع گردیده است براساس نقشه های پهنه بندی شدت زلزله از سال 1977 – 1900 این شهر در منطقه زلزله هایی با شدت 7 در مقیاس واقع شده است ، ئلی در مجاورت بلافصل آن ، مناطقی با شدت های بالا ی زلزله قرار گرفته اند براساس اطلاعات موجود از قرن چهارم قبل از میلاد تا سال 1977 خرم آباد در ناحیه هی با شدت 6 در مقیاس مرکالی واقع گردیده است .نقشه های پهنه بندی ریسک زلزله ای ایران نشان می دهد که خرم آباد در ناحیه تخریب متوسط با شدت 7 در مقیاس مر کالی واقع گردیده است .
براساس مطالعات انجام شده جهت برآورد مقدماتی خطر زمین لرزه برای شهر های استان لرستان مهم ترین سر چشمه خطی لرزه زا نسبت به شهر خرم آباد گسل بلومان می باشد 0که در فاصله 57 کیلو متری خرم آباد واقع شده است 0طول گسیختگی این گسل 21 کیلومتر می باشد و بزرگی زلزله مختص به آن 4/6 ریشتر و شدت پیشینه آن 7 در مقیاس مر کالی می باشد . بر این اساس پیشینه شتاب افقی نیز 27% در نظر گرفته شده است .
به طور کلی در پهنه های پیرامون روند ساختاری در این استان احتمال رویداد زلزله های مخرب وجود دارد ، به طور کلی نبود رومرکز دستگاهی یا مدلرزه های زمین لرزه در هر یک از بخشهای این ناحیه را نمی توان به عنوان عدم لرزه خیزی آن پهنه تلقی نمود . با توجه به پیشینه لرزه خیزی و زمین لغزش های مخرب درنواحی پیرامون شهر خرم آباد و همچنین مجاورت با گسل لرزه خیز بلومان ، توصیه می شود تا در طراحی سازه هایی باپارامترهای مربوط به مناطق با خطر زلزله استفاده شود و در محاسبات ضرایب بالای y منظور گردد . علاوه براین با توجه به استعداد لرزه خیزی منطقه فضاهای موردنیاز در سطح گسترده شوند و از ساخت و سازهای مرتفع و چند طبقه خود داری گردد .

2-3- بخش سوم

2-3-1- روند توسعه کالبدی شهر :

در شهر خرم آباد به دلیل وضعیت ویژه ساختگاه طبیعی شهر و محدودیت توسعه کالبدی شهر در جهات شرق و غرب ، توسعه اصلی کالبدی به سمت اراضی جنوبی ، در امتداد جاده اندیمشک و اراضی شمالی ، درامتداد جاده الشتر بوده است .

در روند توسعه کالبدی شهر ، عوامل زیر نقش تعیین کننده داشته است . توسعه کالبدی شهردر دو جهت شمال و جنوب ف از امتداد رود خانه پیروی نموده است . وابستگی توسعه به رودخانه در شرایط کنونی بیشتر جنبه ذهنی داشته و به نوعی با زمانده ارزش گذاری ساکنین قدیمی شهر برروی اراضی ساحل رودخانه به شمار می آید . هر چند که هنوز هم اراضی مرغوب کشاورزی در حاشیه و ساحل رودخانه قرار داشته و هر چه به سمت شرق و عرب شهر پیش می رویم ،به دلیل وجود عوارض طبیعی ، سنگلاخی شدن اراضی ف کاهش ضخامت خاک و . از مطلوبیت اراضی کاسته می شود .
توسعه شهری در مراحل نخست اراضی مسطح ساحلی را برای ساخت وساز انتخاب نموده ودر انتخاب اراضی کوهپایه هی در شرق و غرب شهر عامل اجبار و نا گزیری نقش مهمی دارد .
توسعه کالبدی شهر ، به ویژه در دوره های اخیر ، از امتداد جاده در شمال و جنوب پیروی نمودهاست . تبدیل جاده های برون شهری ، پس از توسعه کالبدی شهر به شبکه های شریانی و تسیهل دسترسی سواره ف در افزایش ارزش زمین های تجاری و اداری و نیز افزایش ارزش زمین های مسکونی به دلیل دسترسی سریع به شبکه اصلی و خدمات مستقر در حاشیه شبکه ، نقش مهمی داشته اند .

