مديريت بستر در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي

مديريت بستر در سالنهاي پرورش جوجه هاي گوشتي

مقدمه:
از اصلي ترين عوامل موثر براي دستيابي به حداكثر توليد اقتصادي، مديريت پارامترهاي محيطي و بخصوص مديريت يستر در سالن پرورش مي باشد. چرا كه وجود بستر مناسب خود حكايت از مناسب بودن شرايط محيطي در سالن دارد. بطور كلي بستر به مخلوطي از فضولات دفعي طيور وكاه و كلش كه در در ابتداي دوره در سالن پرورش پخش شده، اطلاق مي شود. هر دو عامل تهويه و وضعيت حرارتي سالن، از جمله فاكتورهاي بحراني هستند كه دائما بايد توسط پرورش دهندگان كنترل شوند. به عنوان مثال اگر رطوبت سالن به دقت تحت نظارت قرار نگيرد، بستر موجود در سالن خيس شده و سطح لغرنده و چسبناكي را بوجود خواهد گرفت كه اصطلاحا Caked litterناميده مي شود. در چنين وضعيتي، بستر به سادگي از آب اشباع شده و به آب به حالت راكد در سالن مي ايستد. يكي چنين بستر مرطوبي عمدتا در سالنهايي كه از آبخوريهاي فنجاني و قطره اي استفاده مي كنند، دقيقا در نزديكي محل آبخوري به وفور مشاهده مي شود. لذا تعبيه شيارهاي خروج آب در چنين محلهايي از مسائل مهم مديريتي محسوب ميشود. بهر حال اگر رطوبت بستر ، بيش از حد مجاز باشد شيوع بيماريهاي باكتريايي و ايجاد يك محيط غير بهداشتي پيامدي اجتناب ناپذير خواهد بود و چه بسا كه بوي نامطبوع آمونياك در سالن منتشر شده و يا عواقبي مانند تجمع حشرات موذي و وارد شدن جراحتي در نواحي كف پاها و تاولهاي در سينه را به دنبال داشته باشد. نبايد فراموش كرد كه تحت چنين وضعيتي، لاشه حاصل از اين جوجه هايي، بازارپسندي و تقاضاي كمي دارد. يك توصيه كاربردي در اين زمينه اينست كه ميانگين رطوبت بستر، همواره بايد در دامنه 25 الي 35 درصد نگهداشته شود. بستر مناسب و عاري از بيماري را مي توان مجددا در دوره پرورش آتي نيز مورد استفاده قرارداد. بطور كلي فاكتورهاي متعددي در بوجود آوردن يك بستر خيس دخيل مي باشند و با رعايت بعضي اصول و توصيه هاي كاربردي مي توان راهكارهاي مديريتي مناسبي در بستر سالن، پياده كرد.
هدف اين مقاله بررسي جنبه هاي مختلف موجود در اين زمينه و ارائه راهكارهاي مناسب پيشگيري كننده از بروز آنها مي باشد.
مدفوع خيس:
اسهال از جمله مواردي است كه تحت تاثير عدم توازن موادمغذي جيره و يا ابتلا گله به عوامل عفوني ديده مي شود . به عنوان مثال افزايش بيش از حد مجاز مواد معدني مانند پتاسيم و سديم و منيزيم و سولفور يا كلرور همواره باعث افزايش ميزان مصرف آب در سالن و نتيجتاً باعث افزايش دفع فضولات به صورت آبكي مي گردد. بهر حال در صورتي كه پرورش دهنده با خيسي بستر مواجه شود، در اولين فرصت بايد محتواي سديم و پتاسيم(نمك) جيره را اندازه گيري نماييد. نبايد فراموش كرد كه ممكن است با وجود اينكه در بالانس جيره، درصد نمك در حد مجاز باشد، ولي مخلوط كردن جيره به درستي صورت نگيرد. مضاعفاُ اينكه آب مورد مصرف طيور نيز همواره از لحاظ غلظت يونها مهمي همانند ميزان سديم و منيزيم مورد آزمون قرار گيرد.
جيره هاي غذائي كه حاوي چربي نامطلوب يا چربي فاسد باشد، هميشه منجر به دفع مدفوع به صورت آبكي مي شود. همچنين استفاده از تركيبات غذايي مانند گندم و جو و چاودار و كاساوا معمولا موارد مشابهي از خيسي بستر را متعاقب خواهد شد. بهر حال يكي از راهكارهاي موجود براي كنترل خيسي بستر، استفاده و افزودن آنزيمهاي تجاري در جيره هايي است كه برپايه گندم يا جو و چاودار فرموله مي شوند
مواد غذايي كپك زده:
در صورتي كه از اقلام غذايي كپك زده در تغذيه جوجه هاي گوشتي استفاده شود، حضور مايكوتوسينها در چنين جيره اي، مطمئناً منجر به خيسي بستر خواهد گرديد.
مايكو توكسينها از جمله عواملي هستند كه باعث اختلال در عمل سيستم گوارشي مي گردند و قادرند كه صدمات جبران ناپذيري را به سيستم كليوي جوجه هاي مبتلا وارد نمايند. مايكوتوكسينهاي ochratoxin,oosporin,citrinin ازمعروفترين مايكو توكسينهايي هستند كه در بروز عفونتهاي كليوي و اختلال در سيستم كليوي دخيل مي باشند. بروز چنين اختلالاتي باعث افزايش بيش از حد مصرف آب شده و نتيجتاً عواقب بعدي مانند خيسي بستر را به دنبال خواهد داشت.
لذا براي پيشگيري از بروز چنين مواردي، استفاده از اقلام خوراكي تازه در فرمولاسيون جيره هاي طيور و همچنين مديريت نگهداري آنها در سالن توصيه مي گردد. تجهيزات و لوازمي كه با نگهداري و توزين و آسياب مواد خوراكي در ارتباط هستند، بايد به طور مستمر مورد بازبيني و ضدعفوني قرار گيرد. مواد غذائي كپك زده كه گاها در تجهيزات اينچنيني مدتها باقي مي ماند به آساني قادر به آلوده كردن مواد غذايي است كه در تماس با اين تجهيزات هستند بنابراين هر نوع ماده خوراكي كپك زده بايد از تماس با چنين لوازم و تجهيزاتي خارج گردد.

