فرسودگی شغلی

زمردی(1382)نیز در تحقیقی با عنوان “رابطه ی کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی مدیران مدارس شهر مشهد در سال تحصیلی 82-81 “دریافته است که میزان ضریب همبستگی این دو متغیر r=0/557 می باشد و رابطه ی معکوس وجود دارد.

حسینی فرجام (1383)نیز در تحقیقی با عنوان “میزان رضایت شغلی فرهنگیان و فرسودگی شغلی شهرستان شیراز”دریافته است که میانگین این مولفه (92/1)می باشد.

سلطانی (1377)هم پژوهشی تحت عنوان بررسی فرسودگی شغلی مدیران آموزش شهر اصفهان به این نتیجه رسید که:

• فرسودگی شغلی مدیران کمتر از سطح متوسط است.
• میزان فرسودگی شغلی در مدیران آموزشی در مقطع ابتدایی بیشتر است.

در تحقیق خانم فریده آرزومندی در سال 88 – 1378 در خصوص بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی در بین معلمان و مدیران شهرستان تاکستان بود یافته های تحقیق  نشان داد که بین کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی معلمان و میران رابطه معکوس و معناداری r=./352 وجود دارد.

از میان مولفه های کیفیت زندگی کاری به ترتیب متغیرهای پرداخت منصفانه، تناسب اجتماعی، فضای کلی زندگی و توسعه قابلیت های فردی بیشترین تاثیر را بر فرسودگی شغلی دارد.

آرزومندی، فریده – بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی در بین معلمان و مدیران تاکستان – پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی 1388 ص چکیده)

در تحقیق آقای حمیدرضا صابری در سال 1386 در خصوص بررسی عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی معلمان مدارس شهر کاشان بود.

یافته های تحقیق نشان می دهد که در بعد خستگی عاطفی (شدید 1/10 درصد متوسط 18درصد خفیف 9/17درصد) و مسخ شخصیت (شدید 6/4درصد متوسط9/10درصد خفیف 5/84درصد) و کاهش عملکر فردی (شدید 2/2درصد متوسط 1/1درصد خفیف 7/86درصد) بود و با افزایش سن (p=./002) و سابقه کاری (p=./001)  فرسودگی کاهش یافت. افزایش مدرک تحصیلی (p=./05) اختلالات روانپزشکی (p=./02) و نوع مسکن (p=./003)  عدم رضایت از زندگی زناشویی (p=./031)  و جنس مرد (p=./01)  بطور معنی دار باعث افزایش فرسودگی شغلی می شود.

صابری، حمیدرضا – بررسی عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی  معلمان مدارس شهر کاشان – پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی ص چکیده)

در تحقیق خانم احترام کردیدر سال 1388 در خصوص شناسایی و مقایسه میزان افسردگی معلمان زن مدارس ابتدایی و متوسط شهرستان دامغان بود. نتایج بدست امده به شرح ذیل بود:

میزان افسردگی شغلی معلمان زن مدارس ابتدایی در بعد خستگی عاطفی از جنبه فراوانی 2/38 درصد و از جنبه شدت 50 درصد و در حد کمی است. در بعد مسخ شخصیت از جنبه فراوانی 2/41 درصد در حد زیاد و از جنبه شدت 4/57 درصد و در حد متوسط است. در بعد عدم موفقیت فردی در جنبه فراوانی 7/94 درصد و جنبه شدت 3/97 درصد و در حد زیاد می باشد.

بین میزان فرسودگی شغلی معلمان زن مدارس ابتدایی و متوسط در ابعاد خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی تفاوت معناداری وجود ندارد.

(کردی، احترام – شناسایی و مقایسه میزان فرسودگی شغلی معلمان زن مدارس ابتدایی و متوسطه شهرستان دامغان – پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه شهید بهشتی ص چکیده)

در تحقیق آقای حمید اسدی که در سال 76-75 در خصوص بررسی میزان رضایت شغلی و فرسودگی کارمندان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر مبنای نظریه دو عاملی هرزبرگ صورت پذیرفت، یافته های تحقیق نشان داد که به طور کلی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نسبت به عوامل انگیزشی تاثیر بیشتری در ایجاد رضایت و فرسودگی شغلی دارا می باشد.

