پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
بررسی نمونه های موردی فرهنگسراها
3-1- بررسی موردی نمونه های خارجی
3-1-1- مرکز ژرژ پمپیدو
مرکز ژرژ پمپیدو (به فرانسه : Centre Georges Pompidou) نام مؤسسه هنری و فرهنگی است که در سال ۱۹۷۷ به‌نام ژرژ پمپیدو رئیس‌جمهور فرانسه در پاریس برپا شد.
این مرکز شامل موزه ملی هنر مدرن ، مرکز طراحی صنعتی، اداره توسعه فرهنگی است . نمایشگاه‌های هنری و فرهنگی نیز همیشه در آن برپا است . دو ارگان مهم دیگر یعنی کتابخانه عمومی مرجع و بنیاد پژوهش و هماهنگی موسیقی و آکوستیک نیز بخشی از این مرکز است. ژرژ پمپیدو رئیس جمهوری وقت فرانسه پس از بنیانگذاری موسسه پژوهش‌های تطبیقی ، مدیریت آن را به پیر بولز آهنگساز و مولف پیشروی فرانسوی سپرد. اندیشه ابتدایی بولز در موسسه، گسترش پژوهش در زمینه منابع نوین صوتی، آموزش آزاد و کمک به شکوفایی نسل جوان آهنگساز بود.
ویژگی ظاهری مهم این مرکز معماری بی‌همتا و جنجال‌برانگیز ساختمان آن است . این ساختمان را رنزو پیانو و ریچارد راجرز طرح کردند. در این طرح تمام لوله‌کشی‌ها و کانال‌های تهویه‌هوا و سیم‌کشی برق در بیرون ساختمان ودر معرض دید قرار دارد. حتی تیرها و ستون‌های سازه ساختمان نیز همگی دیده می‌شود. منتقدان آن را به انسانی شبیه دانسته‌اند که دل و روده‌اش بیرون از بدن قرار دارد .
میدان استراوینسکی در کنار ساختمان این مرکز با مجموعه‌ای از تندیس‌های متحرک در میان و کنار یک استخر آب جلوه دیگری از هنر مدرن را به بازدیدکنندگان عرضه میکند .
3-1-1-1- مشخصات ساختمان
مساحت ۲ هکتار
مساحت طبقه ۱۰۳،۳۰۵ مترمربع
طبقات ۷
ارتفاع ۴۲ متر
طول ۱۶۶ متر
عرض ۶۰ متر
زیرزمین ۳
حجم کارشده ۳۰۰٫۰۰۰ مترمکعب
بتن آرمه ۵۰،۰۰۰ مترمکعب
چارچوب فلزی ۱۵،۰۰۰ تن فولاد
نما ، شیشه سطوح ۱۱،۰۰۰ مترمربع
سطوح مات ۷،۰۰۰ مترمربع
3-1-2- مرکز فرهنگی تی جی بائو
معمار: رنزو پیانو
جزایر کالدونیای جدید در آبهای غربی اقیانوس آرام و در کرانه های خاوری استرالیا که مرکز آن نومه آ می باشد .کالدونیای واقعی در اسکاتلند بوده و دلیل این نام گذاری شباهت اقلیم ها می باشد .
اقلیم : آتشفشانی،گرم و مرطوب و پر باران .خاک منطقه مناسب کشاورزی بوده و دارای پوشش گیاهی انبوه می باشد . ویژگی اول : مأنوس بودن با طبیعت به نحوی که :
1) استفاده از نور خورشید برای بیان لطافت ساختار چوبی
2) استفاده از صنوبر بلند و ستون مانند که معیاری برای ارتفاع پوسته های وسیع ساختمانی محسوب می شوند.
3) استفاده از باد که از میان عناصر می وزد و انعطاف پذیری و استحکام چوب را یاد آوری می کند .
ویژگی دوم: در استفاده از معماری سنتتی و بومی و همچنین نوع مصالح به کار رفته و روش ساخت سازه نیز از فرهنگ کاناک الهام گرفته شده است .
یکی از دهکده های مجموعه تجیبائو مخصوص نمایش های محلی و رقص اختصاص دارد.دهکده دوم ، مربوط به فضای نمایشگاهی و دهکده سوم دفاتر اداری را شامل می شود.در میان تفرجگاه یک واحد متوسط قرار دارد که شامل بخش سمعی بصری می باشد که به تماشاگران فرهنگ کاناک را معرفی می کند .