بيماريها:
شيوع بعضي از بيماريها، حاوي علائمي همانند خيسي بستر و مدفوع آبكي مي گردد.
بطور كلي پاتوژنهاي ايجاد كننده چنين بيماريهايي با دو مكانيسم فعاليت مي كنند:
1- اين پاتوژنها ممكن است به طور مستقيم باعث اختلال در عملكرد سيستم گوارشي شوند كه اين حالت علائمي همانند بروز اسهال در گله را به همراه خواهد داشت.
2- دسته ديگري از پاتوژنها به طور غير مستقيم باعث كاهش مصرف خوراك و افزايش مصرف آب شوند و نتيجتاً مدفوع آبكي مي شود.
پاتوژنهائي مانند كوكسيدي ها از طريق مكانيسم اول مستقيما باعث آسيب سيستم گوارشي مي گردند .براي كنترل بيماري كوكسيديوز معمولا از راهكار افزودن تركيبات ضد كوكسيديوز در جيره استفاده مي شونند.
در صورت عدم موفقيت كنترل آلودگيهاي ناشي از كوكسيديوز در كالبد شكافي آثاري همچون نكروز روده ها ديده مي شود و در سالن نيز خيسي بستر غير قابل اجتناب مي باشد از جمله عوامل عفوني باكتريايي ديگر اشريشياكلي spirochaeter وcamphulobacter jejuni هستند كه از عوامل ايجاد كننده مدفوع آبكي هستند. بعلاوه چندين رده از ويروسها مانند رتروويروسها و آدنوويروسها با مكانيزمهاي پيچيدهاي باعث ايجاد اسهال مي شوند. ويروسها عمدتاً مرتبط با عدم جذب مواد مغذي دارند.
كنترل شرايط مديريتي و كاركرد تجهيزات سالن:
خيسي بستر تا حدودي با وضعيت محيطي سالن پرورش (دما و رطوبت) در ارتباط مي باشد و اين دو فاكتور نقش عمده اي در مصرف آب و كيفيت بستر سالن دارد به عنوان مثال اگر دماي سالن در حد بالائي باشد بي ترديد باعث افزايش مصرف آب و نتيجتاًُ خيسي بستر مي گردد. نبود يك سيستم مناسب آبخوري كه آب مناسبي را براي جوجه ها فراهم آورد همواره در ايجاد اين معضل دخالت دارد.
فشار داخل لوله هاي آبخوري بايد توسط صفحات نمايشگر به طور مرتب كنترل شود. سقفهاي سالن پرورش بايد عايقبندي شوند و سيستم تهويه بايد قادر باشد تا مقدار كافي از هوا در داخل سالن جريان يابد.
جنس مواد تشكيل دهنده بستر:
چندين نكته فابل توجه در رابطه با جنس مواد متشكله بستر طيور وجود دارد كه از لحاظ مديريتي نبايد فراموش شود
از جمله اينكه همه مواد متشكله بستر كه در تماس مستقيم با جوجه ها در سالن مي باشد بايد غير سمي و ترجيجاً جاذب رطوبت باشد و باعث آزاد شدن رطوبت از بستر به اتمسفر گردد. چنين موادي بايد به سهولت قابل تهيه و خريداري شوند و قيمت آنها نيز نبايد بيش از حد گران باشند.
خاك اره درجه يك از جمله موادي است كه در بسترهاي سالنهاي پرورش به وفور مشاهده مي شود. بايد دقت كرد كه از ساير مواد همچون پوسته برنج و از ضايعات شهرداري مانند تكه پارچه و تكه هاي مقوا نمي توان به عنوان مواد مناسب براي بستر اوليه استفاده كرد.
بهر حال جنس ماده مورد استفاده در بستر اوليه سالن مي تواند يكي از جنبه هاي مديريتي در جهت پيشگيري خيسي آتي بستر باسد
نتيجه گيري:
نگهداري دما و رطوبت سالن پرورش در سطوح ثابت توصيه شده در هر روز هز اهميت خاصي در سالن پرورش برخوردار است. از جنبه هاي مديريتي موجود در رابطه از پيشگيري خيسي بستر مي تواند به مديريت فرمولاسيون جيره غذايي، كنترل وضعيت بهداشتي گله و اعمال تهويه مناسب در سالن و نهايتا كاربرد تركيبات مناسب در ايجاد بستر اوليه اشاره نمود

Other Refernce:
Butcher,G.D and R.D.Miles.2002.Causes and Prevention of wet litter in brolier houses.Institue of food and Agriculture sceince.University of florida.