پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
معرفی رشته مهندسی معماری — از تحصیل تا اشتغال
رشته مهندسی معماری مناسب چه کسانی است؟
مهندسی معماری یک دانش میان رشته‌ای به حساب می‌آید. این بدین معنی است که معماری مجموعه‌ای متشکل از فن و هنر محسوب می‌شود. با اینکه مهندسی معماری را در زیر مجموعه ریاضی و فیزیک قرار می‌دهند اما این رشته در واقعیت دارای دو جنبه هنری و فنی است.
جنبه هنری شامل ایده‌پردازی، نوآوری در طراحی نقشه‌های مختلف، خلق فضاهای معماری جدید، تجسم فرم و تعریف بهتر عملکرد و غیره خلاصه می‌شود و جنبه فنی در برگیرنده بحث‌های اجرایی، تکنیک‌های ساخت و ساز، جزئیات اجرایی و مواردی دیگر از این دست است. در واقع می‌توان اینگونه بیان کرد که یک معمار اول آنچه که می‌خواهد را بصورت ایده در ذهن پرورش می‌دهد (جنبه هنری) و سپس به آن قابلیت اجرایی بودن (جنبه فنی) می‌بخشد. وجود هر دو جنبه برای یک مهندس معمار، لازم و ضروری است.
این رشته برای افرادی مناسب است که دارای قدرت خلاقیت بالا، ذوق هنری و تخیل قوی برای ایده پردازی هستند. در کنار این بایستی فرد به مباحث مربوط به ساخت و ساز و جنبه‌های فنی ساختمان نیز علاقه‌مند باشند. زیرا همانطور که گفته شد، جنبه هنری و فنی در کنار هم معنا پیدا می‌کنند و کسانی که این دو جنبه را بطور همزمان مدنظر قرار دهند به واقع به نتایج بهتری دست خواهند یافت.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی معماری بیشتر کاربرد دارند؟
رشته مهندسی معماری غالبا از زیر مجموعه ریاضی و فیزیک و همچنین از زیر مجموعه‌های فنی و حرفه‌ای و کارو دانش، در دانشگاه‌ها و موسسات علمی دانشجو می‌پذیرد. دانشجویانی که از زیرشاخه فنی و حرفه‌ای و همچنین کار و دانش وارد دانشگاه می‌شوند اغلب در مقطع هنرستان با دروس اولیه معماری آشنایی نسبی پیدا کرده‌اند و ورود به دانشگاه و رشته معماری برای آنها تازگی آنچنانی نخواهد داشت، ولی برای دانشجویانی که از رشته ریاضی و فیزیک وارد رشته مهندسی معماری می‌شوند، مباحث دارای تازگی و جنبه‌های جدیدی خواهند بود. در همین راستا، دروس دوره دبیرستان که پایه قوی در آنها سبب می‌شود افراد در تحصیل و آموختن رشته مهندسی موفق‌تر باشند، عبارتند از:
- مباحث مربوط به درس ریاضی و حسابان به صورت عمومی؛ در حدی که بتوان محاسبات اولیه مهندسی را انجام داد.
- دروس مربوط به هندسه و ترسیمات فنی به صورت کامل؛ این دروس توانایی انواع ترسیمات هندسی را برای دانشجو فراهم می‌سازند تا وی در ترسیمات معماری دچار مشکل نشود.
- زبان انگلیسی در حد خوب به صورتی که بتوان به رفرنس ها و منابع اطلاعاتی معماری به زبان انگلیسی دسترسی داشت و آنها را مطالعه کرد.
- دروس مرتبط با تاریخ ایران و جهان به جهت آنکه در دانشگاه دوره‌های مختلف سبک‌های معماری تدریس می شوند و داشتن دانش در زمینه تاریخ به درک ارتباط میان سبک و دوره‌های تاریخی مختلف کمک می‌کند.
- دروس عمومی همچون ادبیات، معارف اسلامی و غیره که در دانشگاه به تعداد مقتضی بایستی واحدهای عمومی و مشابه آنها گذرانده شود.