این مرکز شامل آمفی تئاتر ،کتابخانه ،لابراتور های آموزشی و رسانه ، موزه،سالن رقص و سالن اجتماعات ، سمعی بصری ،کافه تریا و نمایشگاه می باشد .
این مجموعه از ده سازه کلبه مانند در ابعاد مختلف به وجود آمده است که در کل فاقد تقارن میباشد .حاوی 3 بخش شامل 2 مجموعه 3 تایی و 1 مجموعه 4 تایی می باشد .بدیهی است که این سازه ها طورری طراحی شده اند که در برابر هر رخداد اقلیمی به ویژه طوفانهای گرمسیری تاب آورند و این مقاومت با قرار گرفتن بر روی یک شالوده شناور بتنی تامین می شود .
بزرگترین فضای این مرکز سالن تئاتر بوده که در این سالن برای جدا کردن بخس ها از دیوارعایق صوتی با روکش چوب تاتاحویا استفاده شده است .
یک طرف بنا را ساخت و ساز های کوتاه تشکیل می دهد که به نرمی به طرف تالاب پائین می روند .و همچنین طرف دیگر مجموعه را بناهای بلند در برابر بادهای مداوم شرقی تشکیل می دهد ، که نتیجه این اصل استعاره بصری از فرهنگ سنتی قوم کاناک می باشد .
ورودی به سایت از جهت شمال است.پارکینگ ماشین ها بین ورودی و نگهبانی که دسترسی سواره به سایر قسمت ها ی سایت را کنترل می کند قرار دارد .
سپس جاده مسیر بین نگهبانی و مرکز فرهنگی را طی میکند و در این میان یک ایستگاه برای سوار و پیاده شدن مسافرین وجود دارد . جاده مسیر کوتاهی را طی می کند تا به تونل خدمات در زیر مرکز فرهنگی برسد و در انجا تعدادی ساختمان با سقف مسطح در ضلع جنوبی به سمت دریا واقع شده است.این ساختمانها شامل رستوران و مهمان سرا و یک استدیو برای محصلین و هنرمندان می باشد .
در زاویه بین ضلع جنوبی و شبه جزیره هزمینی انحنایی که اطراف آن شیب دار است قرار دارد که یک آمفی تئاتر رو باز می باشد.
از گوشه خارجی سالن تئاتر از طریق یک جاده یک کیلومتری به باغ مجاور مرداب می رسیم و در نتیحه ی طی این مسیر به جایی خواهیم رسید که با استفاده از سنگ های باستانی مکانی برای انتقال فرهنگ دیرینیان ایجاد شده است.
فضای داخلی:
اشارت صریح به گذشته را می توان در مصالح و روش کار با چوب و انحنا دادن به قطعات یافت و استفاده از تهویه طبیعی که باعث ایجاد معماری پایدار شده است .
تهویه از طریق وارد کردن جریان هوای خنک در بخش فوقانی بنا انجام می شود.صندوقچه ها طوری طراحی شده اند تا بادهایی که تقریبا همیشه از یک جهت می وزند را دریافت کنند و پیوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود.
سقفهای خاکستری آلومینیومی اتاقها، این واحد های چوبی را تحت تاثیر قرار می دهند. استفاده از سقف دو جداره در این منطقه برای عایق بودن در برابر گرمای خارج. ایجاد فاصله ای در میان صفحات آلومینیومی سقف ها برای عبور جریان هوا و تابش نور خورشید برای روح بخشی به ساختمان . ورقه های عمودی چوبی داخلی و خارجی و خرپای سقف و بست های فولادی و روکش های چوبی که باعث ایجاد تحرک بصری و پیوستگی با پوشش گیاهی اطراف می شوند .
رگه های چوبی همگی رو به بالا هستند و به تدریج باریک می شوند.گویی این رگه ها آسمان را شانه می زنند و همراه باد به اطراف تعظیم می کنند ،که به دلیل وسعت این رگه ها آنها را به تلسکوپ های رادیویی تشبیه کرده اند. باز بودن طبقه اول و میزان ادغام ان با طبیعت اطراف که از تمام جهات حتی تا داخل آن آمده است.
