پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
فهرست مطالب
کاشت عدس……………………………………………………………………………………………………………………………………………
نحوه آماده سازی زمین و تاریخ کاشت…………………………………………………………………………………………………………
روشهای کاشت عدس………………………………………………………………………………………………………………………………………
داشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………
برداشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………
عدس(Lentil) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………
نیاز اکولوژیکی……………………………………………………………………………………………………………………………………………
کاشت گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………………
مزایای استفاده از ساقه خرد کن……………………………………………………………………………………………………………………
تاریخ کاشت مناسب……………………………………………………………………………………………………………………………………….
داشت گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………………
برداشت گندم……………………………………………………………………………………………………………………………………………
جو……………………………………………………………………………………………………………………………………………
گیاهشناسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………
ساختمان شيميايي دانه جو……………………………………………………………………………………………………………………………
تفاوت ظاهري جو بدون پوشينه با جو معمولي……………………………………………………………………………………………….
عمليات كاشت……………………………………………………………………………………………………………………………………………
تراكم مناسب……………………………………………………………………………………………………………………………………………
سازگاری گیاه جو……………………………………………………………………………………………………………………………………………
آفات و بیماری های جو…………………………………………………………………………………………………………………………………..
برداشت جو……………………………………………………………………………………………………………………………………………
موارد مصرف جو……………………………………………………………………………………………………………………………………………
خواص دارویی گیاه جو………………………………………………………………………………………………………………………………….
یونجه Medicago.L…………………………………………………………………………………………………………………………………
تاریخچه……………………………………………………………………………………………………………………………………………
مشخصات گیاهشناسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….
ارقام مختلف یونجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………
اکولوژی یونجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………
روش کاشت یونجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………
تأمین مواد غذایی یونجه و کود دادن…………………………………………………………………………………………………………..
خصوصیات مطلوب برای انتخاب بذر…………………………………………………………………………………………………………..
عملیات داشت یا مراقبت های زراعی…………………………………………………………………………………………………………..
عملیات برداشت یونجه……………………………………………………………………………………………………………………………..
کاشت عدس
در شبه قاره هند که بزرگترین تولید کننده عدس در دنیا می باشد، گیاه را در طی فصل زمستان در خاکهایی که رطوبت حاصل از بارانهای موسمی را در خود ذخیره کرده اند، می کارند. در ارتفاعات پائین کشورهای مدیترانه ای گیاه را طی زمستانهای مرطوب می کارند. در ارتفاعات بالا در ترکیه و ایران گیاه را بصورت بهاره در خاکهایی که در طی زمستان رطوبت ذخیره کرده اند می کارند. لازم به ذکر است در بعضی مناطق عدس در تناوب یکساله با غلات مخصوصاًَ پس از برنج به عنوان کود سبز کاشته می شود و یا بصورت کشت درهم اغلب با جو، خردل، نیشکر پائیزه یا کرچک کاشته می شود عدس سازگاری زیادی به انواع خاکها نشان می دهد و می توان در خاکهای رسی سنگین تا شن لومی آن را کاشت عدس در خاکهای با حاصلخیزی متوسط تا کم نیز واکنش خوبی نشان می دهد. عدس را در خاکهای با PH حدود 5/5 تا 9 می توان کاشت. البته بسیاری از ژنوتیپهای عدس به شوری خاک حساس هستند هر چند مقاومت به شوری در عدس بیشتر از لوبیا سبز، سویا و لوبیا چشم بلبلی و کمتر از بسیاری از غلات مانند نخود، خلرو باقلا می باشد.
نحوه آماده سازی زمین و تاریخ کاشت
نحوه آماده سازی زمین به نوع خاک وسیستم کاشت بستگی دارد. هدف از شخم تهیه بستری نرم، فشرده و فارغ از علف هرز است که ضمن افزایش سرعت جوانه زنی مقدار بیشتری آب در خود نگه می دارد. زمین 1 یا حداکثر 2 مرتبه شخم می خورد که نوبت دوم به منظور پوشاندن بذر است. کاشت در عمق 4 تا 5 سانتی متری کافی است و افزایش وزن خشک و جوانه زنی مطمئن تر خواهد بود. تأخیر در جوانه زنی به علت کاشت عمیق چنانچه در درجه حرارت کم باشد افزایش می یابد. کاشت به صورت هیرم کاری در خاکهای با بافت سنگین که سله می بندند یا در زمینهای غیر مسطح که احتمال غرقاب شدن وجود دارد دارای مزیت است. تاریخ کاشت اثرات قابل ملاحظه ای بر عملکرد عدس دارد زیرا تغییر در تاریخ کاشت منجر به تغییر شرایط محیط گیاه در طی رشد می شود. تاریخ کاشت مطلوب گیاه از محلی به محل دیگر و گاهی از ژنوتیپی به ژنوتیپ دیگر فرق می کند. تاریخ کاشت مناسب در دشتهای شمالی و مرکزی هند اواسط آبان تا اواسط آذر است در هیمالیا که زمستان طولانی تر و رطوبت بیشتر است کاشت عدس بطور مطلوب تا اواخر آذرماه نیز امکان پذیر است. در ارتفاعات پائین منطقه غرب آسیا کاشت در اوایل زمستان محصول بهتری نسبت به کاشت در اواخر زمستان یا بهار دارد در ارتفاعات بالای مناطقی از ایران تاریخ کاشت مناسب. اوایل بهار است البته با تأخیر در کاشت در این مناطق عملکرد کاهش می یابد ولی مقدار پروتئین اضافه می شود.
روشهای کاشت عدس
کشت سنتی
در این نوع کشت که معمولا در قطعات کوچک اجرا میشود. با استفاده از شیوهای سنتی وقدیمی مبادرت به کشت می نمایند. در این نوع کشت پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز مجدداً در بهار یک شخم تکمیلی انجام می دهند وزمین تسطیح می شود. پس از هموار نمودن زمین بذر وکود مورد نیاز به وسیله دست بر وی زمین پاشیده شده وبه وسیله خیش به زیرخاک انتقال داده میشود. در اراضی دیم پس از اجرای یک شخم عمیق در پاییز برای حفظ رطوبت ذخیره شده و جلوگیری از تبخیردر بهار هیچ گونه عملیات شخم و برگردان خاک اجرا نمی شود وبه محض مناسب شدن شرایط کاشت دراسفند ماه و یا اوایل بهار بذر و کود مورد نیاز را پاشیده و به وسیله دیسک ویا پنجه غازی پوشانده میشود.
کشت مکانیزه
در این نوع کشت که مناسب ترین نوع کشت عدس می باشد در شرایط آبی در پاییز یک نوبت شخم عمیق 30-25 سانتیمتر اجرا می شود سپس با مساعد شدن شرایط خاک و هوا یک نوبت شخم تکمیلی به عمق 15-10 سانتی متر اجرا و سپس برای از بین بردن کلوخه ها از دیسک استفاده می شود باید دقت شود که شخم بهاره به موقع و به محض گاورو شدن خاک صورت گیرد پس از تسطیح زمین به وسیله ماله با در نظر گرفتن شرایط آبی و دیم و با توجه به نحوه کار ماشین های بذر کار مبادرت به کشت می شود.
تراکم
واکنش عدس به تراکم کاشت متفاوت بوده و به شرایط محیطی رشد گیاه و ژنوتیپ آن بستگی دارد. معمولاً بالاترین محصول با تراکم 300 الی 450 بذر در هر متر مربع بدست آمده است مطالعات روی تراکم و مقدار بذر جهت کاشت نشان داده است که در شرایط هندوستان برای عدسهای بذر ریز 60 الی 80 کیلوگرم در هکتار و انواع بذر درشت 120 الی 160 کیلوگرم درهکتار توصیه شده است.
کود
محصول عدس به میزان 2 تن در هکتار، نیاز به 100 کیلوگرم ازت، 28 کیلوگرم P2O5 و 78 کیلوگرم K2O دارد. در شرایط همزیستی خوب گیاه با باکتری حدود 85 درصد نیاز گیاه به ازت برطرف می شود. لذا اضافه کردن ازت به خاک تأثیری بر افزایش عملکرد نخواهد داشت البته در خاکهای شنی که دارای مقدار کمی ماده آلی باشند افزایش 15 الی 25 کیلوگرم ازت در هکتار عملکرد را افزایش می دهد. در پاکستان در هر هکتار حدود 15 الی 20 تن کود حیوانی توصیه شده است حتی اگر در سیستمهای کشت مضاعف به گیاه اول کود حیوانی داده شده باشد کود حیوانی اثرات خوبی بر عدس ( گیاه دوم) خواهد داشت. نسبت به مقدار فسفر موجود در خاک حدود 10 تا 40 کیلوگرم فسفر در هکتار باید مصرف کرد. بطور کلی در سالهای کم باران واکنش به فسفر بیشتر است و بین واکنش عدس به فسفر و مقدار بارندگی یک رابطه خطی معکوس وجود دارد، کاهش گوگرد قابل دسترس در خاک محصول عدس را کاهش می دهد هنگامی که کود فسفر به صورت سوپر فسفات استفاده شود نیازی به اضافه کردن گوگرد نیست لیکن اگر فسفر به صورت سوپر فسفات وپلی فسفات باشد مصرف گوگرد دارای فواید اثبات شده ای خواهد بود عدس حساسیت زیادی به کمبود روی نشان می دهد لذا با مشاهده اولین علائم کمبود بایستی 10 تا 15 کیلوگرم سولفات روی در خاک یا 5 کیلوگرم سولفات روی به شکل محلول پاشی در شاخ و برگ استفاده کرد.
آبیاری
عدس از نظر نیاز به رطوبت مشابه غلات است و بسته به نوع واریته و محل رویش نسبت به تعریق گیاه فرق خواهد کرد. بحرانی ترین مرحله نیاز گیاه به آب در زمان گل دهی می باشد. عدس به آبیاری بیش از اندازه نیز حساس است در خاکهای سنگین با نفوذپذیری کم و مزارع غیر مسطح غرقابی عملکرد کاهش می یابد.
داشت
مبارزه با بیماریها و آفات و علفهای هرز در مراقبت و نگهداری گیاه اهمیت بسزائی دارد.