گرایش‌های رشته مهندسی معماری برای ادامه تحصیل چه هستند؟
این رشته در مقطع کارشناسی ارشد دارای سه مجموعه گرایش و هر مجموعه دارای زیر مجموعه‌های مختلفی به شرح زیر است:
- مجموعه معماری
- گرایش معماری-معماری: این گرایش بیشتر به طراحی فضاهایی برای انسان و مطالعه روی ارتقای کیفیت معماری‌هایی که در حال انجام است می‌پردازد. در واقع بصورت تخصصی ادامه همان تحصیلات مقطع کارشناسی است اما مباحث در آن بسیار پیچیده‌تر و تخصصی‌تر دنبال می‌شوند.
- گرایش معماری منظر: این گرایش به طراحی و ساماندهی فضاهای بیرونی می پردازد و بیشتر با محیط طبیعی سر و کار دارد.
- گرایش معماری داخلی: این گرایش به طراحی فضاهای داخلی و انجام معماری در داخل ساختمان‌های مختلف می‌پردازد.
- گرایش معماری اسلامی: گرایشی است که در آن به مطالعه تخصصی روی معماری ایران و جهان در دوره اسلام پرداخته می‌شود.
- گرایش مطالعات معماری ایران: به مطالعه در خصوص پیشینه و تاریخ معماری و شهرسازی ایران می‌پردازد و بیشتر سعی در بازآفرینی آنچه که فراموش شده و ایجاد ارتباط میان گذشته و آینده دارد.
- گرایش بازسازی پس از سانحه: با توجه به احتمال وقوع سوانح و بلایای طبیعی و وارد شدن خسارت به بحث ساخت و ساز و محیط، این گرایش سعی می‌کند به راهکارهایی بپردازد که می‌توان آنها را در مقابله با چنین سوانحی، پیش از وقوع یا در هنگام رخ دادن آنها به کار بست و اثرات مخربشان را بر موارد پیش‌تر ذکر شده کاهش داد.
- مجموعه مدیریت پروژه و ساخت
- گرایش مدیریت پروژه: همانطور که از اسم آن پیدا است، مرتبط با بحث های مدیریتی پروژه‌های عمدتا کلان از قبیل برنامه‌ریزی، هدایت و کنترل است.
- گرایش تکنولوژی معماری: این گرایش بیشتر در زمینه تکنولوژی‌های نوین ساختمانی و ارتباط میان سازه و معماری به بحث می‌پردازد.
- گرایش انرژی معماری: این گرایش با توجه به آلودگی‌های زیست محیطی ایجاد شده؛ در خطر بودن محیط زندگی انسان‌ها و همچنین لزوم توجه به بحث صرفه‌جویی در مصرف انرژی و ساخت ساختمان‌هایی با حداقل مصرف انرژی، از جمله عوامل اصلی شکل‌گیری گرایش انرژی معماری هستند و در آن نیز به بحث و مطالعه پیرامون همین موارد پرداخته می‌شود.
- مجموعه شهرسازی
- گرایش طراحی شهری: این گرایش به بحث‌های کلان در خصوص طراحی شهرک‌ها و فضاهای شهری می‌پردازد و به صورت کلی مقوله شهرسازی را هدف قرار داده است.
- گرایش برنامه‌ریزی شهری: به سیاست‌گذاری‌های شهری و ارزیابی طرح‌های کلان منطقه‌ای می‌پردازد.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی معماری چه هستند؟
در ادامه به برخی از مهمترین دورس دانشگاهی رشته مهندسی معماری پرداخته‌ایم؛ این دروس عبارت هستند از:
- دروس طراحی معماری: معمولا در 4 یا 5 ترم پایانی مقطع کارشناسی در هر ترم ارائه و در آن به طراحی معماری کامل یک موضوع بر حسب صلاحدید اساتید و سرفصل دانشگاه پرداخته می‌شود. طراحی معماری، به تمامی دروسی که تا قبل از آن و همچنین همزمان با آن ارائه می‌گردد، مربوط می‌شود و این ارتباط باعث می‌شود تا این درس مهمترین واحد دانشگاهی در رشته معماری باشد.
- آشنایی با مصالح ساختمانی
- عناصر و جزئیات اجرایی ساختمان
- طراحی فنی ساختمان: طراحی اجزای مختلف یک ساختمان از لحاظ جنبه‌های فنی را شامل می‌شود.
- ترسیم فنی و نقشه کشی: آشنایی با استانداردهای ترسیمی و اصول نقشه کشی را در بر می‌گیرد.