مطالب فوق نشان دهنده آن است که نظریه هرزبرگ بطور کامل قابل تطبیق با موجود در این دانشگاه نمی باشد.

اسدی، حمید – بررسی میزان رضایت شغلی و فرسودگی کارکنان دانشکده علوم پزشکی شهید بهشتی بر مبنای نظریه دو عاملی هرزبرگ – پایان نامه فوق لیسانس رشته مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی 1376)

در بررسی سن، جنسیت و تجربه ی کاری  و موضوع کنترل  بر رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان که توسط آقای عباس خورشیدی در سال 1371 انجام شد. یافته های پژوهش به طور کلی نشان می دهد که متغیرهای سن تجربه کاری به تنهایی بر رضایت شغلی معلمان اثر معناداری ندارد.

در حالی که یک از دو عامل جنسیت و موضوع کنترلی به تنهایی بر پیش بینی شغلی معلمان اثر چشم گیر دارد.

بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت رضایت شغلی و فرسودگی شغلی اعم و رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان به طور اخص می تواند تحت تاثیر عوامل بسیاری باشد که نیاز به پژوهش بیشتری در این زمینه را مطرح می سازد.

خورشیدی، عباس – بررسی تاثیر سن، جنسیت، تجربه کاری، موضوع کنترل بر رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان – پایان نامه فوق لیسانس مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی 1371 ص چکیده)

ب) برخی تحقیقات انجام شده ی خارجی:

توجه مدیران به موضوع فرسودگی شغلی که حول محور اثرراتی که بر عملکرد دارد می چرخد. محققین و پژوهشگران متوجه این دیدگاه شده اند.

بنابراین ما به تحقیقات زیادی بر می خوریم که هدف از اجرای انها سنجش اثرات رضایت شغلی و فرسودگی شغلی کارکنان بر بازدخی غیبت و جابجایی آنان است.

در نخستین سالهای دهه 1990 پژوهشگرانی به نتایجی در زمینه رابطه فرسودگی شغلی و بازدهی دست یافتند. این تحقیقات نشان داد که رابطه بین فرسودگی شغلی و بازدهی “به صورت پایدار” مثبت و همبستگی آنها حدود 014/0 است.

ولی افزودن متغیرهای تعدیل کننده توانست این رابطه را بهبود بخشد. همچنین به نظر می رسد که نوع شغل (پست و سازمانی) به صورت یک عامل تعدیل کننده عمی می کند. همبستگی بین فرسودگی شغلی و عملکرد کسانی که در سطوح رده های بالای سازمان هستند بیشتر است.

در مورد فرسودگی شغلی و عوامل مختلف و موثر در آن تحقیقات بسیاری انجام شده و تحقیقاتی مختلف بدست آمده است که برخی از این تحقیقات عبارت است از:

 

 

در تحقیق که اخیرا به وسیله وزارت بهداشت و فرهنگ و رفاه آمریکا بنام “کار در آمریکا” انجام گرفته است. تاثیر منفی و عمیق کار در آمریکا را اینگونه خلاصه می کند :

“عدم رضایت کارگران باعث کمی تولید ، بالا رفتن غیبت،اخراج و استعفای زیاد در مقابل استخدام و اعتصاب پر سر و صدا ، خراب کاری ،محصولات غیر مرغوب و بی میلی کارگران شده است.”

همچنین سلامتی روحی و جسمی افراد و ثبات خانواده ها و همبستگی اجتماعی و تعادل سیاسی را کاهش داده است.

(پال هرسی و کنت بلانچارد، مترجم : علاقمند، علی ، 1377)

در تحقیق که به وسیله چالز هولین و میلتون انجام شد به این نتیجه رسیدند که :

رضایت و نارضایتی در رابطه با شغل تا چه حد زیادی به نوع نگرش فرد بستگی دارد . کسانی که پیرو اصول اخلاقی پرو تیستان در کار هستند یعنی در پی کارهایی بر می آیند که مهم و از نظر مالی چشم گیر باشد یا انجام کارهایی بسیار تخصصی ارضاء نخواهند شد . ولی کسانی که احساس از خود بیگانگی می کنند ترجیح می دهند که کارهایی محدود تر انجام دهند زیرا این کارها آسان تر است و توجه و تعهد بیش از حدی نمی طلبد.