علفهای هرز
به استثنای علفهای هرز انگل، عدس دارای علف هرز بخصوصی نیست. با توجه به اینکه این گیاه با غلات در تناوب است علفهای هرز همان فصل کاشت را می توان در مزارع عدس مشاهده کرد. از علفهای هرز می توان شیر پنیر، یولاف و گل جالیز را نام برد. علفهای چند ساله آلودگی کمتری در مزارع عدس ایجاد می کنند. که میتوان از این گروه قیاق، پیچک و پنجه مرغی را نام برد.
برای مبارزه شیمیایی میتوان از علف کشهای زیر استفاده نمود
تری بونیل و مالوران که قبل از سبز شدن در عدس برای کنترل علفهای هرز پهن برگ استفاده می شود.
برای کنترل علف های هرز برگ باریک از علف کشهای پرونامید، متوآلاکلر و دیلکوفوپ متیل استفاده می شود.
بیماریها و آفات
بیماریها: از بیماریهای عدس میتوان از موارد زیر نام برد:
پژمردگی آوند، پوسیدگی ریشه، بیماری زنگ، سفیدک پودری، سفیدک دروغین، آنتراکنوز و بیماری های ویروسی
آفات: از آفات می توان شته ها، کنه ها، سرخوطومی ها و سوسکهای انباری را می توان نام برد که به عدس حمله می کنند در این بین کنه ها بیشترین خسارت را وارد می کنند و سوسکهای انباری تا 80 درصد بذرهای انبار شده را مورد حمله قرار می دهند.
برداشت
برداشت عدس هم دستی و هم به وسیله ماشین انجام میگیرد.
برداشت پیش از موعد باعث چروکیدگی بذر می شود. زیرا بذرها بطورکلی پر نشده بوده اند. حال آنکه تأخیر در برداشت باعث ریزش غلافها و کاهش محصول می شود. بقایای گیاه، کاه و کلش و غلافها منبع غذایی با ارزشی برای دام به شمار می روند. مرحله مناسب کشیدن یا بریدن گیاه با دست هنگامی است که رطوبت بذرها حدود 30 درصد باشد و این رطوبت باید برای بکارگیری ماشین ( کمباین) باید 12 تا 14 درصد باشد.
دامنه انتشار
عدس ونژادهای مختلف آن درایران پرورش می یابند. به حالت نیمه وحشی نیز در نواحی مختلف دیده می شوند. کرمانشاه، همدان، لرستان، خرم آباد، کرمان، بم، فارس، بوشهر و میناب مهمترین مراکز تولید و پرورش عدس در ایران می باشند.
عدس(Lentil)
عدس با نام علمی Lens culinaris medic از قدیمی ترین منابع غذایی گیاهی بشر است و عمر آن به قدمت تاریخ کشاورزی است. عدس یکی از حبوبات است که از قدیم الایام در اکثر نقاط دنیا کشت می شده است. گیاه شناسان اعتقاد دارند که عدس حتی قبل از تاریخ نیز وجود داشته است. عدس منبع غنی پروتئین و ویتامین های گروه B می باشد و در بین گیاهان فقط سویا بیشتر از عدس پروتئین دارد.
عدس دو نوع است
عدس رسمی که دانه آن گرد و نسبتاً درشت است و رنگ آن سبز مایل به زرد است.
عدس ریز یا عدس قرمز که دانه های آن ریز و به رنگ قرمز می باشد.
عدس گیاهی است علفی، یکساله با ساقه های کوتاه، تا حدی منشعب و به رنگ سبز روشن، ارتفاع آن بین 15 تا 75 سانتی متر متغیر است. اکثر تیپ های گیاه ارتفاعی بین 25 تا 40 سانتی متر دارند، بسته به ژنوتیپ گیاه و تا حدی محیط رویش آن، گیاه بصورت بوته ای کوتاه، نیمه ایستاده یا ایستاده رشد می کند در شرایط محیطی مطلوب، عدس سریع رشد کرده و چرخه زندگی خود را طی 3 الی 4 ماه کامل می کند. ولی در شرایط نامطلوب این مدت یکی الی دو ماه بیشتر خواهد شد گیاه دارای یک ریشه اصلی و تعدادی ریشه های فیبری جانبی می باشد. ساقه گیاه نازک، چهارگوش و در زوایا دارای نوارهای برجسته است بطور کلی ساقه آن علفی و ضعیف است با پپیشرفت رشد گیاه بخش پائینی ساقه چوبی می شود. ارتفاع گیاه نیز بشدت تحت تأثیر محیط است. برگهای عدس مرکب، متقابل و دارای یک تا هشت جفت برگچه هستند، دمبرگها کوتاه بوده و طول اتصال برگچه ها بین یک تا چهار و نیم سانتی متر متغیر است. برگچه ها متقابل یا متناوب هستید وطولشان بین 7 تا 25 میلی متر و عرضشان 2 تا 7 میلیمتر می باشند. تعداد برگچه ها بسته به ژنوتیپ فرق کرده و در داخل هر ژنوتیپ نیز محل گره ها تفاوت می کند. گلها بر روی محور فرعی گل آذین، با دمگلی باریک به طول 2 تا 5/5 سانتی متر ظاهر می شوند. معمولاً هر دمگل از یک تا 4 گل را در بر می گیرد و در بعضی مواقع تا 7 گل نیز مشاهده شده است گلها کوچک و گلبرگ درفش آنها سفید است.
بالها و ناو نیز عموماً سفید یا مخلوطی از آبی و بنفش میباشند کاسه گل به 5 بخش باریک تقسیم میشود. پرچمها دیادلفوس هستند. تخمدان حاوی یک یا دو تخمک است که به یک خامه کوتاه و خمیده منتهی می شود. کلاله روی آن نسبتاً متورم و غده است. غلافهای عدس بیضوی از جوانب فشرده شده و در محل دربرگرفتن بذرها متورم است. غلاف حاوی یک تا دو بذر است. بر روی هر محور گل آذین تعداد یک تا چهار غلاف و گاهی شش مشاهده می شود. بذرهای عدس به شکل عدسیهای چشمی هستند رنگ آنها متغیر و اغلب قهوه ای تیره است. سطح بذر معمولاً صاف است ولی در ارقام پر محصول ممکنست بذرها چروکیده باشد، تعداد بذرهای هر گیاه وابستگی بسیار نزدیکی با تعداد غلاف درگیاه دارد لیکن تعداد بذر در داخل غلاف وورمن100 دانه آن کمتر تحت تأثیر محیط قرار می گیرد. بذرهای تازه برداشت شده عدس حدود 3 تا 4 هفته از خود دوره خواب نشان می دهند. بذرهائیکه فاقد دوره خواب می باشند زمانیکه در خاک مرطوب قرار می گیرند در دمای مطلوب گیاه سریعاً آب جذب می کنند عدسهای بذر ریز حدود 85 درصد وزن خشک خود آب جذب می کنند و این مقدار برای عدسهای بذر درشت 100 درصد است. فرم رویش و جوانه زنی گیاه درون زمینی است معمولاًَ در بهار دردمای 20 درجه سانتی گراد ظرف 7 روز سبز می شود و در زمستان در دمای 10 درجه سانتی گراد این مدت به 20 تا 30 روز افزایش می یابد.
نیاز اکولوژیکی
عدس به حرارت و سرمای زیاد حساس بوده لذا در عرض های جغرافیایی بالای کشورهای آب و هوا معتدل مثل ایران و ترکیه آنرا در بهار می کارند. بذرهای، عدس در محدوده وسیعی از حرارت چه در نور و چه در تاریکی قادر به جوانه زنی هستند البته دمای مطلوب بسته به ژنوتیپ، سن و اندازه بذر فرق می کند. بذرهای کوچکتر که در مقایسه با بذرهای بزرگ نسبت به سطح به حجم بیشتری دارند در دمای کم ( 15 درجه سانتی گراد) جوانه می زنند. گیاهچه های جوان عدس قادر به تحمل سرمای سخت هستند اما در صورت ادامه سرما یا تکرار آن یا همراهی با بادهای خشک امکان دارد از بین بروند. شبهای سرد جذب آب را کاهش می دهند. به این ترتیب ژنوتیپهایی که به سرما سازگار شدند مقاومت فیزیکی به خشکی را نیز دارا هستند. همانند بسیاری از حبوبات در عدس احتمال واکنش یا عدم واکنش به گره بندی با باکتری ریزوبیوم وجود دارد.
این موضوع به کشت گیاه قبلی و نوع خاک در یک منطقه خاص و تجمع ازت غیرآلی در دسترس گیاه بستگی دارد. عدس قادر است حدود 35 تا 77 کیلوگرم ازت درهکتار تثبیت کند. گره سازی و تثبیت ازت تحت تأثیر طول روز، شدت نور نیز هست اگر چه عدس در گیاهان روز بلند طبقه بندی شده است این گیاهان در طول روز 10 تا 12 ساعت با شدت نور 12000 لوکس نیز رشد و گره سازی می کنند. دوره رشد رویشی در عدس در کشورهایی مثل لبنان و ایران و ترکیه مواجه با افزایش طول روز و درجه حرارت می شود و در هندو پاکستان گیاه در این مرحله از زندگی خود با روزهای کوتاه و یا حتی سرما مواجه می شوند. اثر حرارت بر گیاهان احتمالاً به سن نسبی آنها بستگی دارد. افزایش دما در طیف معتدل رشد رویشی را تسریع می کند مثلاً زمانیکه عدس 4 تا 6 هفته عمر دارد و اثر حرارت بر آن مثبت ومنجر به تکثیر و افزایش سطح برگها می شود حرارت می تواند اثر منفی نیز داشته باشد، هنگامیکه همین عدس مسن تر شد دمای زیاد سرعت پیر شدن آنرا افزایش و عمر مفید آن را کوتاه می کند. گلها در عدس معمولاً قبل از ساعت 10 صبح در روزهای صاف و بدون ابر باز می شوند و تا قبل از سال 17 بسته خواهند شد گلبرگهای گیاه 3 روز پس از تلفیح پُر مرده شده و ظرف 3 تا 4 روز غلافها مشاهده می شوند بعضی واریته های عدس روز بلند و بعضی بی تفاوت هستند.