- ساخت و ارائه (بیان معماری): در این درس بیشتر در خصوص ارتقای خلاقیت و تجسم دانشجویان مباحثی ارائه می‌شود.
- مبانی نظری معماری: به معرفی سبک‌ها و نظریه‌های مختلف معماری پرداخته می‌پردازد.
- تاریخ معماری ایران و جهان
- هندسه ترسیمی
- انسان، طبیعت، معماری: ارتباط میان این سه بصورت کامل تدریس می‌شود.
- مباحث سازه‌ای همچون ایستایی، سازه فلزی و بتنی
- روستا: بررسی طرح‌های روستایی و اصول و ضوابط طراحی در این بافت‌ها
- مدیریت تشکیلات کارگاهی: بحث‌های کارگاهی و اجرایی در پروژه‌های ساختمانی
- متره و برآورد
- تنظیم شرایط محیطی: طراحی بر اساس اقلیم و شرایط محیطی
- تاسیسات ساختمانی: آموزش نکاتی که یک معمار در رابطه با بحث تاسیسات در ساختمان بایستی بداند.
- مرمت ابنیه تاریخی: آشنایی با سبک‌ها و نحوه برخورد با بافت‌های تاریخی و طراحی در داخل آنها.
- تحلیل فضاهای شهری: آشنایی با مباحث و نظریه‌های مختلف در زمینه طراحی فضاهای شهری
فارغ التحصیل رشته مهندسی معماری در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
افرادی که در رشته مهندسی معماری فارغ التحصیل می‌شوند، هم می‌توانند در آزمون‌های استخدامی ادارات و موسسات مختلف شرکت نمایند و هم می‌توانند در بازار کار آزاد مشغول به کار شوند. از تاسیس دفتر طراحی شخصی تا همکاری با معماران و شرکت‌های مهندسی مختلف بازه گسترده‌ای است که یک مهندس معمار می‌تواند بسته به توانایی‌ها و علاقه‌ای که دارد، در آنها شاغل شود. در ادامه نیز به تعدادی از این زمینه‌ها اشاره شده است:
- تاسیس دفتر طراحی معماری شخصی
- تاسیس شرکت‌های مختلف مهندسی در زمینه ساخت و ساز
- کسب پروانه اشتغال به کار مهندسی از وزارت راه، مسکن و شهرسازی
- همکاری بعنوان طراح معمار در شرکت‌های معماری
- طراحی معماری ساختمان‌های مختلف بصورت پروژه‌های شخصی
- طراحی داخلی ساختمان‌های مختلف از قبیل مسکونی، اداری، تجاری و …
- طراحی نمای ساختمان‌های مختلف از قبیل مسکونی، اداری، تجاری و …
- نظارت بر اجرای پروژه‌های ساختمانی بصورت همکاری با دفاتر مختلف معماری
- نظارت بر اجرای پروژه‌های شخصی
- اجرای ساختمان‌های گوناگون بصورت همکاری با طراحان و سرمایه‌گذاران مختلف
- استخدام به عنوان نقشه‌کش معماری در دفاتر مهندسی مختلف
- مدلساز و طراح سه بعدی پروژه‌های معماری
- متره و برآورد پروژه‌های ساختمانی
- مشاور ساخت و ساز
- تاسیس کلینیک‌های ساختمانی و ارائه خدمات مربوط به مصالح ساختمانی
- تدریس دروس تخصصی معماری به دانشجویان
بازار کار رشته مهندسی معماری به چه صورت است؟
بازار کار رشته مهندسی معماری بسیار متنوع و گسترده است و برای فارغ التحصیلانی که دارای مهارت‌های بالایی هستند، زمینه اشتغال به خوبی فراهم است. مهندسین معمار در صورت داشتن مهارت کافی می‌توانند به سادگی در دفاتر فنی و مهندسی مشغول به کار شوند، اقدام به تاسیس دفتر طراحی مستقل کنند و یا طراحی و نظارت بر پروژه‌های آزاد را بپذیرند.