روند توسعه شهری خرم آباد در دو دهه اخیر به طور عمده از مهاجرت گسترده روستاییان به شهر ناشی شده است 0 لذا روستاییان مهاجر نیز در مکان گزینی مسکن ، معمولا گرایش به آن بخش از شهر دارند که در مسر شبکه ارتباطی با روستا ها یشان باشد . به عنوان مثال عمده ساکنین بافت های نوساز شمال شهر خرم آباد را ساکنین روستا های شمالی شهر و در مقابل بخش عمده ساکنین بافت های جدید شهری در جنوبشهری را مهاجران روستایی مناطق جنوبی تشکیل می دهند که روستاها یشان در محور اندیمشک قرار دارند .

عامل مهم دیگر در توسعه کالبدی شهر ، وجود روستاهای حومه ای با اراضی مسطح که برای ساخت و ساز شهری مناسب اند می باشد در دو دهه اخیر بسیاری از روستاهای حومه شهری خرم آباد نظیر ماسور و پاپی خالدار با توسعه شهر به روستا به شهر تبدیل شده و سپس به بافت شهر پیوند خورده اند . در این روستاها عامل مهمی در تعیین ارزش زمین و ساختمان در بافت های جدید شهری خرم آباد می باشند .

2-3-2- خصوصیات جمعیتی خرم آباد :
وضع جمعیت در کذشته و حال :

شهر خرم آباد مرکز استان لرستان ، مرکز شهرستان خرم آباد و مرکز بخش مرکزی این شهرستان است که به جهت استقرار در مسیر راههای ارتباطی استانهای همجوار لرستان ازقدیم الایام برای اسکان عشایر و طوایف مختلف ایلات این منطقه مورد استفاده بوده ودرسالهای بعد که اسکان عشایر فراوانی بیشتری یافته است ، مرکزیت این شهر بیشتر مورد توجه قرار گرفته وسکونت عشایر و یک جانشینی آنان ، شمار جمعیت شهر خرم آباد را با ازدیاد فراوان روبرو ساخته است
در نخستین سرشماری عمومی ایران که در آبانماه 1335 انجام گرفت شمار جمعیت شهر

خرم آباد 38676 نفر گزارش شده است تا سرشماری بعدی درسال 1345 جمعیت این شهر به 59578 نفر گزارش گردید که نشان می دهد طی دوره مذکور سالانه 3/4 درصد برسکنه این شهر افزوده شده است این میزان بالاتر از رشد طبیعی جمعیت بوده و نشانه وجود پدیده مهاجرپذیری شهر خرم آباد در سالهای مذکور است
درسرشماری عمومی سال 1355 شمار جمعیت خرم اباد معادل 104912 نفر گزارش شده است که رشدی برابر 66/5 درصد می باشد باید گفت در دوره سالهای 55-1345 بر شمار مهاجرت به این شهر افزوده شده است . اغلب این مهاجران را اعضای خانوارهای عشایری تشکیل می دهند که کوچ ایلاتی را ترک گفته و در شهر خرم آباد اقامت یافته اند .
در سرشماری عمومی 1365 که در زمان سعله ور آتش جنگ تحمیلی انجام شد، تعداد جمعیت ساکن در شهر خرم آباد معادل 208592 نفر گزارش گردیده که نشانه رشد سالانه به میزان 87/6 درصد می باشد باید اشاره شود بیشتر از نیمی از این افزایش مربوط به مهاجرانی است که در طول سالهای جنگ تحمیلی به شهر خرم آباد مهاجرت کرده اند
پس از پایان جنگ در سال 1367 ، برای اطلاع از جمعیت کشور در سال 1370 سراسر کشور مورد آمارگیری قرار گرفت 0 نتایج آمار گیری مذکورشمار سکنه شهر خرم آباد رابرابر 249666 نفر و رشد سالانه آن را برابر 56/3 درصد نشان می دهد که نمایانگر کاهش میزان رشد سالهای قبل می باشد زیرا برخی از مهاجران جنگ باز گشت کرده و به مراکز و زیستگا ههای قبلی مراجعت کرده بودند