بین ژنوتیپهای مختلف طول رشد رویشی گیاه متفاوت بوده و بسته به محل ممکن است اثر مثبت یا منفی بر عملکرد داشته باشد. بذرهای عدس به میزان زیادی آب جذب می کنند که حدود 100 درصد وزن خشک بذرها و در مدت 24 تا 32 ساعت می باشد. زمانیکه مقدار رطوبت به این حد رسید جوانه زنی شروع می شود. پسابیدگی بذرها توانایی جوانه زنی آنها را کاهش می دهد. دمای مطلوب جوانه زنی بین 15 تا 25 درجه سانتی گراد بوده و دراین دما گیاه ظرف 5 تا 6 روز جوانه می زند. با کاهش دما سرعت جوانه زنی کم شده و در دمای کمتر از 5 درجه سانتی گراد حدود 25 تا 30 روز طول می کشد.
کاشت گندم
تهیه زمین مناسب:
تهیه زمین مناسب یکی از مهمترین توصیه ها در راستای افزایش عملکرد گندم و البته هر محصول دیگری می باشد . بدین لحاظ اجرای عملیات ذیل جهت تهیه زمین مناسب ضروری است :
ماخار نمودن زمین
شخم در عمق 25 الی 30 سانتی متری.
دیسک جهت خرد کردن کلوخه ها ( حالت مطلوب زمانی است که اندازه کلوخه ها بین فندق و گردو باشد.
ماله زدن جهت تسطیح نمودن مزرعه و از بین بردن پستی و بلندیهای به وجود آمده .
کودپاشی توسط دستگاه سانتریفوژ تنظیم شده
دیسک جهت زیر خاک کردن کود درعمق 15تا 20 سانتی متری .
ساقه خردکن ذرت و اثر آن در ایجاد تهیه زمین مطلوب :
از عوامل مهم کاهش عملکرد باقی ماندن ساقه های ذرت در مزرعه پس از برداشت این گیاه می باشد که با ایجاد فضاهای زیاد در خاک مانع از ایجاد تراکم مناسب و همچنین عدم تهیه بستر مناسب کشت گندم می گردد. سوزاندن این ساقه های ضمخت که البته کار اکثر کشاورزان است نه تنها نمی تواند این ساقه ها را از بین ببرد بلکه با سوزاندن لایه های رویی خاک باعث آسیب رساندن به مواد آلی خاک و در واقع سوزاندن این مواد طلایی می گردد .
بر اساس توصیه های ذکر شده در این مورد استفاده از ساقه خردکن ذرت امری مهم به حساب آمده و با خرد کردن ساقه های ضخیم باقیمانده از ذرت مشکل این ساقه ها تاحدی حل خواهد شد.
مزایای استفاده از ساقه خرد کن :
خردکردن ساقه های ضخیم ذرت
به دلیل خردشدن ساقه های بلند و ضخیم ذرت ، در صورت زدن دیسک فضاهای باز و نامناسب در زمین وجود نداشته و در نتیجه بستر مناسبی برای رشد بذر گندم مهیا خواهد شد .
مواد آلی فراوانی که در ساقه های ذرت اندوخته شده است با خردکردن بقایای ذرت به خاک باز
خواهدگشت.
آزمون خاک :
میزان مصرف توصیه شده طبق آزمون خاک انجام می گیرد .
انواع کودهای مورد استفاده به صورت پایه
الف : کودهای ماکرو ( پرمصرف
کود فسفاته : 1- سوپر فسفات تریپل 2- فسفات دی آمونیوم
کود ازته : 1- اوره 2- نیترات آمونیوم
کود پتاسه : سولفات پتاسیم
ب : کودهای میکرو ( کم مصرف
سولفات روی به میزان 25 کیلوگرم در هکتار
سولفات آهن به میزان 25 کیلوگرم در هکتار البته بهترین روش استفاده از سولفات آهن محلولپاشی به میزان 2 در هزار می باشد .
کاشت باکمبینات :
شرح مزایای کمبینات :
جمع شدن ادوات شخم ثانویه ، دیسک ، ماله و بذرکار همه در یک وسیله که این امکان را به کشاورزان میدهد تا از ورود ادوات مختلف به زمین جلوگیری نمایند که علاوه بر کاهش هزینه ها از تراکم بیش از حد خاک را که در اثر ورود ادوات و ماشین آلات به وجود می آید کاسته خواهد شد .
قبل از استفاده از کمبینات فقط یک بار شخم زدن و سپس کودپاشی در مزرعه کافیست.
کاشت بذر به طور یکنواخت و در عمق 3 سانتی متری .
مخزن بذری کمبینات با ظرفیت بیش از 1000 کیلوگرم بوده که به راحتی حدود 4/5 الی 5 هکتار را بذرکاری می نماید.
استفاده از دستگاه کمبینات برای کشت بهترین توصیه می باشد ولی در صورت کمبود این دستگاه پس تهیه زمین مناسب می توان از خطی کار غلات جهت کاشت استفاده نمود . تا بتوان سطح سبز مطلوبی با تراکم مناسب بدست آورد .
تاریخ کاشت مناسب :
آنچه در کشت گندم بسیار مهم و اساسی است تاریخ کاشت صحیح یعنی 15/8 الی 25/9 می باشد که جلوتر از این تاریخ یا دیرتر از آن موجبات کاهش شدید عملکرد را فراهم خواهد ساخت .
میزان بذر ایده آل برای یک کشت صحیح از نظر تحقیقات کشاورزی حدود 180 کیلوگرم است. البته این میزان با توجه به شرایط محیطی مختلف ،تهیه زمین مناسب یا مطلوب یا متوسط ، میزان شوری خاک ، و به تاخیر افتادن تاریخ کاشت افزایش می یابد .
داشت گندم
این مرحله از دوران رشدی گندم نیز بسیار پراهمیت میباشد .آبیاری ، مبارزه با علفهای هرز و بیماریها و کود سرک در این زمان از اهمیت بخصوصی برخوردار است .
آبیاری مزارع :
مراحل مهم آبیاری در زراعت گندم عبارتند از :
مرحله جوانه زدن (خاک آب )
مرحله پنجه دادن (پنجه آب )
مرحله ساقه رفتن ( ساقاب)
مرحله سنبله رفتن) خوشاب )
مرحله گل رفتن ( گل آب )
مرحله دانه بستن ( دان آب)
اولین آبیاری پس از کاشت گندم شروع مرحله داشت را نوید می دهد . مراقبت در این امر یعنی دادن آب اول آن هم به موقع می تواند تاثیر بسزایی در عملکرد داشته باشد . گندم نباید بیش از 5 الی 6 روز بدون آب در زمین بماند . چرا که خطر حمله مورچه ها و نیز در صورت وجود کمی رطوبت خطر پوسیده شدن دانه آنها را تهدید می کند. در اکثر مواقع آب اول توسط بارندگی انجام می گردد . به منظور بالا بردن درصد سبز مزرعه و یکنواختی آن ، آب باید در فاروها به ملایمت جریان داشته باشد و تا سیاه شدن پشته ها ( آبیاری کامل سطح مزرعه ) و جذب آب به وسیله خاک که حدود 20 تا 24 ساعت طول می کشد ادامه یابد.
کنترل علف های هرز :
کنترل علفهای هرز به دو طریق زراعی و شیمیایی امکانپذیر است.
کنترل زراعی:
مناسب‌ترین روش کنترل علفهای هرز انجام عملیات زراعی است که با روشهای زیر امکانپذیر است:
رعایت تناوب زراعی مانند کشت گندم پس از گیاهان وجینی (آفتابگردان، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه‌ای)
شخم به موقع در سال آیش قبل از به‌گل‌رفتن علفهای هرز یکساله در اوایل بهار
بررسی‌ها نشان داده است که اگر روش شخم از مرکز به محیط مزرعه انجام شود ضمن جلوگیری از انتشار و انتقال بذرهای علفهای هرز حاشیه به داخل مزرعه، باعث کنترل آنها میشود.
رعایت تراکم مناسب مزرعه گندم
استفاده از بذر خالص و عاری از بذرهای علفهای هرز (بذر مادری – بذر گواهی‌شده
هیرم زمین قبل از کاشت با یک یا دو بار آبیاری و شخم زمین
کنترل مکانیکی
عدم استفاده از کود دامی تازه (به دلیل فراوانی بذر علفهای هرز زنده در آن) و استفاده از کود دامی
کهنه و پوسیده .
کنترل شیمیایی :
کنترل شیمیایی در صورتی انجام میشود که مزرعه دارای آلودگی بیش از اندازه معین باشد. نکات مورد توجه در این روش عبارتند از:
نوع علف‌کش باید با توجه به شناخت دقیق علفهای هرز استفاده شود.
میزان و زمان مناسب سمپاشی مدنظر قرار گیرد.
نوع سمپاشی و نازل با توجه به امکانات و وسعت مزرعه تعیین شود.
سمپاش پشتی با عرض کار 5/1 متر به میزان 300 لیتر محلول در هر هکتار با وسعت کم قابل استفاده است.
سمپاش پشتی تراکتور بوم‌دار با عرض هشت تا 12 متر و نازل‌های تی‌جت با سرعت سه تا شش کیلومتر در ساعت در مزارع بزرگتر کاربرد دارد. باید دقت شود که ارتفاع سمپاش از سطح زمین 50 سانتیمتر برای کنترل شیمیایی علفهای هرز باریک برگ میتوان از علف‌کش‌های ایلوکسان (2/5 لیتر در هکتار) پوماسوپر (1/2– 0/8 لیتر در هکتار)، تاپیک (1 – 0/7 لیتر در هکتار) و آونج (چهار لیتر در هکتار استفاده کرد.
برای کنترل شیمیایی علفهای هرز پهن‌برگ از علف‌کش‌های گرانستار (20 – 15 گرم در هکتار) و توفوردی (2 – 1/5 لیتر در هکتار) استفاده میشود.
