پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
پهنه بندی چیست؟
“ساختار پهنه بندی شهر تهران”، سند اصلی هدایت و کنترل تحولات کالبدی و نظارت برساخت و ساز در عرصه های شهری تهران به منظور جلوگیری از تداخل غیرضروری و نامناسب کاربری ها و ارتقاء کیفیت و کارایی محیط شهری است. بر مبنای اصول و نقشه پهنه بندی طرح جامع برای شهر، نقشه های تفصیلی و ملاک عمل شهر، برای پاسخگویی به مالکین و هرگونه تقاضای ساخت و ساز، با تراکم های ساختمانی مجاز، چگونگی ساخت و ساز و ضوابط دسترسی و تعیین کاربری های مجاز و قابل استقرار، براساس و منطبق با این طرح و اسناد آن، به شرح صفحات سند اصلی تهیه و تدقیق شده و به تصویب کمیسیون ماده (۵) شهر تهران خواهد رسید. استفاده از اراضی در سطح شهر تهران براساس ضوابط مشخص، طبق جداول و نقشه های پیوست سند اصلی در چهار پهنه متمایز و کلان “سکونت”، “فعالیت”، “مختلط” و “حفاظت” (سبز و باز) صورت می گیرد.
زمین لرزه ها به عنوان عامل اصلی ایجاد بسیاری از حرکت های توده ای مواد تشکیل دهنده ی زمین همچون، زمین لغزش ها، سنگ افت ها، بهمن ها و روانه ها محسوب می شوند. این نوع حرکات دامنه ای در مناطق کوهستانی، درصد قابل توجهی از خسارات کلی یک زمین لرزه را تشکیل می دهند. بررسی های صحرایی در ایران نشان می دهد، بیشتر زمین لغزش های قدیمی بزرگ، محصول رویداد زمین لرزه می باشند. نخستین کاتالوگ لغزش های زمین لرزه ای در ایران لغزش بزرگ را در پیش از سده ی بیستم با زمین لرزه در ارتباط دانسته است که از این میان، لغزشی در محدوده ی این مطالعه معرفی نشده و ۱۶ زمین لغزش در پهنه ی پیرامونی این نوشتار (البرز مرکزی) واقع است.
برآورد مقدماتی شدت زمین لرزه (intensity) در ایران نشان می دهد شهرهای بزرگ تهران، تبریز، مشهد در پهنه ی با شدت بسیار بالا( < VIII) قرار می گیرند. با افزایش نگرانی ها در ارتباط با آسیب پذیری لرزه ای (earthquake vulnerability) پایتخت ایران(شهر تهران)، تا سال ۱۳۸۳، در کنار مطالعات مقاوم سازی طرح های عمرانی، مجموعه پروژه های ریز پهنه بندی لرزه ای، تحلیل خطر، خطر روانگرایی، اثر ساختگاه و حریم گسلش در این شهر و پهنه ی پیرامونی آن، مطالعه شده یا در دست انجام است. توسعه ی سامانه های شهری(urban system) در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی شمال تهران، لزوم مکان یابی پهنه های امن را بر مبنای بررسی ناپایداری لرزه ای شیب ها نشان می دهد. در این میان تلاش برای تحلیل خطر رویداد لغزش های تحریک شده از زمین لرزه در پهنه ی شمالی تهران، فرآیندی است که بطور ویژه مورد بررسی قرار می گیرد.
همجواری سامانه های شهری با گسل های زمین لرزه ای (earthquake fault) و شیب های تند طبیعی، آسیب پذیری لرزه ای ناهمواری ها را در گستره ی شمال تهران افزایش داده است. از سوی دیگر نبود ارزیابی سطوح مختلف این خطر، سبب گسترش ساخت و ساز در پهنه های ناامن شده است.
برای مقابله با خطرات زمین لرزه و تامین ایمنی تاسیسات و سازه ها، برخی از کوشش های مختلف در جهت ارزیابی این خطرات، به تدوین نقشه های پهنه بندی متمرکز شده است. پهنه بندی خطرات زمین شناختی مرتبط با زمین لرزه، تعیین محدوده های وقوع پدیده های مخاطره آمیز ناشی از زلزله با میزان احتمالات مختلف یا مقایسه ی نسبی میزان این خطر در پهنه های مختلف می باشد. نقشه های پهنه بندی براساس مساحت، مقیاس، نوع، دقت و کاربری داده های موجود به دو سطح کلان پهنه بندی(macrozonation) و ریز پهنه بندی(microzonation) تقسیم می شوند. کلان پهنه بندی نتیجه ی برآورد عمومی و کوچک مقیاس از توزیع مکانی فاکتورها و پارامترهای اساسی مرتبط با رویداد پدیده های مختلف ناشی از زمین لرزه است و ریزپهنه بندی به ارزیابی دقیق این مخاطرات بصورت بزرگ مقیاس می پردازد. بنا به نظر کمیته فنی مهندسی ژئوتکنیک لرزه ای TC4 که در سال ۱۹۸۵ توسط انجمن بین المللی مکانیک خاک و مهندسی پی(ISSMFE) به رسمیت شناخته شد، نقشه های پهنه بندی بنابر دقت مورد نیاز، اطلاعات موجود و بودجه به سه سطح طبقه بندی می شوند.