نتیجه ی این عمل این است که طبقه اول این ساختمان پر نور و خوش و آب و هوا می باشد . بنا و سایت اطرافش یاد آور بی زبان بودن فرهنگ این قسمت اقیانوسیه می باشد و گردشگران را به درک بهتری از آن ترغیب میکند . در اصل این فرهنگ یک ایدئولوژی تاریخی و مرده نیست بلکه هنوز زنده و پویا می باشد .
3-2- بررسی موردی نمونه های ایرانی
3-2-1- فرهنگسرای نیاوران
3-2-1-1- تاریخچه :
این بنا توسط آقای کامران دیبا و همکارانش صورت گرفته است. ساخت این بنا در تاریخ 1355شروع و در سال 1356 به اتمام رسید. کل فضای مجموعه نیاوران 110 هزار متر مربع است و زیر بنای ساختمان 10 هزار متر مربع می باشد. این مکان از سال 1364 تا 1374 به عنوان دانشکده هنر و زیر نظر وزارت ارشاد فعالیت نموده و در سال 1374 با عنوان رسمی فرهنگسرا شروع به کار کرد. در حال حاضر ریاست این مجموعه بر عهده جناب آقای دکتر سیدمحمد فدوی می باشد .
3-2-1-2- بررسی از نظر اقلیم :
فرهنگسرای نیاوران به لحاظ اقلیم در موقعیت معتدل کوهستانی می باشد در این اقلیم به علت وجود بادهای شمال معماری فرهنگسرا به صورت شرق و غرب طراحی شده است.
نورگیری این بنا از 4 طرف صورت می گیرد.گر چه ساختمان نیاوران به صورت قسمتهای مجزا طراحی شده و بعد در کنار هم قرار گرفته اما با بداعت های خاص طراح توانستند،ارتباطی صحیح و جستجوگر میان دو ساختمان بوجود آید.
3-2-1-3- بررسی بنا :
سازه این بنا از بتون مسلح می باشد .در زیبا شناختی این ساختمان طراح با ترکیبی میان بافت( بتون و سنگ ) ، فرم ( ساده هندسی ) و سنت ( سنتهای ایرانی ) توانسته ساختاری جدید از معماری سنتی و مدرن خلق نماید .
3-2-1-4- ورودی :
سر در ورودی این بنا، به صورت متقارن می باشد. این سر در به عنوان پیش ورودی برای دسترسی به درب اصلی فرهنگسرا می باشد. سر درفوق بر گرفته ازساختار فضای هشتی در معماری سنتی می باشد .
سمت راست درب ورودی اتاق نگهبانی قرار دارد. دسترسی به ساختمانهای اصلی از طریق پله ها صورت می گیرد. وجود دو عامل بعدی سکوها و شمشادهادر دو طرف پله ها عمل هدایت مخاطب به سمت ساختمان اصلی را به عهده دارد . برای ورود به حیاط مرکزی مخاطب مقید به گذشتن از زیر قالب سنتی که به شکل سر در ورودی است می باشد .حیاط مرکزی یکی دیگر از نمودهای سنتی است که در این بنا استفاده شده است. این قسمت دارای دو آب نما و دو باغچه می باشد و تمامی دربهای مختلف ساختمان به سمت حیای مرکزی باز می شود. در حیاط مرکزی دو ساختمان مشاهده می شود : سمت چپ ( ساختمان شماره 1) که شامل 2 طبقه می باشد : طبقه اول سالن آمفی تئاتر که بعنوان سالن سینما از آن استفاده می شود .
3-2-1-5- آمفی تئاتر : سالن آمفی تئاتر شامل سه قسمت اصلی است .
پذیرش خروجی ها سن اصلی
این مکان دارای یک ورودی یا سراسرست که یک حسن برای آن تلقی می گردد.زیرا افرادی که می خواهند به بیرون از آمفی تئاتر بروند ابتدا به یک هال انتظار وارد شده و سپس به محیط بیرون هدایت می شوند .
اتاق پروژکتور سالن مجهز به دیوارها و سقفهای مقاوم در برابر آتش سوزی می باشد و یک اتاق برای برق اضطراری و ترانسفورماتور در زیر آریتوریم طراحی شده است.طول سن آمفی تئاتر تقریبا” دو برابر عرض است واز شیب طبیعی زمین برای شیب آمفی تئاتر استفاده شده است .
طبقه دوم : اتاق رئیس و معاونین
سمت راست ( ساختمان شماره 2) بوسیله چند پله به طرف در ورودی نگارخانه و بخش اداری می رسد .