یکی دیگر از علف کش های دیگر که دو منظوره نیز هست شوالیه ( 350 گرم در هکتار ) می باشد ، که هم علف های پهن برگ و هم نازک برگ را کنترل می نماید . آنچه در مورد این علف کش مهم است این موضوع است که در زمینهایی که از آن استفاده می شود ، چنانچه قرار باشد پس از برداشت گندم کشت ذرت اجرا گردد ، باید زمین پس از برداشت حتما شخم بخورد تا بقایای این سم که برای ذرت مناسب نمی باشد در اثر نور آفتاب تجزیه گردد .
کاربردکود ازت
یکی دیگر از مراحل داشت گندم مصرف کود اوره به صورت سرک می باشد که در زمینهای عادی که به موقع کشت گردیده و زیر کشت ذرت نیز نبوده مانند سایر کودها طبق آزمون خاک مصرف می شود ولی در زمینهایی که زیر کشت ذرت (دانه ای و علوفه ای) بوده است مقداری بیش از حالت عادی مثلا 7 تا 8 کیسه در هکتار کود ازته توصیه می شود و مراحل مصرف آن به شرح زیر می باشد:
50کیلوگرم در زمان کاشت پایه
100کیلوگرم در مرحله پنجه زنی سرک
150کیلوگرم در مرحله ساقه رفتن سرک
100کیلوگرم در مرحله گلدهی سرک
سرما و کم بارانی در زمستان سال 1386 مسئله مهمی بود که کشاورزان با آن مواجه گردیدند. این عوامل موجب کاهش شدید در رشد در طی ماههای دی و بهمن و اوایل اسفند گردید. توصیه به انجام آبیاری منظم و دادن کود سرک در طی آبیاری های این دوره توانست تا حد بسیار زیادی رشد رویشی گندم را و در نتیجه عملکرد نهایی را بهبود بخشد(به حداقل رساندن خسارت سرما.
برداشت گندم
در زمان برداشت باید دانه های گندم کاملاً رسیده باشند و از برداشت گندم های نارس خودداری شود . برداشت غلات قبل از رسیدگی کامل بوته باعث پایین آمدن عملکرد و کیفیت محصول می گردد . دانه هایی که رشد کامل نکرده باشند چروکیده و سبک وزن بوده و مقدار نشاسته آنها پایین تر از حد معمول است . تاخیر در برداشت نیز باعث خشک شدن بیش از حد دانه ها شده و در نتیجه درصدی از دانه ها طی خرمنکوبی شکسته می شوند . رها کردن طولانی محصول رسیده در مزرعه باعث ریزش دانه ، خوابیدگی بوته ها و افزایش خسارت پرندگان می گردد . در حالت رسیدگی کامل کلش گندم زرد و خشک و دانه گندم نیمه سخت یا سخت میباشد و هنگام پیچیدن ساقه به دور دست ساقه ها شکسته میشوند .
در برداشت با کمباین اگر محصول خیلی زود یا خیلی دیر برداشت شود ممکن است به علت صدمه دیدگی یا تلفات دانه ها درآمد حاصله کاهش پیدا کند . رطوبت گندم در زمان برداشت باید بین 12 تا 14 درصد باشد . چنانچه رطوبت محصول بالا باشد عمل جداسازی بخوبی انجام نشده و در صورتی که رطوبت دانه کم باشد ، شکستگی دانه ها زیاد خواهد بود .
وجود علفهای هرز در مزرعه نیز مشکلات خاصی را در کار با کمباین ایجاد میکند . در صورتی که علفهای هرز ، سبز و مرطوب باشند ، مقداری از بافتهای سبزینه ای آنها وارد محصول شده ، و از کیفیت محصول کاسته و رطوبت دانه برداشتی افزایش می یابد . همچنین کمباین در توزیع بذر علفها نیز نقش بزرگی ایفا میکند.( در اینجا می توان به اهمیت مرحله داشت و سمپاشی به موقع مزارع اشاره کرد.
برداشت محصول با کمباین و میزان افت و ریزش آن به عواملی چون رطوبت دانه ، درجه حرارت هوا ، وضعیت مزرعه (تراکم) ، نوع گیاه ، ژنتیک بذر ، خوابیدگی محصول ، وضعیت قسمتهای مختلف کمباین( نو یا فرسوده بودن آن) و تجربه راننده بستگی دارد .
جو :
جو نام علمی : Hordeum vulgare یکی از غلات است. چرخه زندگی این گیاه یک ساله و از خانواده گرامینه‌ها (گندمیان) است. کشت جو احتمالاً از ایوپی و آسیای جنوب‌شرقی آغاز شده‌است.
خاستگاه :
خاستگاه واقعی جو هنوز ناشناخته است. اما بسیاری از محققین، خاستگاه این گیاه را کوه‌های زاگرس در غرب ایران، آناتولی جنوبی و فلسطین می‌دانند. بر پایه نظریه والیوف، مبداء جوی ریشک دار و غلاف دار، کشور اتیوپی و شمال آفریقا و مبداء نوع بدون ریشک، ریشک کوتاه و کلاهک دار، آسیای جنوب شرقی، به ویژه چین، ژاپن و تبت است. جو برای تعداد زیادی از مردمان نواحی سردسیر و خشک (به ویژه خاور میانه و شمال آفریقا) منبع غذایی مهمی به شمار می‌رود. البته امروزه بیشتر برای خوراک دام و تهیه فراورده‌های تخمیری از این گیاه استفاده می‌کنند.
گیاهشناسی :
ساقه جو مانند دیگر گندمیان، توخالی بوده و ارتفاع آن بر حسب شرایط محیطی، بین 30 تا 120 سانتی متر است. این ساقه بین 5 تا 10 برگ دارد که به طور متناوب در دو طرف ساقه قرار گرفته اند. برگ جو هم مانند دیگر گندمیان، دارای غلاف، پنک، زبانک و گوشواره است. غلاف علاوه بر انجام فعالیت فتوسنتزی، در استحکام ساقه هم نقش دارد.
در امتداد ساقه، محور سنبله قرار دارد. سنبله از مجموع سنبلچه ها و هر سنبله از یک گلچه تشکیل یافته است. دانه، داخل گلچه تشکیل می گردد. پوشینک های داخلی و خارجی گلچه، هنگام رسیدن دانه به آن چسبیده و حتی موقع برداشت هم جدا نمی شوند. زمانی که دانه به تدریج رطوبت خود را از دست می دهد، حجم آن کم شده و پوشینک داخلی چین می خورد. میزان این چین خوردگی، مرغوبیت محصول جو را نشان می دهد، بدین ترتیب که هر چه چین ها بیشتر باشد به همان اندازه پوشینک نازک تر است و در نتیجه بهتر می توان از این نوع دانه جو در صنایع تخمیر استفاده نمود چون نرم تر است.
رده‌بندی علمی :
Kingdom: Plantae
Division: Magnoliophyta
Class: Liliopsida
Order: Poales
Family: Poaceae
Genus: Hordeum
Species: H. vulgare
ساختمان شيميايي دانه جو :
ساختمان شيميايي دانه جو به عوامل متعددي همچون رقم و نوع گياه و شرايط محيطي بستگي داشته و بطوركلي شامل قند ها، پروتين، چربي و خاكستر مي باشد .
كربوهيدراتها :كربوهيدراتها تركيب اصلي دانه جو مي باشد كه بيش از 80 درصد وزن خشك گياه را تشكيل مي دهند .
عمده كربوهيدراتهاي موجوددرجو لخت را نشاسته تشكيل داده و سايركربوهيدراتها شامل پنتوزان، بتاگلوكان، سلولز، و ميزان كمي از تك قندي ها و دو قندي ها مي باشد . جو لخت از نظر ميزان بتاگلوكان درسطح پايين تري قرار داشته وحداكثر مقدارآن به حدود 16 درصد مي رسد. در حاليكه ميزان آن درجهاي معمولي بين 30 -35 درصد مي باشد. ميزان بتاگلوكان در جو بسيارمهم بوده زيرا مقدار آن كه آبدوست مي باشد نيز باعث افزايش حلاليت و در نتيجه افزايش چسبندگي و ايجاد مشكل ويسكوزيته گوارشي در جانوران تك معده اي و كاهش قابليت هضم مواد غذايي مي شود. بخش اعظم سلولز در دانه و پوسته جو قرار داشته كه بوسيله آسياب نمودن كاهش مي يابد. جو لخت در هنگام خرمنكوبي نيز داراي ميزان سلولز پايين تري از جو معمولي مي باشد.
چربي : دانه جو معمولا بين 2-4 درصد چربي داشته كه مهمترين آن تري گليسيريد ها هستندكه به ميزان 79-1/73 درصد ازكل چربي ها را شامل مي شود. 77% چربي ها درآندوسپرم ذخيره شده اند .
پروتئين : ميزان پروتئين درجو متفاوت بوده كه از 8 % در جو هاي معمولي تا 20 % در جو لخت است. پروتئين ذخيره موجود در جو هيدروژن بوده كه مقدارآن از اسيدآمينه ليزين كمتر مي باشد. با افزايش پروتئين كاهش اسيد آمينه ليزين همراه خواهد بود.
تركيب و ارزش غذايي : ارزش غذايي جو لخت بالاتر از جو معمولي است. درصد فيبر پايين و پروتئين بالاي آن از مزيت هاي اين نوع مي باشد . درصدآمينو اسيدها بويژه لزين آن نسبت به ذرت بالاتر است. وجود مواد بازدارنده در جو معمولي مصرف آن را درتغذيه طيور محدود نموده بطوريكه استفاده زياد ازجو معمولي در تركيب تغذيه طيورسبب كاهش قابليت هضم خوراك،كندي سرعت عبور مواد غذايي درمجراي گوارشي طيور وكاهش هضم چربي، چسبنگي در مدفوع و مصرف زياد آب و اسهال در مرغ ميگردد. در جو بدون پوشينه چون الياف پايين مي باشد (پايينتر از فيبر ذرت) و مواد باز دارنده كمتري دارد . مصرف آن درتغذيه طيور مشكلات فوق را در برنخواهد داشت.