در تحقیق دیگری که در فرانسه مورد بررسی فرسودگی شغلی و انگیزش های شغلی داوطلبان دانش سراهای پاریس توسط دکتر مصطفی عسگریان انجام گرفت . عملکرد و نگرش 79 نفر از دانشجویان دانشگاه تربیت معلم دانش سرا های پاریس از طریق پرسشنامه مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت:

1)داوطلبان شغل معلمی بیشتر از فرزندان خانواده های کم بضاعت و متوسط تشکیل می شود و عامل آنها برای انتخاب شغل معلمی فقر مادی است.

2)زنان نسبت به مردان بیشتر تمایل واقعی به شغل معلمی دارند و این ناشی از احساس مادرانه ، زنان به منظور تربیت کودکان آنها است . آنها می توانند ضمن داشتن درآمد به کارهای خانواده نیز برسند.

3)درآمد کم حاصل از شغل معلمی گرایش مردان را که اکثرا رییس خانواده خواهند شد را به این شغل کم می کند.

4)بین انتخاب شغل و طبقات اجتماعی ارتباط مستقیم وجود دارد.

(عسگریان ، مصطفی ، نشریه علوم تربیتی ، دانشگاه تهران شماره اول ص 70-56)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در این فصل بعد از دسته و طبقه بندی اطلاعات و داده های جمع آوری شده از پرسشنامه به پردازش و تجزیه آن پرداخته شده و نتایج و یافته های حاصل از این بررسی بیان گردیده است .

پرسشنامه در بین افراد نمونه آماری توزیع شد . که همه آنها پرسشنامه را عودت دادند و پس از تکمیل پرسشنامه در بین افراد نمونه  آماری بررسی های اولیه بر روی تک تک آنها به عمل آمد و ملاحضه شد که همه پرسشنامه ها بدون هیچ اشکالی قابل تجزیه و تحلیل بکار گیری در این پژوهش است و از تعیین اعتبار و روایی پرسشنامه جهت تبیین یافته های کسب شده از پرسشنامه مربوطه.

گویه های پرسشنامه نمره گذاری شده است و نهایتا نمره کل پرسشنامه محاسبه گردیده است.

داده های مربوط به هر یک از سولات پژوهش تحقیق و اطلاعات مورد نیاز دیگر ، بصورت جداول فراوانی نشان داده شده است . برای بررسی سوالات پژوهش از آزمون T مستقل استفاده شده است.

 

 

 

 

 

4-1 جدول نمرات فرسودگی شغلی معلمان زن

نمره فرسودگی شغلی	تعداد	ردیف
31	2	1
33	2	2
41	2	3
44	2	4
45	1	5
46	2	6
47	1	7
48	3	8
49	3	9
52	1	10
54	1	11
59	2	12
63	2	13
63	2	13
68	2	14
71	2	15
73	2	16

 

4-2 جدول نمرات فرسودگی شغلی معلمان مرد.

نمره فرسودگی شغلی	تعداد	ردیف
31	2	1
35	2	2
36	2	3
38	1	4
39	2	5
40	4	6
43	2	7
45	4	8
46	1	9
53	2	10
56	1	11
59	2	12
60	1	13
61	1	14
64	1	15
66	1	16
70	1	17

 

نمودار 4-3 توزیع فراوانی فرسودگی شغلی در معلمان زن و مرد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

توصیف یافته ها:

انحراف استاندارد	میانگین	تعداد
94/10	43/46	30	فرسودگی شغلی معلمان زن
66/12	57/51	30	فرسودگی شغلی معلمان مرد

جدول4-5 میانگین و انحراف استاندارد فرسودگی شغلی در معلمان زن و مرد

در مقایسه فرسودگی شغلی در معلمان زن (43/46=میانگین) و معلمان مرد (57/51=میانگین)بیشتر است.

با سطح اطمینان 95% برای تضمین میانگین تفاوت برای جامعه بین 25/11- و 98% بود . آزمون T مستقل نشان داد که تفاوت میان شرایط معنی دار است.

یافته های جداول استنباطی :

برای تجزیه و تحلیل سوالها از آزمون t  مستقل استفاده گردید که به شرح زیر می باشد.