در حال حاضر آخرین سر شماری عمومی کشور مربوط به آبانماه سال 1375 می باشد که در آن شمار جمعیت شهر خرم آباد برابر 2072815 نفر گزارش گردیده است رشد سالانه جمعیت این شهر در طول سالهای 75-1370 بر مبنای داده های مذکور معادل 81/1 درصد است که نشان می دهد میزانهای رشد بالا و بی رویه گذشته تعدیل شده و به حد رشد طبیعی جمعیت درسالهای اخیر رسیده است نتایج مقدماتی سر شماری کار گاهی سال 1381 نیز که توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی اعلام شد همین تحولات را تایید می کند

2-3-3- تاثیرات محیط جغرافیایی شهر خرم آباد بر شکل ، بافت و توسعه آن

معمولاً هر شهر و یا منطقه تا حدی از محیط اطراف تاثیر می پذیرد . بدین صورت که گاه محیط جغرافیایی یک شهر بافت و شکل شهر را تحت تاثیر قرار می دهد  و گاهی  سمت گسترش و توسعه فیزیکی یک شهر را نیز محیط جغرافیایی آن تعیین می کند . در این بین شهر خرم آباد شهری است که پیش از هر چیزی از محیط جغرافیایی اطراف خود تاثیر پذیرفته است .

2-3-3-1 – تاثیر محیط جغرافیایی بر شکل شهر

همانگونه که قبلاً گفته شد شهر خرم آباد در درون دره ای پا گرفته که رود خرم آباد با جهتی شمالی – جنوبی از خط القعر آن می گذرد ، قسمت شمالی شهر منظره ای کوهستانی و ناهموار و قسمت جنوبی چشم اندازی تقریباً جلگه ای دارد . عرض این دره در بعضی نقاط به حداقل خود یعنی 1100 متر رسیده و در بعضی نقاط عریض تر می شود که خصوصیات جلگه ای به خود می گیرد .

شکل گیری شهر خرم آباد تابع طبیعت آن است هر کجا دره اندکی باز شده و شیب های کناری ملایم تر شده اند و اجازه ی زیست و احداث بنا را به استان داده اند شهر بدان سمت گسترش یافته و هر کجا که دره تنگ شده شهر باریک و کشیده شده است بنابراین شکل شهر شکلی خطی و کشیده است که در بعضی نقاط که طبیعت به آن اجازه داده است عریض و پهن گشته است . پس همانگونه که قبلاً نیز گفته شد شکل خرم آباد از کوه‌های اطراف و همچنین رودخانه‌ای که به همین نام در قعر دره خرم آباد قرار دارد تاثیر پذیرفته است بطوری که شهر خرم آباد در طول این دره به گسترش خود ادامه داده است و این در حالی است که درازای شهر تقریباً 11 کیلومتر می باشد .

2-3-3-2- تاثیرات محیط جغرافیایی بر بافت شهر

بافت شهر خرم آباد نیز تا حدی تاثیر پذیرفته از محیط اطراف آن می باشد . یعنی با توجه به دره ای بودن شهر و پهنای کم آن خیابانها و معابر در سطح این شهر ( خصوصاً معابر قدیمی ) به تبعیت از محیط پهنای کمی دارند و در مورد بافت محلات و مناطق مسکونی باید بگوئیم که وسعت کم دره اجازه اجرای بعضی از بافتها را نمی دهد به عنوان مثال بافت شعاعی در این شهر قابل اجرا نیست . همچنین بافت برخی محلات متاثر از شیب آن مناطق گشته یعنی در محلاتی که توپوگرافی آنها دارای شیب زیادیست بافت معمولاً نامنظم است ( در محلات قدیمی چون شمشیرآباد ) . و در نقاطی که شیب توپوگرافی و نیز کوههای اطراف اجازه داده اند بافت شطرنجی شکل گرفته است .

