مقاله راجب مرمت

درک مرمت :

مرمت  پناهی  است از گزند  همه  فراموشی ها

مرمت  تولد دوباره ای که گواه سالهای دور بودن ماست .

مرمت  تنها علمی فیزیکی در تعمیر   بنا نیست  پدیده ای است  که حسی  از تداوم و پیوستگی  ، و عطش همیشه  زیستن  را القاء می کند.

مرمت  در حقیقت رویکرد  منطقی به سنتها، تاریخ و میراث معماری و شهرسازی، مدرن ترین و پیشتازانه ترین روش و الگو به شمار می آید.

تعاریفی از مرمت :

• مرمت عبارتست از نجات آثار هنری جهت حفظ ونگهداری آنها و  یا هر گونه دخالت معمارانه در زمینه قابل استفاده کردن یا قابل درک کردن آثار و تحویل آنها به نسل های آینده.
• واژه‌ای است کلی، مشخص، مداخله‌های فنی ـ عملی که به منظور تضمین تدام زمانی یک اثر هنری صورت می‌گیرند.
• مرمت آن لحظه شناسائی یک اثر از لحاظ ترکیب فیزیکی و تاریخی، هنری، بمنظور انتقال به آینده را تشکیل می‌دهد. روندی انتقادی و سپس اقدام خلاقانه، یکی به عنوان جدایی ناپذیر از دیگری.

فرق مرمت  و بازسازی :

مرمت :

کلیه اعمالی که برای اصلاح مواد موجود و ساختار یک اثر فرهنگی انجام می‌گردد تا به موقعیت اولیه آن که شناخته شده می‌باشد، بازگردد.  هدف مرمت نگهداری و آشکارنمودن ارزشهای هنری .

 

بازسازی :

بازگرداندن اثر به وضعیتی نزدیک به وضع اولیه که با بکارگیری مواد  جدید یا سنتی صورت می‌گیرد   و منجر به خلق مجدد قسمتی از اثر می‌شود  . که بر پایه شواهد و اسناد علمی- تاریخی استوار  است. هدف بازسازی حفظ اشیایی یا تمامیت زیبایی شناسانه اثر است و منتهی  به درک صحیح‌‌تری از اثر می‌شود .

 

مراحل مختلف مرمت :

1- رفع خطر:
این عمل به منظور تضمین حیات بناو به دلایل فنی مقطعی حفظ و ایمنی انجام می پذیرد.

2– مرمت استحفاظی :
هدف اصلی از این نوع مرمت تثبیت وضع موجود بنا و ارزشهای باقیمانده از آثار تاریخی است.

3- مرمت جامع :
این طرح جامع مرمتی میباشدکه در آن مرمت مستلزم دقت و شناختی همه جانبه است.

 

ضرورت مرمت

مرمت، یکی از فعالیت های حیاتی انسان به شمار می آید که بازتابگر گرایش وی به نظم و استمرار و گریز از تغییرات نامنظم و نابسامان هنر است. از این رو به کمک مرمت حتی تا آخرین یافته های محیط، اعم از محیط انسانی، طبیعی یا فرهنگی به حرکتی هدفمند و منظم در می آیند و از هر گونه آشفتگی و فقدان قالب در حرکت آن جلوگیری می شود، پس مرمت، تغییرات را به عنوان نیرویی هم سنگ در طبیعت می پذیرد، ولی در کنار آن تغییرات سامان مندی را هم می بیند و تلاش می کند در مقابل نیروهای ویرانگر و آشفته ساز، نوعی نظام و سامان ارائه دهد. با این تعریف، می توان گفت که مرمت عبارت می شود از اعاده نظم به محیط، جلوگیری از آشفتگی نامحدود، ممانعت از پیش آمدن تغییرات نامنظم و بی هدف، جلوگیری از شکستن قاب  های کلی و کلان طبیعی و حیات.