فرضیه 1: آیا فرسودگی شغلی در مردان بیشتر از زنان معلم است؟

فرضیه مخالف : آیا فرسودگی شغلی در مردان معلم بیشتر از زنان معلم نیست؟

جداول (1-4)بررسی فرضیه اول:

با توجه به جدول فوق همانگونه که مشاهده می شود مقدار آزمون t محاسبه شده معنا دار می باشد.

یعنی مقدار sig  بزرگتر از 05% می باشد . بنابراین فرضیه مخالف رد می شود و می توان نتیجه را به جامعه تعمیم داد یعنی اینکه فرسودگی شغلی در مردان معلم بیشتر از زنان معلم است.

نام متغیر	t	درجه آزادی	Sig
فرسودگی شغلی	68/1-	58	462%
جنسیت

 

فرضیه 2:آیا فرسودگی شغلی در زندگی معلمان زن و مرد تاثیر یکسان دارد؟

فرضیه مخالف : آیا فرسودگی شغلی در زندگی معلمان زن و مرد تاثیر یکسان دارد؟

جدول(2-4)بررسی فرضیه دوم :

با توجه به جدول فوق همانگونه که مشاهده می شود مقدار آزمون t  محاسبه شده معنا دار می باشد.

نام متغیر	t	درجه آزادی	Sig
فرسودگی شغلی	68/1-	58	462%
تاثیر در زندگی

 

یعنی مقدار sig  بزرگتر از 05% می باشد بنابراین فرضیه مخالف رد می شود و فرض آماری با اطمینان 95% پذیرفته می شود و می توان نتیجه را به جامعه تعمیم داد یعنی اینکه فرسودگی شغلی در زندگی معلمان زن و مرد تاثیر یکسان دارد.

فرضیه 3: آیا میزان فرسودگی شغلی بر حسب مقطع تحصیلی و جنسیت در مردان و زنان معلم تفاوت دارد؟

فرضیه مخالف : آیا میزان فرسودگی شغلی برحسب مقطع تحصیلی و جنسیت در مردان و زنان معلم تفاوت ندارد؟

جدول (3-4) بررسی فرضیه سوم:

با توجه به جدول فوق همانگونه که مشاهده می شود مقدار آزمون محاسبه شده معنا دار می باشد.

یعنی مقدار sig بزرگتر از 05% می باشد بنابراین فرضیه مخالف رد می شود و فرض آماری با اطمینان 95% پذیرفته می شود و می توان نتیجه را به جامعه تعمیم داد یعنی اینکه میزان فرسودگی شغلی برحسب مقطع تحصیلی و جنسیت در مردان و زنان معلم تفاوت دارد.

نام متغیر	t	درجه آزادی	Sig
فرسودگی شغلی	68/1-	58	462%
مقطع تحصیلی و جنسیت

 

 

بحث و نتیجه گیری:

محقق در ابتدای بحث به سوال اصلی پژوهش اشاره می کند:

آیا فرسودگی شغلی در مردان بیشتر از زنان معلم است؟

با توجه به نتایج بدست آمده از آزمون انجام شده می توان نتیجه گرفت که سطح فرسودگی در مردان بیشتر از زنان معلم است.

تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه تحقیق که با استفاده از آزمون t مستقل در سطح (05%=∞)صورت پذیرفت ، نشان می دهد که بین جنسیت معلمان با میزان فرسودگی شغلی آنان رابطه معنا داری وجود دارد.

عوامل متعددی در میزان فرسودگی شغلی معلمان دخیل می باشند که خارج از کنترل محقق بودند.

نتیجه این تحقیق زمردی (1382) که این وجود رابطه معلم بین متغیرهای کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی را با ضریب همبستگی 557 تایید می کند، مشابهت دارد.

نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلچ نشان می دهد که میزان فرسودگی شغلی معلمان شهرستان اسلامشهر در حد نسبتا متوسط و خوبی قرار دارد.

بنابراین برای رساندن این میانگین به جایی که شایسته و در خور فرهنگیان و زحمت کشان محترم عرصه تعلیم و تربیت باشد.

همت والای مسئولین محترم را در سطوح مختلف مدیریتی می طلبد.