3-2-1-6- نگارخانه :
از حیاط مرکزی بوسیله چند پله به طرف در ورودی نگارخانه هدایت می شویم. قبل از ورود به نگارخانه یک هشتی وجود دارد که هم به رستوران و هم به کتابخانه راه دارد. برای ورود به نگارخانه از یک راهروی چرخشی ، هدایت کننده به طرف جلو استفاده شده که ازآن به عنوان بخشی از نگارخانه استفاده می شود . ساختار چرخشی راهرو باعث شده تا فاصله راهرو تا قسمت اداری کمتر احساس گردد. نگارخانه از 5 نیم طبقه تشکیل شده که از 3 نیم طبقه آن به عنوان سالن اصلی استفاده می شود .
3-2-1-7- بخش اداری :
بخش فوق از 3 طبقه مجزا تشکیل شده است.
طبقه همکف : شامل اتاق تایپیستها و طبقه دوم و سوم ، شامل بخشهای مالی، اداری، موسیقی، کامپیوتر و مدیریتهای فرهنگسرا و مشاورین می باشد که همگی توسط پارتیشنهای شیشه ای از هم جدا شده است . لازم به تذکر است که قسمت اداری به قسمتهای دیگر فرهنگسرا اشراف ندارد.
3-2-1-8- رستوران :
فضای رستوران در دو طبقه پیش بینی شده که دسترسی به 2آن از سه بخش ساختمان امکان پذیر می باشد:
1- حیاط مرکزی 2- ورودی نگارخانه 3- کتابخانه
3-2-1-9- سالن گوشه :
سالن فوق در انتهای حیاط مرکزی و بین دو ساختمان قرار گرفته به طوری که ،توانستند این دو ساختمان را به هم متصل کند. این سالن جهت برگزاری فعالیتهای گوناگون هنری آماده سازی شده است .
3-2-1-10- کتابخانه :
کتابخانه شامل : ورودی – هال ورودی – قسمت کاتالوگ – مراجعه و تحویل- مخزن کتاب – سالن مطالعه
آرایش داخلی این م 
جموعه به نحوی است که خوانندگان می توانند به آنچه می خواهند دست پیدا کنند و احساس آرامش بنمایند. کتابخانه شامل کتابهای تخصصی هنر بوده و برای استفاده هنرجویان و اساتید هنر می باشد .
3-2-2- فرهنگسرای خاوران
نخستین گام برای احداث فرهنگسرای خاوران در بهار ۱۳۷۲ برداشته شد و از دوازدهم تیر ۱۳۷۲ نیز آغاز به کار کرد. این فرهنگسرا عمدتاً به منظور غنی‌سازی اوقات فراغت کودکان و جوانان جنوب شرقی تهران تأسیس شده و از بزرگترین مراکز وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران است .
هم اکنون فرهنگسرای جوان یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی کشور محسوب می‌شود. این فرهنگسرا دارای مساحتی بالغ بر ۸۳۰۰۰ متر مربع و زیر بنای ۲۴۰۰۰ متر مربع است و در چهار بخش ساختمان اداری، بازارچه فرهنگ و هنر (به صورت رو باز در وسط محوطه)، ساختمان مرکزی، علوم و فنون و شهر بازی، انجام فعالیتهای متنوعی را برای عموم، به ویژه جوانان و نوجوانان میسر کرده است .
فعالیتهای فرهنگسرا نیز به چهار گروه هنری، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی تقسیم شده است. در بخش هنری امکانات متفاوتی از جمله تالارها و نگارخانه‌ها در اختیار مردم منطقه است. تالارهای این بخش شامل تالار فرهنگ با ظرفیت اجتماعات با ظرفیت ۱۰۰ نفر ، سوم خرداد با ظرفیت ۳۰۰۰ نفر و سالن فرهنگ با ظرفیت ۲۰۲ نفر، سالن شهید مطهری با ظرفیت ۳۵۰ نفر و تالار روباز اجتماعات با ظرفیت ۵۰۰ نفر است .
کتابخانه خاوران با بیش از پنجاه هزار نسخه کتاب و ظرفیت پذیرش بیش از پانصد نفر بصورت هم‌زمان در سالنهای مطالعه از دیگر بخشهای اصلی این فرهنگسراست.که در حدود ۲۵۰۰ نفر عضو دارد .