 

انواع مرمت : 

۱–  مرمت علمی و آرکئولوژیک  :

با مطالعه و تأمل انجام گرفته و بسیار ساده می‌باشد. محکم کردن بناها، سوارکردن المان های جدا شده اثر، حفاری بناهای دوران کلاسیک بخصوص یونان و روم، عملکرد بنا عوض می‌شود.

۲–  مرمت آرتیستیک و یا هنری :

مرمتگر اجازه خلق و ابداع دارد. قسمت‌های از بین رفته با روحیات جدید مرمتگر ترمیم می‌شود، بناهای دوران گوتیک و رنسانس، بناها یا دارای عملکرد هستند و یا اینکه ما برای ادامه حیات بنا باید به آنها عمکرد بدهیم.

 

روشهای مختلف  مرمت یا  باززنده‌سازی :   

۱– مرمت یا باززنده‌سازی حفاظتی: حفاظت و تعمیرکلیت بنا ـ بیشتر در زمان مطالعه بنا انجام می‌گیرد.

۲– باززنده‌سازی سبکی، آناستیلوز:جایگذاری مجدد تکه‌ها و عناصر پس از بررسی دقیق سبک، بطوریکه آخرین ترکیب آنها  بیشترین شباهت را به اولین صورت داشته باشد ـ در این سبک مجاز به ساخت فقط عنصر اتصال دهنده هستیم.

۳– پاک سازی سبکی: برداشتن الحاقات نامناسب بناکه اصالت بنا را زیر سؤال برده‌است.

۴– مرمت تکمیلی: بازسازی بخش‌های از دست رفته بنا به منظور بازگرداندن آن به محیط و زندگی شهری و عمومی که مرتبط با نظریه  و  فلسفه‌ای خاص باشد.

احیاء (Restoration)

این واژه به معنای یگانگی بخشیدن به همه بخش های از میان رفته اثر یا سازمان فضایی است به گونه ای که بتوان کلیت خدشه دار شده را از نو ایجاد

کرد. این امر امروزه در اقداماتی ویژه برای بناها یا مجموعه ها یا بافت های شهری بسیار با ارزش در مقیاس ملی و جهانی مطرح می شود.

 

مبانی احیاء و مرمت در بناهای تاریخی :

احیاء یعنی سازگار کردن شرایط یک بنای قدیمی  و یا فرسوده با وضعیت و احتیاجات  روز و تأمین کاربری جدید  و مطابق  زمان در یک بنای غیر قابل استفاده .

احیاء شیوه مناسبی است برای معرفی و شناسائی  یک بنای تاریخی  به  افرادی که به واسطه این کاربری تازه  و یا تجدید کاربری اصلی، با آن ارتباط برقرار می کنند.  در این صورت احیاء جزء تکمیلی  معنای عام حفاظت و مرمت تلقی  می شود.

 

مهمترین  و مرسوم ترین   اصول  احیاء و مرمت  :

1. حفظ ارزش ها و اعتبارات تاریخی
2. حفظ شئونات و مقام  بنا
3. محدودیت ذاتی  کاربری
4. محدودیت های قانونی
5. محدودیت های سازه ای
6. رعایت تناسب کالبدی
7. رعایت نکات ایمنی
8. حفظ اصل بنا
9. حفظ مدارج ارزش ها و کاربری ها
10. رعایت تنوع
11. تناسبات اجتماعی و فرهنگی
12. نامگذاری
13. نظارت مداوم

 

پروژه های مرمت و احیا به چه پروژه هایی اطلاق می گردد؟

در این پروژه ها عناصر و ابنیه ارزشمند به واسطه ارزش وجودی خود و با هدف احیای متناسب با کاربری های مورد نیاز وبافت محله مرمت می گردند. مرمت استحفاظی صرفا به منظور استحکام بخشی و جلوگیری از ایجاد آسیب های بیشتر به بنای با ارزش تا هنگام تعیین و اجرای طرح نهایی بنا اجرا گردیده و مرمت جامع با در نظر گرفتن تمامی جوانب امر و طرح مناسب تهیه شده برای مرمت و با عنایت به کاربری پیش بینی شده نسبت به مرمت و بازسازی کامل بنا و مهیا ساختن امکان بهره برداری از آن اجرا می گردد.