2-3-3-3- تاثیرات محیط جغرافیایی بر تعیین سمت توسعه شهر

محیط اطراف شهر خرم آباد توسعه فیزیکی شهر را نیز محدود کرده است بطوری که توسعه شهر را به دو قسمت یعنی امتداد دره محدود کرده است . از طرفی گسترش شهر به این دو سمت باعث از بین رفتن زمین های مرغوب اطراف شهر و همچنین باغات زیادی شده است . با توجه به رشد زیاد جمعیتی که «کمتر متاثر از رشد طبیعی و بیشتر متاثر از مهاجرت بوده » و به تبع آن گسترش شهر در امتداد دره این زمینها هر روزه بیشتر و بیشتر از بین می روند .

این شرایط جغرافیایی در واقع دست برنامه ریزان شهری را برای واگذاری زمین های مناسب برای شهرسازی بسته است و در عوض بورس بازان زمین از این موضوع استفاده زیادی برده اند وبا توجه به معلوم بودن سمت توسعه شهر و خریداری این زمینها از قبل توسط اینان مشکلاتی برای مدیران شهری و نیز متقاضیان مسک پدید آورده اند .

به عنوان مثال یکی از این مشکلات گرانی زمین در این شهر است بصورتی که قیمت زمین در بعضی نقاط شهر از قیمت زمین در کلان شهری چون مشهد گرانتر است « در سال 83 در بعضی نقاط زمین در حاشیه بوار به قیمت هر متر یک میلیون تومان به فروش رسیده است .

همانگونه که گفته شد گسترش فیزیکی شهر خرم آباد مشکلات زیادی را برای برنامه ریزان شهری و نیز مردم شهر به وجود آورده است . و ما به خاطر اهمیت این موضوع یک بخش جداگانه را به آن اختصاص داده ایم .

2-3-4- روند گسترش فیزیکی شهر خرم آباد در ده‌های اخیر

روند شهرنشینی طی چند دهه ی اخیر شتاب زیادی گرفته و مشکلات فراوانی را فرا روی برنامه ریزان شهری قرار داده است . این رشد بی رویه کمتر ناشی از رشد طبیعی جمعیت شهرها و بیشتر ناشی از مهاجرت می باشد . که بیشترین مهاجرت نیز مهاجرت از روستاها به شهرهاست . به طوری که از سالهای (1370-1335 ) از تعداد جمعیت روستایی ایران کاسته شده و به تعداد جمعیت شهر نشین افزوده شده است و از جمعیت 9/18 میلیون نفری ایران در سال 1335 نزدیک به 4/13 درصد و از جمعیت 57 میلیونی در سال 1370 56 درصد در شهرها می زیسته اند . چنانچه از آمار بالا پیداست جمعیت شهر نشین در این مدت کوتاه ( 1370-1335 ) افزایش زیادی یافته است . در مورد استان لرستان که جدا از این مقوله نیست باید گفت در سال 1355 به میزان 5/31 درصد جمعیت این استان شهرنشین بوده اند .

در مدت 20 سال در سال 1375 این میزان به 6/53 درصد رسیده است که در این بین با توجه به اینکه اکثر این مهاجرت از روستا به شهر ) به مرکز استان ) خرم آباد ) بوده اند رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت این شهر و بدنبال آن رشد سریع فیزیکی آن بیشتر از سایر شهرهای استان بوده است .

به طوریکه جمعیت شهر در سال 1375 ، 270 هزار نفر و برای سال 84 ، 400 تا 500 هزار نفر را تخمین زده اند . و مساحت شهر خرم آباد 3200 هکتار شده است . از جمله مسائلی که در پی این رشد سریع برای شهر خرم آباد به وجود آمده است می توان به شلوغی جمعیت و ترافیک ، آلودگی زیست محیطی بوجود آمدن حواشی ، فقرو گرانی زمین و مسکن در این شهر اشاره کرد که از همه مهمتر زمینهای کشاورزی و باغات اطراف این شهر است که هر روز بیشتر و بیشتر در آن ساخت و ساز شده و می شود .

