پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
چوب شناسی(سوزنی برگان-تراکئیدها)
سوزنی برگان
- تراکئید ها :
سوزنی برگان تراکئید(طولی و عرضی) دارند – پارانشیم دارند ( پارانشیم عرضی دارند ) منافذ کراسفیلد دارند! که خیلی مهمه! که حالا در موردشون بحث میکنیم .
تراکئید ها :
طویل ترین عنصر تشکیل دهنده سوزنی برگانه تراکئید از فیبرم بزرگتره بنابراین از آوند هم بزرگتره! وظیفشم همون طور که میدونید و تابلوئه انتقال شیره خام و استحکامه . قدیما میخوندیم دیگه در سوزنی برگان تراکئید ها هم کار فیبرها رو میکنند هم کاره آوندها رو تو پهن برگان دیگه در واقع هم انتقال و هم استحکام . 90-95 % وزن سوزنی برگان رو هم تراکئید تشکیل میده . منافذ روی تراکئید مثل آوندها از نوع هاله داره ولی چون در سوزنی برگان ما سپر ( توروس ) داریم پس منافذش میشه هاله ای سپردار . طول تراکئید ها چند صد برابر قطرشونه . انتهاشونم بین آوند و فیبره یعنی نه اونقدر بازه مثل آوند و نه اون قدر بسته مثل فیبر .
انواع تراکئید ها : عرضی و طولی .
طولی از سلولهای دوکی شکل کامبیوم ساخته میشن(در جهت طولین) . عرضی ها از سلولهای مادر پره ها ( در جهت عرضین )
تراکئید عرضی با دیوار صاف در گونه های دوگلاس , نوئل و لاریکس دیده میشه .
تراکئید عرضی دندانه دار در کاج رادیاتا و تدا دیده میشه .
سوزنی برگان با دیوار تراکئید کلفت : کاجها و سرخدار هستند .
راستی به تراکئید عرضی تراکئید اشعه هم میگن .
تراکئید ها مثل آوندها میتونن ضخامت مارپیچی داشته باشند که در سرخدار تراکئید طولی ضخامت مارپیچی داره در دوگلاس فر تراکئید عرضی .
از نکات مهم در مورد سوزنی برگان میتونیم به کانالهای رزینی آنها است .
سرو – Cupressus sempervirens
به‌طور کلى از اين درخت دو واريته در ايران وجود دارد:
۱- Cupressus sempervirens var. fastigiata که به‌عنوان درختان زينتى در باغ‌ها و فضاى سبز از آنها استفاده مى‌شود و در واقع جهت توليد چوب صنعتى به‌حساب نمى‌آيند و به نام سروناز و يا سروشيراز خوانده مى‌شود (يکى از قديمى‌ترين سروهاى ايران در منطقه هرزويل و در نزديکى سد سفيدرود وجود دارد).
۲- Cupressus sempervirens var. horizontalis که به نام زربين خوانده مى‌شود. اين گونه داراى شاخه‌هاى افقى بوده و به‌عنوان يکى از درختان جنگلى ايران محسوب مى‌گردد. اين واريته بسيار روشنائى‌پسند است و در خاک‌هاى فقير، خشک و آهکى به‌خوبى زندگى مى‌کند. اين درخت در حال حاضر در منطقهٔ رودبار در گيلان بر روى شيب‌هاى تند و خاک‌هاى آهکى وجود دارد و ريشهٔ لخت آنها در زير آفتاب شديد نمايان است. زربين داراى رويش نسبتاً سريع است و ساليان بسيار طولانى زيست مى‌کند. درخت زربين در خاک‌هاى مرغوب و عميق نهال‌ستان‌ها بسيار سريع رشد مى‌نمايد و در مدت کمتر از ۵ سال به ارتفاع بيش از ۵/۱ متر خواهد رسيد ولى در خاک‌هاى ضعيف و کم عمق سال‌هاى بسيارطولانى نياز است تا ارتفاع يک تا دو متر را به‌دست آورد.
چوب زربين داراى رنگ متمايل به زرد است و به علّت بوى مخصوصى که از آن پخش مى‌شود کمتر حشرات به اين درخت نزديک مى‌شوند. امروزه چوب زربين به‌عنوان يکى از چوب‌هاى با ارزش در صنعت مورد استفاده مى‌باشد.
