پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
۳۰ سال شیخ‌الاسلامی «بهاءالدین» و صدها یادگار | شاهکارهایی که پس از ۴ قرن پابرجاست
بهاءالدین محمدبن‌حسین عاملی معروف به شیخ بهایی، که به مدت ۳۰ سال شیخ الاسلامی حکومت صفوی را بر عهده داشت و در این مدت آثاری خلق کرد که پس از ۴ قرن پابرجاست.
به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از فارس، ۳ اردیبهشت در تقویم رسمی کشور به نام بزرگداشت شیخ بهایی و روز معماری به ثبت رسیده، کسی که از زمان مرگش ۴ قرن می‌گذرد اما در عمر ۷۴ ساله‌اش چنان آثاری به‌جا گذاشته که از بیشتر انسان‌های امروزی زنده‌تر به نظر می‌رسد.
بهاءالدین محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند نامداری که در بعلبک (لبنان امروزی) به دنیا آمد، در اصفهان زندگی کرد و بنا به وصیتش در جوار امام هشتم به خاک سپرده شد؛ حکیم، علامه، فقیه، عارف، ستاره‌شناس، ریاضیدان، شاعر، فیلسوف، معمار، ادیب و در یک کلمه همه‌چیزدان که آثارش عقل بشر امروزی را متحیر می‌کند.
زمانی که اصفهان دومین شهر بزرگ جهان اسلام بود
اگر چه بالغ بر ۱۰۰ کتاب و رساله از شیخ بهایی برجای مانده اما آنچه امروز این نام را زبانزد کرده آثار تاریخی به جای مانده در اصفهان است، اصفهانی که تا پیش از صفویه شهری همچون سایر شهرها در فلات مرکزی ایران بود اما به واسطه پایتختی‌اش در یک دوره طولانی و حضور علمایی همچون شیخ بهایی در آن زمان به دومین شهر بزرگ جهان اسلام پس از بغداد تبدیل شد.
بنا به نسخه‌ای به خط شیخ بهایی که در سال ۹۹۵ قمری در قزوین نوشته شده است، وی هنگام ورود به ایران سیزده ساله بود، پدرش عزالدین حسین عاملی به خاطر اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی از یک سو و دعوت شاه طهماسب صفوی برای حضور در ایران، به سوی ایران رهسپار شد؛ وقتی او ۱۷ ساله بود، پدرش از سوی شاه طهماسب به شیخ‌الاسلامی اصفهان (مهم‌ترین منصب روحانیت در آن زمان) منصوب شد.
شخصیت علمی و ادبی و اخلاق و پارسای او باعث شد تا پس از پدر از ۴۳ سالگی شیخ‌الاسلام اصفهان شود و در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان (در ۱۰۰۶ قمری)، از ۵۳ سالگی تا آخر عمر (۷۴ سالگی) منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، شاه عباس اول بر عهده داشته باشد.
تقسیم آب زاینده‌رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابه‌ای است که هنوز در اصفهان مانده معروف به حمام شیخ بهایی و طراحی منارجنبان اصفهان که هم‌اکنون نیز پابرجاست به او نسبت داده می‌شود، بنا به روایتی شیخ بهایی را احتمالاً بنیان‌گذار تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی می‌دانند.
طوماری که از یک رود هزاران رود ساخت
در احاطه وی در مهندسی تردید نیست و بهترین نمونه که هنوز در میان است، تقسیم آب زاینده‌رود به محلات اصفهان و قرای مجاور رودخانه است که معروف است هیأتی در آن زمان از جانب شاه عباس به ریاست شیخ بهایی مأمور شده و ترتیب بسیار دقیق و درستی با منتهای عدالت و دقت علمی در باب حق آب هر ده و آبادی و محله و بردن آب و ساختن مادی‌ها داده‌اند که هنوز به همان ترتیب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان هست.
گرمابه‌ای با یک شمع
مردم اصفهان از دیرباز همواره عقیده داشته‌اند که گلخن آن گرمابه را بهایی چنان ساخته که با شمعی گرم می‌شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدت‌های مدید همچنان می‌سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می‌شد و خود گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می‌افتد و چون پس از مدتی به تعمیر گرمابه پرداختند و آن محوطه را شکافتند، فوراً شمع خاموش شد و دیگر از آن پس نتوانستند بسازند.