امروزه بحثی تحت عنوان شهر پایدار مطرح شده است که این بحث به پایداری شهر از لحاظ اقتصادی ، زیست محیط ، اجتماعی و … می پردازد . شهر پایدار را در اصل تعامل اکولوژی بین انسان و محیط گفته اند ، بطوری که در این تعامل با استفاده درست از محیط ، از آسیب رساندن به آن خودداری و منابع برای نسلهای آینده حفظ می شود . در شهر پایدار ترافیک شهری به حداقل می رسد از زمینهای داخل شهر نهایت استفاده را می برند و حتی المقدور به باغات و زمین های اطراف شهر کمتر صدمه می زنند و خدمات بطور مساوی بین مناطق مختلف شهر تقسیم می شود .

با توجه به اینکه هنگام بحث در مورد شهر پایدار همواره از شهر فشرده صحبت می کنند ، در واقع شهر پایدار در پی شهر فشرده می آید و شهر فشرده زمینه ساز و پیش نیاز پایداری یک شهر می باشد . بطوری که در شهر فشرده نهایت استفاده از زمین  می شود وکمترین آسیب متوجه زمین های اطراف شهر می‌شود . در شهر فشرده خدمات رسانی آسانتر انجام شده و خدمات ارائه شده دارای صرفه اقتصادی بیشتری برای مدیران شهری می شود بطوری که خدمات ارائه شده به یک نقطه پر تراکم صرفه بیشتری نسبت به منطقه دیگر با همان اندازه با تراکم کمتر دارد . در مورد شهر خرم آباد باید بگوئیم که علاوه بر گفته های بالا مرفولوژی این شهر نیز ایجاب می کند که به سمت عمودی سازی هدایت شود .

با توجه به اینکه این شهر از هر طرف محدود به کوهها و همچنین زمینهای مرغوب کشاورزی و باغات شده رشد افقی بیشتر این شهر باعث از بین رفتن باغات و زمین های اطراف شهر می شود . همچنین گفته می شود که رشد فیزیکی شهر خرم آباد 5/1 برابر جمعیت ساکن در آن می باشد . یعنی این شهر بیشتر از نیاز واقعی جمعیت ساکن در آن دارای رشد افقی بوده و این خودسبب از بین رفتن بسیاری از باغات و زمینهای اطراف شهر شده است که این در تعارض با شهر پایدار می باشد .

خطر از بین رفتن اراضی باقی مانده دیگر هر روز بیشتر و بیشتر احساس می شود بطوری که ما شاهد ساخت و سازهای جدید در این اراضی و باغات می‌باشیم . در این مورد مدیران شهری نیز خود بیش از دیگران سبب این مشکلات شده اند بطوریکه عرضه زمینهای اطراف شهر به ارگانها و نهادهای دولتی و … توسط مدیران شهری و مسکونی شدن این مناطق بیش از پیش به این مسئله دامن می زند راهکارهایی که در این مورد به نظر می رسد: نوسازی وبهسازی مناطق شهریمناطقی که بعلت کهنه بودن وفرسودگی از آنها استفاده لازم به عمل نمی آید با نوسازی آنها می توان از رشد بی رویه شهر به اطراف جلوگیری کرد . عدم عرضه زمین توسط مدیران شهری به مردم وسایر نهاد های … در اطرف شهر‍‍‍‍‍.

در این مورد باید گفت مردم پس از دریافت زمین رغبتی به احداث عمودی ساختمان نشان نمی دهند ‍شاید به علت (کمبود سرمایه)ولی اگر مدیران شهری خود ویا از طریق پیمانکار وارد این مقوله شده وپس از ساخت وساز واحد های مسکونی متراکم آنها را در اختیار مردم قرار دهند صرفه جویی بیشتری در زمینهای شهری انجام شده است .