سرو
چرا درختان سوزنی برگ خزان نمی کنند؟
چوب سوزني برگ نيز هم مانند چوب پهن برگ خزان ميكند ولي با اين تفاوت كه خزان در درختان پهن برگ كاملا محسسوس ميباشد ولي اين مسئله در سوزني برگان غير محسوس .
اگر در فصل پائيز به پاي درختان سوزني برگ نگاهي بيندازيم متوجه وجود برگهاي نازك خشك شده در ياي درختان سوزني برگ خواهيم شد.اين مسئله به معناي خزان چوب سوزني برگان ميباشد .
چوب سوزني برگان داراي دوبار رشد ميباشد يعني بدين معنا كه پس از خشك شدن برگي كه در دوره اول رشد بر روي درخت وجود داشته دردوره دوم كه همزمان با دوره اول ميباشد برگي كه در حال رشد بوده جاي خود را به برگي كه در دوره اول ريخته ميدهد يعني جايگزين يكديگر ميشوند.اين جاي گزيني پشت هم تكرار ميشود و خزان سوزني برگان ديده نميشود در حالي سوزني برگان خزان دارند .
چوب پهن برگان در سال داراي يك دوره رويش مباشد .در فصل زمستان زماني درخت به خواب ميرود و مواد غذايي و مواد معدني به برگ درختان نميرسد برگ درختان خشك ميشود وريزش آنها به وضوح ديده ميشود .
پهن برگان
نمدار توس صنوبر
- راش
درخت راش که يکى از با ارزش‌ترين درختان کشور ما به حساب مى‌آيد اکثراً در ارتفاعات جنگل‌هاى شمال يافت مى‌شود که حتّى در ارتفاعات جنگل‌هاى شمال يافت مى‌شود که حتّى در ارتفاعات بيش از دوهزار متر از سطح دريا مى‌توان جنگل‌هاى خالص آن را يافت.
درخت راش با وجود آن که در هر خاکى مى‌رويد ولى خاک‌هاى سبک، غنى از مواد غذائي، عميق و به‌ويژه آهکى را ترجيح مى‌دهد و خاک‌هاى نمناک و سنگين و اسيدى را مخصوصاً جهت تجديد حيات از طريق بذر نمى‌پسندد. البته در چنين مناطقى درختان تنومند و مسن راش يافت مى‌شوند ولى نهال‌هاى جوان دانه‌زاد را نمى‌توان يافت. گونهٔ راش در جوانى قابليّت جست دادن مناسبى دارد و البته عمل جست دادن در جاهاى گرم بهتر صورت مى‌گيرد و با وجود اين که آب و هواى مديترانه‌اى و مرطوب براى درختان راش خوشايند مى‌باشد لازم به ذکر است که در نقاط سرد درخت راش نمى‌تواند خوب جست بدهد و کلاً در درّه‌هاى سرد و يا زمين‌هاى چمن‌زار با آب زيرزمينى بالا از رشد و نمو خوبى برخوردار نخواهد بود.
گونه راش به علّت سايه‌پسند بودن در جوانى سايه بسيارى را تحمّل مى‌نمايد و به همين دليل مى‌تواند به‌عنوان گونه همراه در مناطقى که خالى باشد مورد استفاده قرار گيرد. با توجه به انبوهى و متراکم بودن تاج‌پوشش درختان راش و ايجاد سايه بر روى زمين باعث حفظ خاک از نظر تابش مستقيم آفتاب شده و از طرفى با ريزش برگ‌هاى درختان بر روى زمين باعث به‌وجود آمدن کود مناسبى در خاک مى‌گردد و همين عامل يکى از مزاياى اختلاط سوزنى‌برگ‌ها نيز وارد شده باشند.
نظر به اين که در اختلاط سوزنى‌برگ‌ها با درختان راش، سوزنى‌برگ‌ها رشد بيشترى خواهند داشت و درختان راش از آنها کوتاه‌تر مى‌مانند، لذا مکان و فضاى زيادى را اشغال نمى‌کنند بلکه در اشلوب ميانى و نقاط خالى باقى مى‌مانند. اختلاط راش با ديگر درختان هيچ‌گونه ريسک و خطرى در بر ندارد بلکه از جميع جهات باعث بهبود محيط جنگلى مى‌گردد و فوايد سرشارى براى منطقه دارد.