پایان دادن به اختلاف علما بر سر قبله
تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب از شاهکارهای شیخ بهایی بود که با این کار به سلسله اختلاف نظرهایی که مفتیان ابتدای عهد صفوی راجع به تشخیص قبله عراقین در مدت یک قرن و نیم بر سر آن اختلاف داشتند، پایان داد.
شهری که مدیون شیخ بهایی است
در رابطه با تأسیس شهر نجف‌آباد نیز گفته می‌شود در دوره حکومت شاه عباس صفوی در حدود سال ۱۰۲۲ ه. ق مقداری هدایا و نذورات و جواهرات و پول نقد که بار چندین شتر بود از طرف شاه عباس برای حرم علی بن ابی‌طالب(ع) به نجف فرستاده شد، قافله شتران در این سرزمین باز ایستادند و تلاش شتربانان برای حرکت دادن شتران به جایی نرسید. خبر به شیخ بهایی رسید. شیخ فرمود «دیشب در عالم رؤیا شاه نجف را زیارت کردم. فرمود شتران را برهانید و بارشان را به صرف آباد کردن این محل مصرف کنید که اصلح همین است» این سخن شیخ مورد تأیید پادشاه قرار گرفت، نجف‌آباد نقشه معماری و شهرسازی پیشرفته‌ای دارد که گفته می‌شود نقشه اصلی آن از سوی شیخ بهایی ترسیم شده است.
از دیگر کارهای علمی که به شیخ نسبت می‌دهند طرح‌ریزی کاریز نجف‌آباد اصفهان است که به نام قنات زرین‌کمر، یکی از بزرگ‌ترین کاریزهای ایران است، از مظهر این قنات تا انتهای آبخور آن ۹ فرسنگ است و به ۱۱ جوی بسیار بزرگ تقسیم می‌شود.
نماد کارآفرین نمونه
از سال ۱۳۸۳ شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان جشنواره‌ای به نام شیخ بهایی برگزار می‌کند، موضوع این جشنواره فن‌آفرینی و کارآفرینی است و برگزارکنندگان آن معتقدند شیخ بهایی نمادی از کارآفرینی است.
پایان یک عمر پر برکت
دوازدهم شوال ۱۰۳۰ ق (یا ۱۰۳۱ ق) مرگ به پیشواز شیخ بهایی آمد، او نیز سبکبال به سوی معبود پر کشید، گفته می‌شود بیش از پنجاه هزار نفر مردم اصفهان در تشییع جنازه او شرکت داشتند، اصفهان پایتخت صفویه غرق در ماتم بود، ملامحمد تقی مجلسی بر وی نماز گزارد و سپس پیکرش را به مشهد مقدس برد و بنابر وصیتش او را در خانه‌اش که نزدیک حرم امام رضا علیه السلام قرار داشت، به خاک سپردند.
سال ۱۳۸۳ انجمن مفاخر معماری ایران مراسمی را در روز ۳ اردیبهشت مصادف با سالروز تولد شیخ بهایی برپا کرد و پیشنهاد کرد تا این روز به نام روز معماری شناخته شود، سال ۲۰۰۹ از سوی یونسکو به نام سال بزرگداشت شیخ بهایی نامگذاری شد و از این سال (۱۳۸۸) روز ۳ اردیبهشت به طور رسمی به عنوان روز معماری در ایران پذیرفته شده و در تقویم رسمی ایران نیز ثبت شد.
از اشعار معروف شیخ بهایی:
همه روز روزه رفتن، همه شب نماز کردن/ همه ساله حج نمودن، سفر حجاز کردن
ز مدینه تا به مکه، به برهنه پای رفتن/ دو لب از برای لبیک، به وظیفه باز کردن
به معابد و مساجد، همه اعتکاف جستن/ ز مناهی و ملاهی، همه احتراز کردن
شب جمعه‌ها نخفتن، به خدای راز گفتن/ ز وجود بی‌نیازش، طلب نیاز کردن
به خدا قسم که آن را، ثمر آن قدر نباشد/ که به روی ناامیدی در بسته بازکردن
برگرفته از روزنامه همشهری