2-4-1- مردم شناسی

2-4-1-1- ایلات و طوایف:

لرهای لرستان به سان سایر نظام های ایلی و قبیله ای به ایلات و طوایف گوناگونی وابسته اند و امروزه درنتیجه تحولات پنج دهه اخیر، ساختار اجتماعی آنها دچار دگرگونی فراوانی گردیده است و کمتر، موقعیت اجتماعی آنها دچار دگرگونی فراوانی گردیده است و کمتر، موقعیت اجتماعی افراد بر اساس نسب و وابستگی های خانوادگی و طایفه ای مورد توجه قرار می گیرد و بیشتر پایگاه اجتماعی آنان بصورت اکتسابی بوده و از راه وراثت و نسب مشخص نمی گردد.

2-4-1-2- زبان و گویش

گویش لکی:

این گویش در بین مردمان ساکن در نواحی سردسیر شمال و شمال غربی لرستان رایج است و هم اکنون انبوهی از مردمان این منطقه بدان تکلم می کنند. حوضه گسترش گویش به ترتیب از شمال شرق به شمال غرب عبارتند از:

  1. بخش چغلوندی یا هرو در شمال شرق
  2. شهرستان سلسله یا اشتر در شمال
  3. شهرستان دلفان یا نورآباد در شمال غرب
  4. مناطق شمال و شمال غربی شهرستان کوهدشت و نواحی شمال بخش چگنی در میان مناطق یاد شده، دهستان قلایی واقع در جنوب شهرستان سلسله و نیز طوایف امیر، ساکی و هنی در شمال دشت الشتر به گویش لری تکلم می کنند.

یکی از ویژگی های گویش لکی، آثار مکتوبی است که به گویش ثبت گردیده است. برخی از این آثار متعلق به فرقه اهل حق می باشد. گروهی از طوایف لک دلفان پیرو مذهب یارسا یا فرقه اهل حق می باشند. گویش لکی از لحاظ ساختار زبانی و اشتراکات واژگانی از گویش های لری کاملاً متمایز است. این گویش با توجه به تمایلات صوتی زبانهای ایرانی در دوره باستان و میانه جزو گویش های شمال غربی ایران به شمار می آید. درحالیکه گویش لری و شاخه های آن جزو گویش های جنوی غری ایران محسوب می گردند.

گویش لکی با گویش کردی جنوبی به ویژه گویش های کرمانجی و گورانی بسیار نزدیک است. به گونه ای که گویشواران آنها به راحتی زبان یکدیگر را می فهمند. گویش کردی و شاخه های متعدد آن از دیدگاه تحولات تاریخی زبانها و لهجه های ایرانی جزو گویش های شمال غربی ایران محسوب می گردند.

گویش لکی به دلیل مجاورت و همسایگی با گویش های گورانی و کرمانجی از سوی شمال و گویش های لری از سوی جنوب، حد فاصل گویشهای شمالی و جنوبی ایران محسوب می گردد. سرزمینی که لکها در آن سکنی گزیده اند تقریباً آخرین نقطه گسترش لهجه های شمال غربی ایران محسوب می گردد و پس از آن وارد قلمرو گویش های جنوب غربی از جمله گویش های لری می گردیم.

گویش لری:

بیشتر ساکنان نواحی لرستان به گویش لری صحبت می کنند. این گویش به دو شعبه تقسیم می شود:

  1. گویش لری خرم آباد (لرستان):این گویش شامل مناطق جنوب و جنوب غربی لرستان است. مناطق تابعه شهرستان خرم اباد، به ویژه در نواحی جنوب و جنوب غربی، شهرستان پلدختر و میان کوه و بخش های جنوب شهرستان کوهدشت به این گویش تکلم می کنند.
  2. گویش لری بختیاری: این گویش که از شاخه های عمده گویش های لری به شمار می آید در نواحی شرقی و جنوب شرقی لرستان متداول است. محدوده گسترش گویش لری بختیاری در سرزمین لرستان منحصر به نواحی جنوبی شهرستان الیگودرز بخش های جنوبی شهرستان دورود و منطقه سپیددشت می باشد. لرهای بختیاری ساکن در محدوده مرزی لرستان نسبت به لرهای لرستان در اقلیت هستند، گرچه گویش های لری و لری بختیاری متمایز هستنداما از دیدگاه تحولات تاریخی زبان های ایرانی هر دو متعلق به گویش های غربی ایران می باشند.