 

اصول و حیطه مرمت از دیدگاه تئوریسین های مشهور مرمت :

– اوژن ویوله لودوک (1879- 1814)

معمار فرانسوی وبه عنوان یکی از فعال ترین مرمت کنندگان آثار تاریخی جهان مطرح است . وی در کار مرمت به ابعاد اقتصادی و بهداشتی توجه داشت . بنا به عقیده وی ، بنا های تاریخی باید از بناهای اطراف پاک رها شوند تا بتوان به اهمیت آنها بیشتر پی برد . او دو نظریه عمده را مطرح کرد :

الف : نظریه پویایی ماده در ساختمان : ماده بی جان برای برخورداری از روح و روان باید به صورتی به کار گرفته شود که معمار در نظر دارد .

ب: نظریه سبک و زمان : او سبک را مجموعه از قوانین و مقرراتی می داند که با توجه به تکنولوژی و در زمان تعریف می شود.

 

کامیلو بویی تو: (1914-1846)

محقق و معمار ایتالیایی که پدر مرمت شهری جدید نامیده می شود .  او اولین شخصیتی است که در باز زنده سازی توجه به مفاهیم معماری را جایگزین تبعیت از ویژگیهای شکلی – سبکی بناهای در دست تعمیر کرد . « نکاتی پیشنهادی وی در مورد مرمت تأثیر زیادی در تدوین و شکل گیری اولین منشور معماری داشت » .

نظریات بویی تو را می توان به دو مورد خلاصه کرد :

الف: جایگزینی مفاهیم معماری به جای ویژگیهای شکلی و سبکی : مفهوم معماری مهم است نه سبک و شکل آن .

ب: فراتر از زمان بودن بنا ها و مجموعه های تاریخی : دمیدن روح جدید به کالبد قدیم سبب می شود تا بنا ها و مجموعه های تاریخی زنده شوند . هنگامی که یک اثر تولید می شود کاری مادی وقوع یافته است ولی بعد از یک نسل تعاملات غیر مادی و فرهنگی در اثر وارد شده و معنای فرهنگی می یابد .

 

 

دستور العملهای مرمتی را  بر اساس نظریه ها و اصول مورد نظر    بویی تو می توان به صورت زیر مطرح :

1: ایجاد عملکرد جدید در کالبد قدیم

2 : تعیین دوره مداخله در هر دوره

3 : عدم تقلید از سبکهای گذشته معماری .

4 : دخالت در بنا با استفاده از مفاهیم کهن ولی متفاوت از سبک قدیم

5 : تفاوت گذاشتن بین مصالح قدیم و جدید به هنگام اقدام

6: معرفی بنا یا مجموعه های تاریخی با استفاده از امکانات آموزشی

7: استقرار نمایشگاه در کنار هر نوع اقدام برای مشخص نمودن جایگاه عناصر مداخله

8: حک تاریخ و زمان اقدام

9: توصیف مراحل مداخله و بیان علت اقدام

10 : حذف بخش های اضافه شده به بنا پس از تاریخ اصلی آن

11 : تکمیل یا احداث بنای فرسوده یا نا تمام بر پایه سبک گذشته بنا به صورت اولیه

12 : شباهت و درک اثر .

13 : حفظ بنای کاملاً فرسوده و تخریبی .

14. 14. به طور کل در مباحث و مواد مطرح شده در قطعنامه آتن به غیر از دو ماده ی 70 و 82 تقریبا همه مواد مصوب آن در ارتباط با چگونگی برخورد با تک بنا یا یادمان تاریخی است که موضوع اصلی این قطعنامه می باشد

قطعنامه آتن منعکس کننده بسیاری از افکار بویی تو  است این قطعنامه خواستار همکاری گسترده و همیشگی دولت ها در ترویج حفاظت از یادمان های هنری و تاریخی با یکدیگر می شود .