پهنه بندی جزئی (درجه دو):
این درجه از پهنه بندی با دارا بودن اطلاعات بیشتر از منطقه دارای کیفیت بالاتری نسبت به پهنه بندی درجه یک می باشد. در این نوع پهنه بندی با استفاده از نگاره های هوایی و ماهواره ای شرایط پیکرشناسی و واحدهای زمین شناختی با داده های بیشتر و دقیق تر مورد بررسی قرار می گیرد. پی جویی های صحرایی اضافی در راستای شناخت و شناسایی بهتر واحدهای زمین شناسی جهت بررسی امکان وقوع پدیده های ژئوتکنیک لرزه ای لازم می باشد. گزارش های ژئوتکنیکی ارائه شده توسط بخش های دولتی و سازمان های خصوصی در پروژه های مختلف نیز کمک بزرگی برای جمع آوری داده های اولیه مورد لزوم می باشد. همچنین مصاحبه با ساکنین منطقه، می تواند اطلاعات مفیدی از پدیده های حادث شده در گذشته را به همراه داشته باشد. در این روش با بالا رفتن سطح اطلاعات، می توان نقشه های پهنه بندی را با مقیاس ۱:۱۰۰۰۰۰ تا ۱:۱۰۰۰۰ تهیه کرد. با ارائه این نقشه ها اطلاعات بسیار مفیدی از میزان خطر پذیری یک منطقه نسبت به مخاطرات ژئوتکنیک لرزه ای بخصوص روانگرایی حاصل می گردد و لذا داشتن این نقشه ها معیار مناسبی برای مطالعات دقیق تر در نواحی با پتانسیل بالا می باشد.
نظام پهنه بندی
مهمترین سند اجرایی طرح راهبردی – ساختاری (جامع) شهر، برای تحقق چشم انداز، اهداف و راهبردهای بلند مدت توسعه و عمران شهر تهران در زمینه هدایت و کنترل نحوه استفاده از اراضی شهری، تحولات کالبدی و نحوه ساخت و ساز در محدوده شهر با اتکاء به شیوه پهنه بندی، محسوب می گردد.
نظام پهنه بندی در طرح جامع شهر تهران
“پهنه بندی شهر تهران” به منظور جلوگیری از تداخل غیرضروری و نامناسب کارکردها و کاربریها و ارتقاء کیفیت و کارایی محیط شهری تدوین شده است.
*نحوه استفاده از اراضی در سطح شهر تهران براساس ضوابط مشخص، در چهار پهنه متمایز و کلان به شرح زیر تعریف شده است:
- پهنه کلان سکونت (R)
- پهنه کلان فعالیت (S)
- پهنه کلان مختلط (M)
- پهنه کلان پهنه حفاظت (سبز و باز) (G)
در این قسمت در مورد پهنه کلان سکونت بیشتر توضیح داده می شود.
پهنه کلان سکونت (R):
محدوده هایی از شهرکه کاربری غالب آن مسکونی بوده و به غیر از قطعات و پلاک های خالص مسکونی، شامل شبکه معابر و دسترسی ها و خدمات (اعم از غیرانتفاعی و انتفاعی) پشتیبان سکونت است. در این پهنه به منظور تأمین امنیت و آرامش، اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی، استقرار طیفی گسترده از فعالیت ها ممنوع و یا مشروط بوده و صرفاً استقرار فعالیت های تجاری و خدمات شامل؛ فضای سبز، آموزشی، بهداشتی- درمانی، فرهنگی، مذهبی، تفریحی- گردشگری، ورزشی و پارکینگهای عمومی در مقیاس محلات و نواحی، مرتبط با نیازهای اولیه ساکنان، مجاز است.
