پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
سیر مراحل تاریخی گسترش شهر خرم آباد
برای بررسی مشکلات یک شهر لازم است که به گذشته و همچنین سیر تحولات تاریخی آن شهر پرداخت. در این تحقیق برای بررسی جغرافیای تاریخی این شهر به چند مرحله تحت عنوان؛ خرم¬ آباد در دوران باستان، خرم ¬آباد از زمان ساسانیان تا دوران اسلامی و از دوران اسلامی به بعد اشاره شده است.الف- وجه تسمیه خرم ¬آباد
شهر خرم ¬آباد از روزگاران کهن تاکنون؛ خایدالو، سیماش، سیماشکی، شاپورخواست، ساپورخواست، خرم¬ آباد فیلی(پیلی)، کلید خوزستان وخرم ¬آباد نامیده شده است (افشار سیستانی، 1378، 278). واژه خرم ¬آباد ازدو جزء (خرّّم) به معنی شاد، خندان و زنده (آباد) به معنی دایر، معمور و دریا تشکیل شده است، چون این شهر در جلگه ای بسیار باصفا و زیبا بنا شده است که دارای باغ و بستان، سرسبز، خرم و چشمه¬ سارهای آب گوارا بنا شده است، به آن خرم آباد گفته اند(همان منبع، 278).
ب- خرم آباد در دوران باستان
نخستین خاستگاه شهرخرم¬ آباد را باید خایدالو(khaidaloo) دانست، که در نوشته¬ های آشوری از آن یاد شده و از شهرهای مهم کشور عیلام بوده است. بسیاری از تاریخ نگاران اروپایی خایدالو را با خرم ¬آباد یکی دانسته اند(قاسمی،1375).
وجود کوهها و طرز قرار گرفتن آنها در حالت یک دره باریک و بهم فشرده، منابع آب فراوان، چشمه سارها، رودها، مواد سوختی آسان، وجود غارهای متعدد و پناهگاه های کوهستانی در طول این دره و همچنین منابع فراوان جانوری و گیاهی و هوای مناسب شرایط مناسبی را برای اسکان اولیه در این مکان بوجود آورده است، در نتیجه دره رود خرم باد به صورت یکی از کهن-ترین مراکز انسان پیش از تاریخ درآمده است (سهرابی، 1376،135).
ج-خرم آباد از ساسانیان تا دوران اسلامی
خرم آباد کنونی بر روی خرابه های شهر” شاپور خواست” ساسانی ساخته شده است به طوری که هنوز آثاری چون قلعه فلک الا فلاک، پل شاپوری و گرداب سنگی از دوران ساسانیان در این شهر پابرجا مانده اند.
در مورد شاپورخواست، صاحب جهانگشای جوینی چنین می گوید: شاپورخواست شهری بزرگ بوده است و مشهور و معروف. در کتاب فارسنامه ناصری نیز به این شهر اشاره شده است(قاسمی، 1375). همچنین “مینورسکی” در مورد مکان شاپورخواست می گوید که این شهر به یقین در محل کنونی خرم آباد بوده است(قاسمی، 1375، 28، به نقل از مینورسکی، 1362، 51). با توجه به گفته حمدالله مستوفی که از هر دو شهر خرم ¬آباد و شاپورخواست نام می ¬برد، باید گفت که شهر شاپورخواست در جنوب شهر خرم ¬آباد آن زمان قرار داشته است. البته امروزه با توجه به گسترش شهر خرم ¬آباد به اطراف، در واقع بقایای شهر شاپور خواست در کالبد شهر امروزی قرار گرفته است. در مورد تغیر مکان ساکنان شهر شاپورخواست به خرم¬ آباد باید گفت، روزگاری که شاپور خواست مورد بی مهری و جفای روزگار قرار گرفته بود و رفته رفته به سوی رکود و ویرانی می ¬رفت¬(در چند قرن اولیه اسلام)، در همان زمان هم هسته اولیه شهر خرم¬ آباد در غرب دژ شاپورخواست(قلعه فلک الافلاک)، یعنی در جایی که هم اکنون بخش قدیمی شهر، پشت بازار، درب دلاکان و مقبره زید ابن¬علی قرار دارد، شکل گرفت(سهرابی،1386 ،75). آنچه از متون قدیمی در مورد شاپورخواست استنباط می‌شود، این است که این شهر یکی از شهرهای مهم دوران ساسانی بوده و توسط شاپور دوم ساسانی احداث شده است. بنابر نوشته آقای ایزد پناه در کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان، آنچه از این شهر باقی است دیوارهای بزرگ و پهنی است که از سنگ و ملات به سبک بناهای ساسانی که در سطح آن کوچه و معابر کاملا مشخص است. پهنای هر دیوار بیش از 2 متر می ¬باشد و تخته سنگ¬های بزرگ به ابعاد 40*53*80 در آن به کار رفته است(رشیدیان، 1381، 81 و 82).