در اینجا به برخی از مهمترین نکات مورد توجه در قطعنامه آتن و اهداف آن در مرمت می پردازیم :

1. اعتقاد بر ، بکارگیری نهادها و گروه های دارای مهارت در امر مرمت بدون وارد شدن خدشه بر حقوق عام بین المللی .
2. نجات شاهکار ها
3. راه و روش های دخالت در ابنیه تاریخی
4. اصولی کردن و دکترین هایی جهت حفاظت از بنا های تاریخی و یادمانها
5. راه حل های ویژه حفاظت و نمادی کردن نگهداشت منظم و مستمر برای حفاظت بنا ها
6. احترام به دوره های تاریخی و سبک های بکار رفته در بنای تاریخی
7. استمرار بر بنای تاریخی با دادن کاربری مناسب به آن
8. قانون گذاری جهت حفاظت از بنا های دارای ارزش تاریخی ، هنری یا علمی ، قانون گذاری خاص  متناسب با شرایط محلی و وضعیت افکار عمومی .
9. تاکید بر برخوردار بودن مقامات عمومی ( دولتی ) از قدرت ویژه ، برای حفاظت ابنیه در موارد عاجل
10. توجه به شیوه آناستیلوز ( در مکان اولیه قرار دادن عناصر اصلی بازیافت شده )و استفاده از مواد و مصالح جدیدی که در این عملیات به کار گرفته می شود و قابل بازشناسی بودن انها .
11. آنجا که پس از اتمام کاوش باستان شناختی ، حفاظت از یافته ها ممکن نباشد ، آنچه مانده است دوباره به زیر خاک برده می شود.
12. توجه به رولووه یا برداشت از بنای تاریخی
13. کاربرد مواد و مصالح مدرن برای استحکام بخشی بنای تاریخی
14. همکاری بین مرمت کنندگان و حفاظت کنندگان آثار تاریخی و فیزکدان ها ، شیمی دان ها و کارشنا سان علوم طبیعی و …. برای تداوم بخشیدن و کاراکردن بنای تاریخی
15. خارج نکردن مجسمه های یادمانی از محل اصلی آنها ( حفاظت مدل های اصلی )
16. در نظر گرفتن ریخت کالبدی شهر ، بویژه در مجاورت بناهای تاریخی ( تدا بیر برای محیط به جهت یادما نها)
17. زیبا سازی محیط و ایجاد فضای سبز هماهنگ با مجموعه ها تاریخی در مجاورت آنها
18. منع الصداق هر گونه اعلامیه یا پوستر تبلیغاتی ، نصب هر گونه تیر برق و تلفن ، هر گونه کارگاه صنعتی تولید کننده سرو صدا و تحمیل شده بر محیط ، در نزدیکی یادمان های هنری و تاریخی

 

روند مطالعاتی مرمت :

مقدمه
طرح مسأله
فصل اول: شناخت
موقعیت استان در کشور
– موقعیت جغرافیایی (محل قرارگیری و فواصل آن با شهرهای اطراف(
– موقعیت اقتصادی
– موقعیت سیاسی
– موقعیت اجتماعی ـ فرهنگی

 

مشخصات جغرافیایی استان
– آب و هوا (دما، رطوبت(
– ناهمواریها
– پوشش گیاهی
– بارندگی
– بادها
– زمین شناسی و نوع خاک
– منابع آبی

مطالعه و بررسی طرحهای فرادست
– طرح جامع
– طرح تفضیلی
– طرح جامع گردشگری

سابقه تاریخی منطقه
– روند شکل گیری و توسعه شهر (دوره بندی تاریخی شهر(
– وجه تسمیه
– رویدادهای خاص تاریخی
– آثار تاریخی اطراف (کارکرد و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر(

گونه شناسی معماری منطقه

فصل دوم: شناخت بنا

فصل سوم: بررسی کلی ریشه های کلی خرابی و پوسیدگی در بنا

فصل چهارم: آسیب شناسی

فصل پنجم: راهبردها و چالشها

فصل ششم: طرح مرمت

فصل هفتم: طرح احیاء

فصل هشتم: ساماندهی محوطه بیرونی