تفاوت ظاهري جو بدون پوشينه با جو معمولي :
بعد از ظهور خوشه در جو بدون پوشينه وجود يك يا چند انحنا روي ساقه در حد فاصله بين برگ پرچم تا خوشه جو لخت را از ساير ارقام جو معمولي كه كشت مي گردند متمايز مي سازد. با استفاده از اين صفت مي توان در مزارع بذري جو بدون پوشينه ارقام معمولي را شناسايي وحذف نمود. تفاوت ديگر اين است كه دانه ها در جو بدون پوشينه هنگام رسيدن همانند دانه گندم در داخل پوشينه بصورت آزاد قرار گرفته و در حين خرمن كوبي جدا مي گردد. حال آنكه جو معمولي بدون پوشينه ها به دانه چسبيده و حدود 10 تا 14 درصد وزن دانه را شامل مي گردد.
عمليات كاشت :
کاشت جو از طریق بذركاري به صورت دست پاش و يا به وسيله بذر كارها بطور خطي انجام مي پذيرد. در مزارعي كه خوب آماده نشده اند و داراي علف هرز مي باشند طريقه دست افشاني به رديفكاري ارجعيت دارد. فواصل بوته ها در كشت دست پاش يكنواخت بوده در حاليكه در كشت هاي خطي فواصل زيادي بين خطوط خالي مانده وعلفهاي هرز فرصتي براي حضور بدست مي آورند. بذر كاري در مزارع مكانيزه به وسيله بذر افشان بسيارارزان تر و سريع تر انجام مي گيرد. به همين دليل از كود پاشهاي سانتريوفوژ به عنوان بذر افشان و براي زير خاك كردن بذر از ديسك استفاده مي گردد .
عمق بذر:عمق بذر در خاك به عواملي نظيرزراعت ديم وآبي ،كيفيت زمين و … بستگي داشته كه حداكثر5 تا 6 سانتيمتر خواهد بود. در اراضي ديم عمق كاشت زيادتر بوده تا بذر براي روئيدن از رطوبت بيشتراعماق استفاده نمايد. در اراضي حاصلخيز و مرغوب بذر درعمق كمتري كاشته شده و جوانه ها زودتر ازخاك بيرون مي آيند. اما در زمين هاي نا هموار بذر در عمق بيشتري قرار گرفته تا شرايط خاك مشكلي در جوانه زني بذر ايجاد نكند.
آبياري مزرعه : در نقاط مختلف كشوربسته به شرايط آب و هوايي مزرعه جو را چند بار آبياري ميكنندكه تعدادآن از 3 تا 6 مرحله متفاوت مي باشد . مراحل آبياري به شرح ذيل است :
براي سبز شدن (خاك آب )
براي ظهور ساقه ( ساق آب )
براي بيرون آمدن خوشه ( خوشه آب )
آبي كه در موقع رسيدن پرچم و مادگي و عمل تلقيح مي دهند ( گل آب )
آبي كه در موقع رسيدن دانه ها مي دهند و موسوم به ( دان آب ) مي باشد
تناوب زراعي :جو در تناوب با نباتات روغني وگياهان وجيني مور د استفاده واقع ميشو د. از آنجايي كه جو در مقابل عوامل نا مساعد جوي وخشكي وگرما وشوري و عوامل نامساعد خاك مقاوم ترازگندم است. براي احياي اراضي خصوصا خاك هاي شورآن را در اول تناوب قرار مي دهند.
تراكم مناسب :
حداكثرعملكرد دانه غلات ازتراكم گياهي كمتر از 200 بوته درمتر مربع بدست مي آيد. لذا افزايش در ميزان بذر بيش از آنكه موجب افزايش توليدگردد باعث افزايش هزينه هاي توليد بدون افزايش عملكرد مي شود. از سوي ديگر تراكم بوته مستقر در زمين كه از تعداد بذر معيني بدست مي آيد بسته به فصل، نوع خاك و ….. در يك مزرعه متفاوت خواهد بود . در مديريت بهينه انتظار استقرار 80 درصد بذر هاي كاشته شده معقول است اما حتي در كارهاي آزمايشگاهي و به هنگام نامساعد بودن شرايط خاك يا شيوع غير متعارف بيماريها وآفات استقراركمتر از 25 درصد از بذور نيز ديده شده است . در نتيجه در توصيه مقادير بذر براي غله كاران درصد مناسبي براي افت و استقرار به منظور تضمين حداكثر عملكرد گياه سبز در نظرگرفته مي شود. به عنوان مثال 400 بوته درمترمربع به طورمعمول براي دستيابي به جمعيت بهينه گندم زمستانه كه در شمال اروپا كشت مي شود توصيه شده و بطورمتوسط حدود 200 تا 300 بوته در مترمربع كافي خواهد بود و اين در حالي است كه بر خلاف علاقه فراوان به حداقل تراكم بوته زراعي براي دستيابي به حداكثرعملكرد هنوز ميزان بذرتوصيه شده بر حسب كيلوگرم درهكتاربيان مي شود. با توجه به اين واقعيت كه ميانگين وزن دانه گياهان زراعي درارقام وفصول مختلف ممكن است متفاوت باشد احتمال برآورد ميزان بذروتراكم مناسب مشكل خواهد بود.
عمليات زراعي( تهيه زمين ) :
آماده كردن زمين مستلزم اجراي عمليات شخم و ديسك به همراه نرم كردن خاك و از بين بردن كلوخه ها مي باشد. بعد از آماده شدن زمين مبادرت به كشت نموده كه بر اساس آبي يا ديم بودن عرصه نوع كشت رديفي و يا دستپاش و سيستم آبياري انتخاب مي گردد .
سازگاری گیاه جو :
از لحاظ سازگاري با شرايط محيطي جو وضعيت خوبي را به دليل قدرت تحمل شوري آن نسبت به ساير غلات دارا مي باشد. كشت جو بدون پوشينه در دو دهه اخير در كانادا و اروپا گسترش يافته و كاربرد آن جهت تغذيه طيور رو به افزايش يافته است. سابقه كشت اين محصول در ايران به بيش از 30 سال مي رسد و در حال حاضر در استان هاي كرمان ،يزد، مركزي ،سيستان وبلوچستان،كرمانشاه، ايلام، اصفهان وگلستان درسطح محدودي كشت مي شود. جو بدون پوشينه با نام هاي محمدي، پيغمبري، مكه اي بين كشاورزان معروف است واحتمالاً منشأ آن مناطق خشك عربستان بوده و از آنجا به مناطق مختلف كشور آورده شده است. عملكرد آن در اغلب موارد بيش از عملكرد جو معمولي است و يكي از محاسن اين جو عدم ريزش دانه پس از رسيدن است. استفاده از جو بدون پوشينه و تريتيكاله جايگزين خوبي جهت جبران كمبود ذرت و گندم وارداتي دركشور مي باشند . با توجه به ارزش غذايي جو لخت در تغذيه طيور و امكان توليد اين محصول در كشور و با عنايت به اينكه كشور ايران جزو مناطق نيمه خشك مي باشد استفاده از بارندگي هاي زمستانه در زراعت هاي پاييزه و زمستانه در اولويت قرار مي گيرد. بنابراين جايگزين نمودن جو لخت به جاي ذرت دانه اي در تغذيه طيور از اهميت و جايگاه خاصي بر خوردار مي باشد.
جو یکی از سازگارترین غلات است که در شرایط آب و هوایی مساعد، در خاک حاصلخیز که قابلیت نگهداری آب در آن زیاد باشد، و همچنین در خاک هایی که پ.هاش آنها بین 7 تا 8 باشد تولید می شود. این گیاه نسبت به گندم در برابر خشکی مقاوم تر است و بنابراین در آب و هوایی که آب، سبب محدود کردن تولید غلات می شود، جو می تواند بیشترین محصول را تولید کند. در شرایط دیم هم عملکرد جو بهتر از گندم و چاودار می باشد. تولید جو در همه نوع زمینی با بارندگی سالیانه 200 تا 250 میلیمتر امکان پذیر است.
جو نسبت به دمای بالا (بیش از 32 درجه سانتی گراد) مقاوم است. اما در شرایط آب و هوای مرطوب، در برابر دمای بالا بسیار حساس است.
دانه جو نسبت به گندم برای جوانه زدن به رطوبت کمتری نیاز دارد. در مواردی که پس از جوانه زدن دانه، گیاه به علت کمبود رطوبت خشک شود، با فراهم شدن شرایط مساعد رطوبتی، گیاه رشد مجدد خود را با شدت بیشتری آغاز می نماید.
جو از لحاظ مقاومت به سرما، نسبت به گندم در ردیف پایین تری قرار می گیرد. بنابراین به نظر می رسد که کشت جوی پاییزه در مناطق سردسیر چندان اطمینان بخش نباشد.
در مقایسه با سایر غلات، جو نسبت به شوری خاک، چه در مرحله جوانه زنی و چه در مراحل دیگر مقاوم تر است.
در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است:
نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته می شود.
نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته می شود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمی کند.
نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می شود.
جوی بهاره و پاییزه را نمی توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد.
جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام می شود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته می شود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب می شود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و… می شود.
در خصوص واکنش به دما، سه نوع جو موجود است: نوع بهاره که به سرما حساس بوده و بنابراین در بهار کاشته میشود. نوع پاییزه که در فصل پاییز کاشته میشود و تا فرا رسیدن فصل بهار، سنبله تولید نمی‌کند. نوع حد واسط که نسبت به سرما مقاومت کمتری داشته و در نقاط نسبتاً گرمسیر در هر دو فصل بهار و پاییز کشت میشود. جوی بهاره و پاییزه را نمی‌توان همچون گندم بهاره و پاییزه که تفاوت دانه آنها کاملاً مشخص است، تشخیص داد. جوی پاییزه در بسیاری از نواحی نیمه خشک که بارندگی آنها غالباً در فصول گرم سال (بهار و تابستان) انجام میشود، تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه کاشته میشود. جوی بهاره را هم تا آنجا که امکان دارد باید زودتر کاشت. البته جو نسبت به سرمای بهاره (دمای زیر صفر) نسبت به گندم حساس تر است. کشت زودتر جوی بهاره سبب میشود که محصول جو قبل از فرا رسیدن ایام گرم و خشک، برسد. تأخیر در کشت جو سبب لاغری دانه، عملکرد پایین و… میشود.