همان‌گونه که ذکر شد بهترين نحوهٔ زادآورى و تجديد حيات راش، زادآورى به‌صورت طبيعى و در زير پوشش درختان مادر انجام مى‌پذيرد. همچنين مى‌توان به‌طور مصنوعى و از طريق کاشت بذر به صورت کپه‌اى و يا دست‌پاش و يا غرس نهال‌هاى دوسالهٔ حاصل از بذر اقدام به تجديد حيات جنگل راش نمود. نظر به اينکه بذور کشت شده به راحتى يخ مى‌بندند، لذا ضرورى است که در نقاط باز و خالى آنها را در پناه مناسب حفظ نمود. نهال‌هاى راش به‌ندرت مورد صدمه واقع مى‌شوند مگر زمانى که يخ‌بندان ديررس به نونهال‌ها صدمه وارد آورد و يا اينکه نهال‌هاى مذکور توسط وحوش جويده شوند و يا برف‌هاى خيس و آب‌دار قبل از موقع بر روى آنها بنشينند.
در مصارف چوب راش لازم به ذکر است که خوشبختانه امروزه با پيشرفت تکنولوژى صنايع سلولزى چوب‌هاى صنعتى از جمله راش کمتر براى مصارف سوختى به هدر مى‌رود و روش بهره‌بردارى و استفاده از چوب راش بهبود مناسبى پيدا کرده است، به‌طورى که از چوب راش الياف مصنوعى توليد مى‌گردد که به‌عنوان يکى از مهمترين مواد خام صنايع نساجى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
تنه‌هاى زيبا، قوي، بدون گره و بدون شاخه‌هاى زياد به‌منظور روکش، متقاضيان زيادى دارد. در صنايع کبريت‌سازى نيز چوب‌هاى بدون شاخهّ راش بسيار مورد استفاده قرار مى‌گيرند. تخته‌هاى حاصل از راش موارد استفادهٔ زيادى دارد و در صنايع مبل‌سازى و پارکت‌سازى و غيره مورد استفادهٔ فراوانى دارد. از تکه چوب‌هاى گره‌دار و شاخه‌دار جهت توليد تراورس مخصوصاً بعد از آغشته کردن با مواد خاصى به‌منظور جلوگيرى از قارچ‌زدگى داراى دوام و ارزش زيادى است که در اين خصوص حتى نسبت به چوب درختان بلوط ارجحيّت بيشترى دارد و مرغوب‌تر مى‌باشد.
راش
ريشه درختان راش در اوايل رشد و نمو درخت، به‌خوبى در خاک فرو مى‌رود و بلندى آن تقريباً به اندازهٔ ارتفاع ساقهٔ نهال خواهد بود ولى به‌تدريج (از سن ۱۲ تا ۱۵ سالگي) رشد ريشهٔ اصلى کم و متوقف مى‌شود و در عوض ريشه‌هاى فرعى شروع به رشد مى‌کنند و حتى با افزايش سن درختان ممکن است ريشه‌هاى فرعى از خاک بيرون آيند به‌طورى که مى‌توان گفت درخت راش داراى ريشه‌هاى سطحى است و براى جنگل‌کارى خاک‌هاى کم‌عمق و آهکى مناسب‌تر است، نظر به اينکه چوب درختان راش در معرض باران شکاف برمى‌دارد (ترک مى‌خورد) لذا مصرف آن در قسمت‌هاى خارجى ساختمان چندان شايسته نيست و از طرفى به علّت دارا بودن مواد چربى نسبتاً زياد از بسيارى چوب‌هاى ديگر در برابر جريان برق مقاومت بيشترى دارد. جنگل راش را هيچ‌گاه نبايد قطع يک‌سره نمود زيرا نهال‌ەاى جوان راش اگر در پناه درختان بزرگ نباشند هم از سرماى سخت و هم از تابش مستقيم خورشيد گزند مى‌بينند و به زودى نابود مى‌شوند.