همچنین در زمینه استخدام ادارات و موسسات دولتی نیز گاها از رشته مهندسی معماری یاد می‌شود ولی اکثر فارغ التحصیلان این رشته در بازار کار خارج از چارچوب ادارات دولتی مشغول به فعالیت هستند. امروزه، بسیاری از کارفرمایان به دنبال ساخت‌هایی با کیفیت و در عین حال جذاب هستند؛ این دقیقا همان چیزی است که یک معمار می‌تواند در برخورد با یک موضوع و مسئله طراحی انجام دهد. لذا بازار کار دیگری که می‌توان برای یک مهندس معمار متصور شد، طراحی داخلی فضاها و همچنین طراحی نمای پروژه‌های مختلف است که هر کدام بسته به نوع طرح و نیاز کارفرما دارای حق الزحمه‌های متفاوتی هستند.
نظر به موارد گفته شده و بر اساس مهارت‌ها و دانش فارغ التحصیلان می‌توان درآمد کف ماهانه حداقل 15 میلیون ریال را برای یک مهندس معمار متصور شد و با توجه به گستردگی بازار کار، حداکثری را برای درآمد ماهانه نمی‌توان پیش‌بینی کرد، زیرا یک معمار حرفه‌ای صرفا در یک زمینه فعالیت نمی‌کند و از چندین محل مختلف دارای درآمدهای گوناگون است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی معماری در داخل ایران چگونه است؟
ادامه تحصیل در رشته معماری تا مقطع کارشناسی ارشد و دکتری امکان پذیر است و گرایش‌های مربوط به این مقاطع را نیز کمی قبل‌تر به صورت مفصل شرح دادیم.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی معماری در خارج از کشور به چه صورت است؟
رشته مهندسی معماری با توجه به جهانی بودن آن و کاربردش در سراسر دنیا، قابلیت ادامه تحصیل در خارج از کشور را نیز دارد. کشورهای اروپایی همچون انگلستان، آلمان، فرانسه، سوئد، دانمارک، ایتالیا و همینطور کشورهای همسایه همچون ترکیه در رشته مهندسی معماری به صورت بورسیه و آزاد اقدام به جذب دانشجو می‌کنند و البته هر یک شرایط منحصر به فردی را برای پذیرش متقاضیان دارا هستند. کشورهای دیگری همچون ایالات متحده، کانادا، استرالیا و غیره نیز در زمینه معماری – بخصوص گرایش‌های کارشناسی ارشد – دارای شرایطی معین برای ادامه تحصیل علاقه‌مندان تا بالاترین مقاطع ممکن هستند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی معماری تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
متاسفانه در رشته معماری، دروسی که در دانشگاه تدریس می‌شوند شاید به جرات 50% از نیاز فارغ التحصیل برای اشتغال به کار در بازار حرفه‌ای را تامین می‌کنند. بطوریکه در حال حاضر بیش از آنکه مدرک تحصیلی یک معمار مدنظر شرکتی باشد که می‌خواهد با وی همکاری کند، مهارت‌ها و توانایی های وی مورد توجه قرار می‌گیرند و شرکت به دنبال نیرویی است که بتواند برای وی گره‌ای از کار باز کند. این توانایی و مهارت، متاسفانه در آموزش‌های آکادمیک معماری چندان مدنظر قرار نگرفته است.
بنابراین، فارغ التحصیلان رشته مهندسی معماری بایستی حتما پس از اتمام تحصیلات به عنوان کارآموز در دفاتر مهندسی مختلف مشغول به کار شوند تا رفته رفته در زمینه شغلی مورد نظر به کسب تجربه بپردازند. رشته معماری جزو آن دسته از رشته‌هایی است که صرفا نمی‌توان به تحصیلات دانشگاهی متکی بود و بایستی حتما بحث تجربه کاری را نیز در راستای تامین نیازهای بازار کار مدنظر قرار داد.
از طرفی برای موفقیت در بازار کار مربوط به رشته مهندسی معماری، توصیه می‌شود دانشجویان علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، بطور همزمان و یا بعد از اتمام تحصیلات به یادگیری در زمینه‌های مختلف از جمله بحث‌های نرم افزاری و هنرهای دیجیتالی بپردازند و دانش خود را در این مباحث ارتقا بخشند. چرا که این مهارت‌ها برای اشتغال به کار در اکثر زمینه‌های موجود در بازار لازم و ضروری هستند و در دروس دانشگاهی نیز توجه چندانی به آنها نشده است. بنابراین آموزش و یادگیری مهارت‌های جنبی در کنار تحصیلات آکادمیک، تاثیر بسزایی در اشتغال به کار فارغ التحصیلان رشته مهندسی معماری خواهد داشت.