نیاز کود :
جو هم مانند دیگر گیاهان خانواده گندمیان، مراحل رشد مختلفی دارد که زمان هر مرحله تحت تأثیر عوامل مختلف قرار می گیرد. یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه، خاک و البته استفاده از کود می باشد. نیازهای کودی جو مشابه گندم است. پایین بودن میزان نیتروژن و فسفر و تا حدی پتاسیم خاک، می تواند عملکرد جو را محدود نماید. البته استفاده از کود به منظور تولید حداکثر محصول، باید بر مبنای آب قابل مصرف برای گیاه باشد. همچنین برای تولید جو به عنوان خوراک دام، میزان کود مصرفی معمولاً زیادتر از کود مصرفی برای گیاه جو است که برای مصارف دیگر از جمله تهیه ی فراورده های تخمیری کشت می شود. معمولاً مصرف 50 تا 60 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار، می تواند عملکرد جو را به نحو مطلوبی افزایش دهد.
آفات و بیماری های جو :
جو نسبت به بیماری های قارچی فوق العاده حساس است. سیاهک یکی از مهم ترین این بیماری هاست.
سیاهک پنهان جو، عامل قارچی به نام U.hordei می باشد. در این بیماری، توده ای از اسپورهای سیاه رنگ جای محتویات دانه را می گیرد. اسپور بیماری در سطح دانه یا داخل خاک قرار می گیرد. زمانی که بذر جوانه می زند، اسپور هم جوانه زده و به گیاه جوان حمله می نماید. شیوع این بیماری در خاک های اسیدی بیش از خاک های خنثی یا خاک های آهکی پ.هاش بیشتر از 7 است.
سیاهک آشکار، به وسیله ی قارچی به نام U.gnuda ایجاد می شود. در این بیماری، توده ای از اسپورهای سیاه رنگ، جای همه اعضای گل را می گیرند. پس از متلاشی نمودن گل، اسپور سیاهک با باد و باران پخش شده و به تمام کلاله های بوته های آلوده نشده هم می رسد و انتشار می یابد.
زنگ ساقه، زنگ برگ و زنگ های نواری هم از دیگر بیماری های قارچی هستند که به خصوص در نقاط گرم و مرطوب زیان های فراوانی به جو وارد می کنند.
جو نسبت به حمله سفیدک که عامل آن Erysiphia grarninis است بسیار حساس است. این بیماری، معمولاً در خاکی که میزان نیتروژن آن بالا باشد، بیشتر انتشار می یابد. البته گرد گوگرد می تواند این بیماری را کنترل نماید.
از سایر بیماری های جو می توان پوسیدگی ریشه، لکه سیاه، سوختگی و انواع بیماری های ویروسی را نام برد.
برداشت جو :
معمولاً جو را هنگامی که رطوبت دانه بین 30 تا 40 درصد باشد، برداشت می کنند. در این میزان رطوبت، دانه ها چاق تر است. با توجه به این که میزان رطوبت برای انبار کردن دانه بالاست، باید به طرق مصنوعی دانه را خشک نمود تا از گرم شدن و فساد بعدی دانه جلوگیری به عمل آید.
جو بدون پوشينه معمولاً زودتر ازجو معمولي وگندم رسيده و زمان برداشت آن يا كمباين زماني است كه رطوبت دانه به كمتر از 13-14 درصد رسيده است .
موارد مصرف جو :
از جو استفاده های مختلفی می کنند. بخش قابل توجهی از آن را به صورت درسته یا نیم کوب به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می دهند. ارزش غذایی دانه جو به دلیل غلاف و پوشینک های داخلی و خارجی غیر مغذی آن، تقریباً 5 درصد از دانه ذرت کمتر است. البته امروزه سعی می شود با اصلاح نژاد جو، انواعی با میزان بیشتری پروتئین و اسید آمینه های ضروری به خصوص لیسین تولید شود.
از جو در پخت و پز برای تهیه ی انواع نان و سوپ استفاده می شود. برای تهیه ی برخی غذاهای کودک هم از جو استفاده می کنند. بعضی انواع جو را پوست کنده یا نیم کوب می کنند و پس از جدا نمودن غلاف، در تهیه سوپ به کار می برند.
در صنعت نانوایی ایران از جو بسیار کم استفاده می کنند. در صورتی که مهندسین ژنتیک بتوانند ارزش غذایی این دانه خوراکی را بهبود بخشند، جو می تواند به عنوان یکی از غلات مهم همچون گندم در تهیه ی انواع غذاها و نان ها به کار رود.
در برخی کشورها از جو در فراورده های تخمیری استفاده می شود. مثلاً از دانه جو برای تهیه ی مالت استفاده می نمایند. معمولاً از دانه های چاق و یکنواخت و همچنین دانه هایی که شکسته نباشند و پوست آنها کنده شده باشد، در تهیه ی این فراورده ها استفاده می کنند. همچنین روشن بودن رنگ دانه، داشتن قدرت جوانه زنی سریع و یکنواخت و همچنین داشتن 10 تا 13 درصد پروتئین در دانه، از جمله خصوصیات جوهایی محسوب می شود که در تهیه ی این گونه فراورده ها از آنها استفاده می شود.
خواص دارویی گیاه جو :
جو پوست كنده كه هنوز سبوس آن جدا نشده 2)جو پوست كنده كه پوست آن گرفته شده است. جو سفيد كه پوست وسبوس آن گرفته شده است و بنام جو مرواريدي معروف است . جو از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است.
غذايي بسيار مقوي است .
خاصيت نرم كننده دارد .
در قديم از جو زیاد استفاده مي كردند .
براي نقرس مفيد است .
جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه است .
ماء الشعير براي درمان سل ،زخم هاي ريوي و سردرد گرم مفيد است .
ماء الشعير خون ساز است و زود هضم مي شود.
ماء الشعير را با خشخاش كوبيده براي سردرد مفيد است .
براي درمان نقرس پماد در جو را با آب بر روي قسمت هاي دردناك بگذاريد .
جو را با شكر مخلوط كرده غذاي خوبي براي اطفال است .
بيسكوبيت جو بهترين دارو براي درمان يبوست است و حتي نفخ و شكم درد را از بين مي برد.
سرد مزاجان بايد جو را با شكر بخورند.
كشك الشعير براي مزاج هاي گرم و اسهال هاي صفراوي مفيد است .
براي برطرف كردن گلو درد و ورم گلو كشك الشعير را قرقره كنيد .
براي پائين آرودن كلسترول از جو استفاده كنيد .
جو چون داراي پروتئاز مي باشد بنابراين از سرطان جلوگيري مي كند .
یونجه Medicago.L :
در حدود 65 گونه و مقدار زیادی واریته از این جنس در قاره های مختلف یافت می شوند که بسیاری از آنها جزء علف های هرز و بعضی زراعی و چراگاهی و علوفه ای می باشند. اغلب گیاهان علفی یکساله یا چندساله اند و به ندرت در بین آن ها گونه های خشبی و درختی دیده می شود.
یونجه گیاهی است از خانواده Legominose که به علت غنی بودن از نظر پروتئین، کلسیم و ویتامین و به دلیل خوش خوراک بودن و درصد کم سلولز در ردیف بهترین گیاهان علوفه ای قرار گرفته است. ارزش یونجه علاوه بر ذخیره نمودن مواد غذایی به خاطر تاثیر مهمی است که در اصلاح زمین زراعتی از راه تهویه زمین، تناوب، زهکشی و افزایش مواد آلی خاک و ازدیاد ازت خاک دارد.
اصولا یونجه گیاهی است بومی نواحی گرمسیر که به خشکی مقاوم می باشد، ولی در هرگونه آب و هوایی نیز رشد و به انواع زمین ها عادت می نماید. البته کشت آن در خاک های حاصلخیز و مناسب بهترین عملکرد را دارد و در زمین های شنی و هوای سرد محصول چندان مناسبی ندارد.
این گیاه اغلب به حالت نیمه خودرو در کنار جاده ها، برروی تپه ها و اراضی بایر نیز می روید. و در بهار زودتر از سایر گیاهان علوفه ای نمو می کند. و در برابر شرایط نامناسب اقلیمی نسبتا مقاوم و در هر سال بر حسب شرایط محیط 4 تا 5 چین و بیشتر می توان از یک مزرعه برداشت کرد. و سطح کشتی حدود 33 تا 35 میلیون هکتار را در جهان به خود اختصاص داده است.
تاریخچه:
یونجه به عنوان یکی از مهم ترین گیاهان علوفه ای دارای سابقه تاریخی بسیار قدیمی است و قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می رسد. موطن اصلی یونجه ایران و جنوب غربی آسیاست و در 470 سال قبل از میلاد مسیح از ایران به یونان برده شده و از آنجا به ایتالیا و سایر کشورها منتقل گردیده است و به Herbamedia یا علف مادها معروف بوده و اکنون نیز با توسعه دامپروری زراعت واریته های آن در تمام نواحی کشور معمول است.
یونجه را در 700 سال قبل از میلاد در بابل می شناختند و از کشورهای اروپایی بوسیله اولین کاشفان اسپانیایی در قرن شانزدهم به آمریکای مرکزی و جنوبی وارد و از سال 1730زراعت آن در آمریکا معمول شد.
تاریخچه کشت یونجه در واقع سرگذشت مهم ترین گیاه علوفه ای دنیا و اولین گیاه علوفه ای اهلی شده است که بشر اولیه آن را به درستی به عنوان یک گیاه با ارزش از لحاظ تغذیه دام تشخیص داده است.
یونجه در دوران تهاجم ایرانیان به یونان به این کشور آورده شد و رومیان به هنگام فتح یونان از آن استفاده کردند و در سال 140 پیش از میلاد آن را به روم بردند.
دلیل نامگذاری آن این بود که در نتیجه شکست خشایارشاه د رسال 479 پیش از میلاد و عقب نشینی ارتش ماد از خاک یونان، یونانی ها برای اولین بار بقایای یونجه زارهایی را که مهاجمین مآل اندیش در پشت سنگرهایشان جهت تغذیه اسب های ارابه کش، شترها، حیوانات اهلی و خانگی کاشته بودند، مشاهده کردند و این گیاه را به مناسبت این که به مادها تعلق داشت مدیک (Medic) نامیدند و این واژه سپس در ادبیات لاتین به مدیکا و در مجموعه لغات و اصطلاحات علمی گیاه شناسی به مدیکاگو تبدیل و به کار برده شد.