علاوه بر این در این پهنه سعی شده است، به منظور کاهش تقاضای سفر و افزایش سرزندگی در محیط های مسکونی، ضمن ساماندهی واحدهای تجاری و تمرکز نسبی در مراکز محلات، استقرار واحدهای خرد تجاری در جهت رفع مایحتاج روزمره ساکنین در نزدیکترین فاصله و به نحو مناسب و صرفا در مقیاس محلات نیز تأمین گردد.
انواع پهنه کلان سکونت (R)
- مسکونی عام
- مسکونی ویژه
پهنه مسکونی عام
- پهنه اصلی “مسکونی عام” با کدهای یک رقمی (R1 ) و شامل ۳ پهنه با کد دو رقمی :
- پهنه مسکونی با تراکم کم (R11) که خود به دو زیرپهنه با کد سه رقمی (R111) و (R112) طبقه بندی شده است.
*در این کد ها ضوابط کلی ساخت و ساز تا سه طبقه با حد اکثر تراکم ۱۸۰ درصد تعریف شده است. - پهنه مسکونی با تراکم متوسط (R12)که به دو زیرپهنه با کد سه رقمی (R121) و (R122) طبقه بندی شده است.
*در این کد ها ضوابط کلی ساخت و ساز تا پنج طبقه با حد اکثر تراکم ۳۰۰ درصد تعریف شده است. - پهنه مسکونی با تراکم زیاد (R13) که به یک زیرپهنه با کد سه رقمی (R131) طبقه بندی شده است.
*در این کد ضوابط کلی ساخت و ساز تا شش طبقه با حد اکثر تراکم ۳۶۰ درصد تعریف شده است.
پهنه مسکونی ویژه
- پهنه اصلی “مسکونی ویژه ” باکدهای یک رقمی (R2 ) و شامل ۶ پهنه با کد دو رقمی:
- پهنه مسکونی ارزشمند روستائی (R21)که به دو زیرپهنه با کد سه رقمی (R211) و (R212) طبقه بندی شده است.
*در این کد ها ضوابط کلی ساخت و ساز تا سه طبقه با حد اکثر تراکم ۱۲۰ درصد تعریف شده است.
- پهنه مسکونی ارزشمند تاریخی (R22) که به یک زیرپهنه با کد سه رقمی (R221) طبقه بندی شده است.
*در این کد ضوابط کلی ساخت و ساز تا دو طبقه با حد اکثر تراکم ۱۰۰ درصد تعریف شده است.
- پهنه مسکونی ارزشمند معاصر (R23)که به یک زیرپهنه با کد سه رقمی (R231) طبقه بندی شده است.
*در این کد ضوابط کلی ساخت و ساز ، تثبیت وضع موجود طبق طرح های قبلی مصوب تعریف شده است.
- پهنه مسکونی ارزشمند سبز (R24) که به یک زیرپهنه با کد سه رقمی (R241) طبقه بندی شده است.
*در این کد ضوابط کلی ساخت و ساز تا چهار طبقه با حد اکثر تراکم ۱۰ درصد تعریف شده است.
- پهنه مسکونی ویژه پهنه مرکزی شهر (R25) که به یک زیرپهنه با کد سه رقمی (R251) طبقه بندی شده است.
*در این کد ضوابط کلی ساخت و ساز تا پنج طبقه با حد اکثر تراکم ۲۵۰ درصد تعریف شده است.
- پهنه مسکونی ویژه محورهای شهری (R26)که به سه زیرپهنه با کد سه رقمی (R261) و (R262) و (R263) طبقه بندی شده است.
*در این کدها ضوابط کلی ساخت و ساز تا هشت طبقه با حد اکثر تراکم ۳۲۰ درصد تعریف شده است.
پهنه کلان فعالیت (S)
پهنه کلان مختلط (M)
پهنه کلان حفاظت (سبز و باز) (G)
چگونه کاربری زمین و پهنه بندی مورد نظر را بفهیم
- به سایت http://map.tehran.ir/ مراجعه کرده و زمین را در نقشه پیدا کرده و زوم نموده سپس راست کلیک نمایید و گزینه کد شناسایی ملک را انتخاب نموده تا کد طرح تفضیلی را دریافت نمایید.
- سپس به سامانه استعلام طرح تفصیلی جدید – شهرداری تهران مراجعه نموده و گزینه استعلام از طریق استعلام از طریق شماره بلوک و ملک را انتخاب نموده و سپس کد را وارد نموده و بر روی بعدی کلیک نمایید با انتقال به صفحه بعد کد دریافتی از مورد بالا را وارد نموده و اطلاعات طرح تفضیلی و نوع کاربری زمین مورد نظر خود را دریافت نمایید.