فارسی محلی

ساکنان نواحی شمال شرقی و شرق لرستان یعنی مناطق واقع در شهرستان بروجرد و ازنا به گونه ای تکلم می کنند که گویش های لری خرم اباد متمایز است. گویش مردمان این نواحی که در سرتاسر دشت سیلاخور و مناطق چاپلق ازنا سکنی گزیده اند به فارسی نزدیک است تا به گویش های لری از این رو گویش مردم این مناطق را می توان فارسی محلی نام نهاد.

گویش مردم منطقه چاپلق ازنا در دشت سیلاخور زندگی می کنند، تحت تأثیر گویش های استان مرکزی به ویژه شهرستان خمین و گلپایگان قرار دارد. آنها به گویش محلی خود «گاپله ای» می گویند. در منطقه سیلاخور غربی و شمال تعداد قابل توجهی از گویشوران لک و لربختیاری زندگی می کنند. به همین دلیل تعدادی از آبادیهای حاشیه غربی و شمال دشت سیلاخور دو گویشی هستند.

        1. معیشت

عمده ترین شیوه های معیشت در لرستان عبارتند از: کشاورزی، دامداری، بخش های صنعتی و خدماتی می باشد.

کشاورزی (سنتی):

در لرستان کشاورزی به دو صورت دیم و آبی انجام می شود. عمده محصولات تولیدی گندم، جو، حوبوبات، صیفی جات و باغداری است و ابزار و وسایل کشاورزی هبارتند از:

کاشت: داروبرگ (گاوآهن)، آلاگر

برداشت:داس، شیلت (وسیله حمل بافه های گندم و جو)، چو(خرمنکوب سنتی)، گوجه(خرمنکوب با گاوهای نر)، آشیر(شن)، پارو، کیله و تره(ظروفپیمایش)، بورینه، شواک(وسیله حمل گندم و جو و (حبوبات)، هور(وسیله حمل آرد)، دسر(آسیاب دستی)، سیرکو میرکو(هاون چوبی)، مگینه،آسیاب موتوری، تاپو (وسیله نگهداری آرد و گندم)، چال گنم.

دامداری سنتی:

بیشتر توسط عشایر کوچرو و روستاییان انجام می پذیرد.

دامداری صنعتی:

امروزه توسط صنایع دامداری، مجتمع گوشت لرستان و واحدهای دامپروری کوچک انجام می گیرد.

2-4-1-4- صنعت:

  1. صنایع دستی: مهمترین این صنایع در لرستان عبارتند از:

آهنگری، جاجیم بافی، ماشته بافی، بافته هایی که توسط زنان عشایر انجام می گیرد، آژیه کنی 0گیوه بافی)، سراجی، خراطی(نجاری)، ورشوسازی و نمد مالی.

    1. صنایع جدید: پارسیلون(ساخت نخ نایلون)، ماشین سازی(تهیه قطعات فلزی)، صمایع نظامی دورود(ساخت قطعات اتومبیل، لاستیک)، سنگ نما، شیشه سازی، چینی.

 


سعیدسان تابع قوانین جاری کشور جمهوری اسلامی ایران در زمینه حقوق مولفین و ناشرین است، چنانچه نسبت به محتوای این صفحه صاحب حق نشر هستید و درخواست حذف آن را دارد، خواهشمند است از طریق این لینک به ما اطلاع دهید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

قالب صحیفه. لایسنس فعال نشده است، برای فعال کردن لایسنس به صفحه تنظیمات پوسته بروید.