مشخصات گیاهشناسی :
یونجه گیاهی است چندساله با ریشه های قوی و عمودی که به علت طویل بودن ریشه رطوبت اعماق را جذب نموده و مدت زیادی در مقابل خشکی و گرما مقاومت می نماید. غده های باکتری بر روی ریشه های ظزیف بوجود آمده و وظیفه آن ها تثبیت ازت هوا است. ریشه در شرایط مناسب گاهی تا 7 متر به طور عمودی در خاک نفوذ می کند. عمق ریشه ممکن است به 20 متر هم برسد. سرعت رشد آن زیاد و در فصل اول رویش به 50 تا 60 سانتیمتر می رسد و پس از یک سال تا 100 سانتیمتر رشد می کند. ساقه یونجه در نزدیک سطح زمین به مرور زمان ضخیم و چوبی شده و تشکیل طوقه گیاه را می دهد. ساقه هایی که از طوقه خارج می شوند، بین 5 تا 25 عدد است. مقطع ساقه معمولا مربعی و ساقه ها سبز و پوشیده از کرک های نرم می باشند. ساقه ها دارای مغز زیادی بوده و ارزش غذایی آن ها زیاد است.
برگ یونجه به صورت برگ های سه برچه ای در روی ساقه به طور متناوب قرار گرفته و تخم مرغی شکل اند و دو برگچه طرفین بدون دمبرگ و وسطی دمبرگ کوتاهی دارد.
برگ ها از نظر پروتئین غنی تر از سایر قسمت های گیاه می باشند و حدود 50 درصد وزن گیاه را تشکیل می دهند. آرایش گل در یونجه خوشه ای است. میوه به صورت غلافی و وزن هزاردانه آن 2 گرم می باشد. ازدیاد یونجه معمولا به وسیله بذر است ولی به طزیق غیر جنسی مثل قلمه ساقه و ریشه نیز می توان آن را تکثیر نمود.
ارقام مختلف یونجه:
یونجه دارای واریته های زیادی است که آن ها را به چهار گروه تقسیم می کنند:
1ـ گروه معمولی Common: یونجه های این گروه تنها M.sativa را در بر میگیرد.
2ـ گروه ترکستانی Turkestan: اصل یونجه های این گروه از ترکستان آسیا است.
3ـ گروه ابلق یا الوان یا مخلوط Variegated: یونجه های این گروه از ارقام M.media تشکیل می شود.
4ـ گروه غیر مقاوم به سرما non-hardy: یونجه های این گروه به آب و هوای سرد ناسازگار و مخصوص نواحی گرم می باشند.
در ایران کشت چند نوع یونجه رایج است که هر یک عملکرد منطقه ای مناسبی دارند. و بیشتر به نام ناحیه ای که در آن کشت می گردد نامگذاری شده است و کلا به دو گروه تقسیم می گردند.
یکی یونجه های محلی: 1ـ یونجه همدانی 2ـ یونجه یزدی 3ـ یونجه بغدادی 4ـ یونجه بمی 5ـ یونجه شیرازی 6ـ یونجه نیک شهری 7ـ قره یونجه
و دیگری یونجه هایی که بذر آن ها از کشورهای خارج وارد شده و به تدریج زراعت آن معمول می گردد: 1ـ یونجه رنجر Ranger 2ـ یونجه Moapa
اکولوژی یونجه:
یونجه دارای ریشه عمیق و در خاک های عمیق و با زهکشی خوب، حاصلخیز، خنثی، تا کمی قلیایی بهترین رشد را دارد و خاک های کم عمق مناسب کشت یونجه نمی باشند. در خاک های اسیدی در صورتی که PH به 5/5 برسد، رشد یونجه متوقف می گردد. بهترین PH 7 تا 5/8 می باشد. در مرحله جوانه زدن به شوری خاک حساس ولی بعد از جوانه زدن و ریشه دادن سازش خوبی از خود نشان می دهد. در شرایط آب و هوایی متفاوت یعنی از زمستان خیلی سرد تا تابستان بسیار گرم می تواند رشد و نمو نماید.
حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن و شروع رشد یونجه 10 درجه سانتیگراد است (صفر یونجه).
ولی بهترین شرایط آب و هوایی برای یونجه آب و هوای گرم با رطوبت نسبتا کم محیط می باشند که البته خاک باید رطوبت کافی داشته باشد و بیشترین محصول در نواحی آبیاری شده گرم و خشک بدست می آید.
یونجه در خاک های بیش از حد مرطوب عملکرد خوبی ندارد. زیرا یونجه گیاهی است که ریشه آم به اکسیژن زیاد در خاک احتیاج دارد. و خاکی که در آن تهویه صورت نمی گیرد و خلل و فرج عاری از اکسیژن است، برای آن مناسب نیست.
خاک های لیمونی حاصلخیز با تحت الارض قابل نفوذ بهترین خاک برای کشت یونجه می باشد.
روش کاشت یونجه:
با توجه به اینکه یونجه به مدت چند سال زمین را اشغال می کند، آماده کردن زمین برای کشت آن اهمیت زیادی دارد. زمین کشت یونجه باید فشرده، یکنواخت، نسبتا مرطوب، و بدون علف هرز باشد. زمینی که برای زراعت یونجه انتخاب می شود، باید حاصلخیز شنی رسی ، یا رسی شنی، عاری از علف هرز ، مسطح با شیب مناسب برای آبیاری بوده و بالاخره تهویه در آن به آسانی انجام شود. باید در نظر داشت که خاک مسطح مزرعه به میزان مناسب دارای مواد آلی باشد تا زمین سله نبندد. کود آلی را در پاییز یا پیش از بذر کاری و یا به هنگام آن به طور یکنواخت بر سطح مزرعه پخش و با شخم با خاک مخلوط نمایند.
برای تهیه زمین و بستر کاشت یونجه زمینی را که در اواخر پاییز یا زمستان شخم خورده باشد به وسیله ماله یا لولر آن را تسطیح و هموار می سازند. بعد از تسطیح می توان بلافاصله به پخش کودهای معدنی اقدام نمود یا کودپاشی و بذر پاشی را توأما انجام داد. پس از این که زمین آماده شد، بذر را به صورت دستپاش یا با استفاده از بذر افشانهای مناسب در زمین می پاشند. به خاطر ریز بودن بذرهای یونجه بستر کشت باید کاملا نرم باشد. کشت یونجه در بهار مخصوص نواحی سرد است، ولی در مناطق گرم مثل خوزستان بهتر است در پاییز و حتی اوایل زمستان کشت گردد. به طور کلی در مناطق سرد باید تاریخ کاشت را در بهار زودتر و در پاییز دیرتر انتخاب نمود.
بذر یونجه به هر وسیله ای که کشت می شود، باید به طور یکنواخت و در عمق کمی از خاک قرار گیرد و بهترین عمق کاشت در خاک های سنگین 7 تا 12 میلی متر و در خاک های سبک 12 تا 25 میلی متر. زیرا عمیق تر کاشتن در خاک های سبک باعث می شود بذر در منطقه ای قرار گیرد که دیرتر رطوبت از دست می دهد. اخیرا بذرپاش های مخصوصی برای کشت یونجه ساخته شده که مجهز به غلتک بوده که خاک را سفت و بین بذر و خاک تماس خوبی ایجاد می کند و مصرف بذر را به 2 تا 4 کیلوگرم در هکتار کاهش می دهد.
در صورتی که هدف از کشت یونجه برداشت علوفه باشد، معمولا میزان بذر را زیاد و فاصله بوته ها و خطوط را کم می گیرند و حداکثر فاصله خطوط را ممکن است 20 تا 25 سانتیمتر و یا کمتر در نظر گرفت. ولی در صورتیکه هدف تهیه بذر یونجه باشد، باید فاصله خطوط را 60 سانتیمتر و حداکثر 90 سانتیمتر انتخاب و فاصله بوته ها از 3ـ4 سانتیمتر کمتر نباشد. در صورتی که برای اولین بار اقدام به کشت یونجه می شود، بهتر است بذر یونجه را با باکتری های تثبیت کننده ازت تلقیح نمود که ساده ترین روش برای تلقیح پخش مقداری از خاک یونجه زار در زمین می باشد.
تأمین مواد غذایی یونجه و کود دادن:
حاصلخیزی خاک یکی از عواملی است که مستقیما روی محصول اثر می گذارد و برای تولید حداکثر محصول باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از دلایل پا نگرفتن مزرعه یونجه، تنک بودن، صدمه دیدن از سرما و خسارت دیدن از امراض و به طور کلی کمی تولید، فقیر بودن خاک است. یک تن یونجه خشک 5/4 کیلو فسفر ، 20 کیلو پتاسیم، 5/13 کیلو کلسیم، و 3/2 کیلو گوگرد و مقداری از عناصر دیگر را از خاک جذب می کند. بنابر این یک مزرعه یونجه برای پایداری خود باید مقدار کافی فسفر، پتاس، برم و گوگرد را سالانه دریافت نماید و معمولا ازت لازم نمی باشد.
پخش کود دامی به میزان 30 تا 40 تن در هکتار باعث بهبود ساختمان خاک و پوک شدن زمین می شود. بهتر است آن را همراه با شخم عمیق و در اواخر پاییز به زمین داد تا پوسیده تر شود.
کودهای شیمیایی که شامل کوهای ازته، فسفره، پتاسه و کودهای آهکی و سایر عناصر ضروری است، می توان قبل یا در موقع بذرپاشی به خاک اضافه نمود که با استفاده از کودپاش های مختلف روی خاک پخش و یا با کودپاش هایی که به بذرپاش متصل است، در طزفین خطوط بذر می باشند و در صورتی که خاک فقیر باشد، اضافه کردن کود به صورت نوار و در عمق 5/2 سانتی متری زیر بذر می تواند نتیجه بهتری عاید نماید.