با توجه به اینکه آموزش و پرورش جزء حیاتی ترین ارگان های دولتی کشور محسوب می شود که هرگونه سرمایه گذاری در آن درآینده نه چندان دور منجر به توسعه علمی ، فرهنگی و حتی سیاسی کشور خواهد شد ، بنابراین توجه ویژه مسئولین به بحث فرسودگی شغلی معلمان امری ضروری به نظر می رسد.

از آنجایی که نتایج تحقیقات نشان می دهد فرسودگی شغلی موجب تباهی در کیفیت خدماتی می گردد که به وسیله معلمان ارائه می شود و می تواند عاملی برای غیبت ،تضعیف روحیه و عدممسئولیت پذیری گردد.

علاوه بر این فرسودگی شغلی با نگرانی های شخصی مثل :

خستگی جسمی ، بی خوابی ، افزایش مصرف دارو و الکل و بروز مشکلات خانوادگی هم بستگی دارد.(مسلچ و جکسون1981،ص 99 )

بنابراین با توجه به نتایجی که در این تحقیق نیز بدست آمد و نشان داد که معلمان شهرستان اسلامشهر از فرسودگی شغلی نسبی رنج می برند، بنابراین می توان اظهار داشت که این نتیجه مطمئنا رضایت بخش نیست و باید نسبت به آموزش و پرورش آینده جامعه و همچنین عواقب ناشی از آنکه از مسلچ در این متن نقل گردید ، احساس نگرانی در مسئولین را شاهد باشیم.

فرسودگی شغلی از جمله اختلاف هایی است که در سال های اخیر مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است و نتایج تحقیقات نیز نشان می دهد که درصد قابل توجهی از افراد سازمانهای فعال از این عارضه در رنج هستند.

این پدیده نشانگانی است که شامل فرسودگی جسمی، عاطفی ، هیجانی، نگرشی و روانی است و توام با احساس شدید و پایین بودن عملکرد و پیشرفت شخصی در فرد است بدین معنی که افراد درگیر با این مسئله احساس می کنند هیچگونه پیشرفت و ترقی در زندگی حرفه ای و شخصی خویش ندارند.

وجود این مشکلات در تعلیم و تربیت و ارتباط میان معلمان و دانش آموزان و مسئولان فردای جامعه موضوع مهمی در راه پیشبرد اهداف نظام آموزشی است ، نه تنها آینده تک تک دانش آموزان بلکه آینده و سرنوشت جامعه را به خطر می اندازد.

در سایه همکاری با اولیای مدارس و مقدمات آموزش و پرورش به تحقق اهداف تعلیم و تربیت در این دوره های حساس کمک کنند.

محدودیت های پزوهش:

مهمترین محدودیت هایی که در انجام این تحقیق وجود داشت عبارت بودند از:

عدم همکاری برخی از همکاران جهت پاسخگویی به سوالات پرسشنامه

جدی نگرفتن موضوع توسط برخی از همکاران

ترس برخی از مدیران ندارس از به وجود آمدن مشکلات ثانویه و عدم همکاری جهت پاسخگویی همکاران شاغل در مدارس تحت مدیریتشان

دیر تحویل دادن برخی از پرسشنامه ها توسط همکاران

و… .

 

 

پیشنهادات:

با توجه به مطالب ذکر شده در مقدمه نحقیق و اهمیت میزان فرسودگی شغلی و تاثیر آن در کاهش بازده کاری معلمان در مدارس، این قبیل تحقیقات کمک زیادی می توانند به شناسایی مشکلات معلمان و رفع این مشکلات جهت بالا بردن بازده کاری سازمان آموزش و پرورش بکند،اما این که یافته های این قبیل تحقیقات ، تاچه میزان مورد استفاده این سازمانها قرار می گیرد جای بحث دارد.

و اغلب این تحقیقات مورد بی توجهی قرار می گیرد ، لذا پیشنهاد می شود این گونه تحقیقات با برنامه ریزی بیشتر و در سطح ویسعتری صورت گیرد و افرادی که پرسشنامه این نوع تحقیقات در اختیار آنها قرار می گیردنسبت به پاسخگویی دقیق به این پرسشنامه ها به خوبی توجیه شوند.

همچنین اگر این نوع تحقیقات ، با پشتیبانی مادی و معنوی مسئولین بلند مرتبه و دقیق تری حاصل خواهد شد.