خصوصیات مطلوب برای انتخاب بذر:
خصوصیاتی که در موقع انتخاب بذر مناسب برای کشت باید مورد توجه قرار گیرد.علاوه بر داشتن قوه نامیه خوب (98تا 100 درصد ) و سازگاری با شرایط محیطی و پاکی بذر و خلوص بذرو عدم آلودگی به بذر علف های هرز به خصوص بذر سس بایستی شرایط زیر را نیز دارا باشند:
- محصول زیاد
- مقاومت به خشکی
- مقاومت به آفات و امراض
- ارزش غذایی علوفه
- مقاومت به سرما و قدرت زنده ماندن در زمستان مناطق سرد
- تولید بذر زیاد
عملیات داشت یا مراقبت های زراعی:
عملیات داشت یونجه شامل کود دادن، آبیاری و مبارزه با آفات و بیماری ها می باشد.
1-کود دادن: علاوه بر کودهایی که قبلا و در موقع کاشت به زمین داده شده ، به نسبت محصولی که سالیانه از زمین برداشت می شود، بایستی به صورت سرک به زمین بازگرداند که معمولا کود سرک مورد لزوم را پس از چین اول یا چین دوم ، به صورت فسفات آمونیوم و سولفات پتاسیم به زمین می دهند.همچنین در صورت لزوم دادن سنگ آهک آسیاب شده به طور سالیانه و دادن کود حیوانی پوسیده قبل از شروع سرما می تواند در طول عمر و میزان محصول یونجه تاثیر زیادی داشته باشد.
2-آبیاری: پس از بذر پاشی باید مزرعه آبیاری شود و برای جلوگیری از سله بستن در صورت امکان سله شکنی شود.یا پس از 3روز مجددا آبیاری تا بذوری که در سطح زمین باقی مانده به خاک بچسبد و با وجود رطوبت کافی بذور جوانه بزنند در مناطق گرم گاهی آبیاری سوم نیز برای بهتر سبز شدن بذر ضروری است که فاصله آن 4 تا 6 روز بعد از آبیاری دوم است. میزان آب مورد نیاز یونجه و دفعات آبیاری آن به عمق و ساختمان خاک، میزان بارندگی، حرارت محیط وزش باد و تعداد چین یونجه بستگی دارد که در مناطق گرم آب بیشتر و دفعات زیادتری لازم است.این گیاه نسبت به میزان آبی که دریافت می دارد، محصول تولید می کند. یونجه در سال 15 تا 30 نوبت آبیاری می شود و نیازآبی آن خیلی بیشتر ازسایر نباتات زراعی است و در نقاط گرمسیر هر 4 تا 6 روز و در نقاط سردسیر هر 8 تا 10 روز یک مرتبه آبیاری می شود. مقدار آب مورد نیاز یونجه در مناطق مختلف 12 تا 18 هزار متر مکعب در هکتار و در مناطق خیلی گرم گاهی تا 30 هزار متر مکعب در هکتار می رسد. کشت دیم یونجه در ارتفاعات مرطوب شمال…کاملا امکان پذیر است و بسته به میزان تامین آب مورد نیاز، علوفه تولید خواهد کرد.
روش های آبیاری به صورت کرتی و نشتی است که در بیشتر نقاط ایران به صورت کرتی و آبیاری غرقابی است.
3-مبارزه با آفات و بیماریها: سس یکی از آفات مهم گیاهی در یونجه است که باید با انجام عملیات پیش گیری از آلودگی مزارع و یا با انجام مبارزه زراعی و ایجاد تناوب صحیح و چرخانیدن مزارع و سوزاندن آنها و یا استفاده از مواد شیمیایی در قبل و بعد از اتصال سس به یونجه با آن مبارزه نمود. استفاده از سموم شیمیایی برای مبارزه با علف های هرز در مزرعه یونجه ضمن این که تاثیر قابل توجهی ندارد،گران نیز تمام می شود.بنا براین نکته اصلی در زمان کشت یونجه،داشتن یک مزرعه عاری از علف هرز است با توجه به این که یونجه در سال اول به کندی رشد می کند،باعث چیره شدن علفهای هرز بر یونجه های تازه جوانه زده می شوند و مقدار محصول و کیفیت علوفه را به میزان زیادی کاهش می دهند که دقت در آماده کردن زمین و انتخاب بذر و بوجاری کردن آن و انتخاب بذر گواهی شده همچنین انتخاب فصل کاشت و تاریخ کاشت مناسب، تغذیه کافی یونجه زار، آبیاری به موقع، درو یا چیدن با ارتفاع مناسب از سطح خاک و سایر موارد از عواملی هستند که در کاهش علفهای هرز نقش عمده دارند و مبارزه شیمیایی با علفهای هرز در پاره ای موارد از جمله راهها برای مبارزه با آنهاست.
درمورد آفات جانوری حشراتی مثل سر خرطومی برگ، سر خرطومی ریشه، لارو کارادرینا، ملخ، سن و موش می توان تا 15 روز قبل از برداشت با سمومی مانند سوپر اسید، دیازینون، دی الدرین، فسفر دوزنگ مبارزه نمود. لازم است کمال دقت در تاریخ سم پاشی و انتخاب نوع سم در مبارزه شیمیایی زراعت یونجه به عمل آید تا باقیمانده سم در علوفه مصرفی نبوده و باعث مسمومیت دام مصرف کننده نگردد.
در مورد بیماری هایی مثل پژمردگی باکتریایی،بیماری لکه برگی،بیماری پوسیدگی ریشه و یا نماتدها نیز می توان علاوه بر مبارزه شیمیایی از واریته های مقاوم نیز استفاده نمود.
عملیات برداشت یونجه:
یونجه از گیاهانی است که بر حسب موقعیت آب و هوایی و واریته تعداد چین های آن در طول سال نسبتا زیاد است. مهم ترین عواملی که در موقع برداشت باید مورد توجه قرار گیرند،عبارتند از:
1) مقدار محصول
2) کیفیت علوفه
3) تاثیری که برداشت بر روی دوام گیاه می گذارد.
زمان برداشت یونجه عامل مهمی برای به دست آوردن علوفه بیشتر است و تعیین آن باید بر اساس زمان معینی از رشد این گیاه باشد.یونجه ای که در اوایل پاییز کشت شده نباید در همان سال برداشت شود و باید از آن مراقبت کرد تا در سال بعد محصول بیشتر و مرغوب تری تولید نماید.و یونجه ای که در بهار کشت شده برای رشد بهتر ریشه و شاخ و برگ لازم است در سال اول کاشت یا چین اول در زمان گل دادن کامل مزرعه برداشت گردد.هر چه در سال اول و به خصوص در چین اول به گل دادن کامل یونجه نزدیکتر شود،رشد ریشه آن زیادتر و ریشه قادر خواهد بود آب و مواد غذایی بیشتری جذب و مدت بیشتری دوام داشته باشد و هرچه در سال اول زود درو شود و نزدیک زمین درو شود زود مورد حمله علفهای هرز قرار گرفته و مقاومت آن در مقابل عوامل نامساعد کم،از دوام آن کاسته شده، عملکردش کم، بوته ها ضعیف و مزرعه شروع به تنک شدن می نماید.که باید بین مزایای برداشت زود و برداشت دیرتعادلی برقرار نمود.
میزان پروتئین و کاروتن در گیاه یونجه تا حدود مرحله گل دادن به حداکثر مقدار می رسد و از این مرحله به بعد میزان درصد این مواد به طور منظم رو به کاهش می رود.آزمایشات انجام شده نشان می دهد که بهترین زمان برای برداشت محصول علوفه یونجه از نظر مقدار محصول درهکتار،مواد غذایی ذخیره شده در گیاه،کیفیت علوفه و پایداری بوته ها پس از درو و تامین مواد غذایی برای سالهای بعد، موقعی است که در مزرعه 1/0تا 4/1 گلها شکفته شده باشند.چنانچه برداشت محصول به هنگام صورت گیرد،معمولا در حدود45 تا 55 درصد وزن گیاه را برگها تشکیل می دهند و ساقه ها نیز سخت و خشن نشده اند. چنانچه محصول در موقع غنچه دار شدن برداشت نمایند.بهترین علوفه از نظر کیفیت خواهد بود.زیرا ساقه ها نرم و آبدار و 55 تا 65 درصد وزن کل گیاه را برگها تشکیل می دهند ولی باید در نظر داشت که بوته ها آسیب رسیده و به تدریج محصول کمتر و از عمر مزرعه نیز کاسته خواهد شد.
موضوع دیگری که در موقع برداشت یونجه مهم می باشد،ارتفاع برش یونجه از سطح خاک است. درو عمیق باعث حمله علفهای هرز و کم شدن دوام یونجه زار می شود. و از طرف دیگر باقی گذاردن ارتفاع زیاد و نامناسب ساقه به هنگام برداشت منجر به کاهش عملکرد می شود.در کشور ما که دما نسبتا زیاد است،بهتر است ارتفاع برش ساقه از سطح زمین 5 تا 10 سانتی متر در نظر گرفته شود. با هر وسیله ای که یونجه برداشت می شود،باید ساقه بریده شود و باعث له شدن و کنده شدن محل قطع نگردد. زمان چیدن یونجه در روز نیز بر حسب شرایط آب و هوای محل متغیر است. در آب و هوای خشک که شبنم کم و درجه حرارت شبانه نسبتا بالاست، عملیات درو را در ساعات آخر بعدازظهر انجام می دهند. در نواحی که شبنم وجود دارد و شبها خنک می باشند،بهترین هنگام برای دروی مزرعه یونجه معمولا صبح زود است.زیرو رو کردن یونجه برداشت شده در بسیاری از مناطق کشور ما به دلیل بالا بودن درجه حرارت محیط، خشک بودن هوا،وجود باد وگرمای خاک مزرعه کار لازم و ضروری به شمار نمی اید و علوفه چیده شده را چنانچه بلافاصله بعد از درو ردیف کنند و مدت یکی دو شبانه روز به همان صورت باقی بگذارند،قسمت اعظم رطوبت خود را از دست می دهد و قابل جمع آوری و عدل بندی خواهد شد.