همچنین نگارخانه خاوران،دارای دو سالن اصلی و فرعی در دو طبقه با ظرفیت ۲۰۰۰ تابلو در رشته‌های نقاشی، خوشنویسی گرافیک، عکاسی، حجم و صنایع دستی قادر است به هنرمندان معاصر و استادان و دانشجویان رشته‌های هنری خدمات بدهد.
در سالهای اخیر، چندین قسمت از مجموعه، شامل سالن های تئانر و ساختمان دوم مجموعه در حال ساخت است.
3-2-3- فرهنگسرای سرو
فرهنگسرای سرو در ضلع پارک ساعی ، در زمینی به مساحت ۳۵۰۰ متر و با هزینه ای بیش از ۲۵۰ میلیون تومان در دی ماه سال ۱۳۷۴ گشایش یافت . این فرهنگسرا دارای کلاس های آموزش علمی و هنری می باشد . در ضمن فرهنگسرای سرو گروه های کوهنوردی و گشت های سیاحتی با عنوان گشت علاقه مندان برای دیدار از نقاط دیدنی اطراف تهران را تشکیل می دهد . سرای موسیقی از آخرین بخش هایی است که در این مجموعه مورد بهره برداری قرار گرفته است . نوار خانه موسیقی که پیشرفته ترین فن آوری های شنیداری را در اختیار دارد . مجموعه ای از آثار برتر موسیقی ایران و جهان را در دسترس علاقه مندان ، موسیقیدانان و هنرمندان می گذارد .
در سال ۱۳۷۳ نخستین خانه کودک در فرهنگسرای سرو گشایش یافت که محلی است برای برگزاری جشن های تولد و مراسم تکلیف دختران علاوه بر این به مناسب های مختلف برنامه هایی با مشارکت کودکان محله در خانه کودک به اجرا در می آید .
3-2-4- فرهنگسرای باغ وثوق الدوله
باغ وثوق الدوله در منطقه ۱۴ ( خیابان نیرو ) که فضای سبز مناسبی دارد . به یک مرکز نمایشگاهی ، آموزشی و تحقیقاتی برای علاقه مندان به گل و گیاه تبدیل گردیده است . به علاوه با ایجاد فضاهای آموزشی ، کتابخانه ، سالن اجتماعات ، موزه گیاهان ( شامل بخش های تزئینی ، دارویی ، صنعتی و … ) و دیگر قسمت های خدماتی این مجموعه به صورت یک فرهنگسرای تخصصی در زمینه گل و گیاه درآمده است .
3-2-5- فرهنگسرای شفق
در دو سالی که از پیدایش آن می گذرد. سالن آمفی تأتر فرهنگسرای شفق ( با صندلی های طراحی شده برای معلولان ) و سالن نگارخانه آن میزبان برنامه های مختلفی مانند دهمین جشنواره سراسری موسیقی فجر و نیز نمایش عروسکی بوده است . کلاس هایی برای قرآن ، طراحی ، گرافیک ، نقاشی آبرنگ و رنگ روغن ، خوشنویسی ، عکاسی ، سفالگری ، مجسمه سازی ، مینیاتور ، کامپیوتر ، موسیقی سنتی ایران و قالیبافی دایر است که درهر دوره آموزشی ، گنجایش پذیرش ۲۰۰ نفر را دارد .
توسعه این فرهنگسرا ادامه دارد و فیلم خانه ، چای باغ و فروشگاهی برای عرضه ابزار نقاشی و موسیقی در آن در دست ساختمان است . پارک شفق در خیابان جمال الدین اسدآبادی قرار دارد .
3-2-6- فرهنگسرای بهمن
پیدایش این فرهنگسرا تحولی بود در جهت ایجاد مرکزی فرهنگی با هویتی تازه اما زود آشنا و همه پسند . تبدیل کشتارگاه قدیمی تهران به مکانی برای فراگیری هنر و تشویق به آفرینش هنری همراه با تلقی تازه ای بود از اشتغال به هنر و حضور در هنرکده .
فرهنگسرای بهمن ، نخستین نمونه هنرکده غیرمحلی است که در زمانی کوتاه ، موقعیت ممتاز فرهنگسرای مادر را یافت و الگوی فرهنگسراهای دیگری در تهران و شهرهای دیگر شد و در سال ۱۳۷۰ آغاز به فعالیت کرد . بخش عمده آن عبارتند از : چای باغ ، تالار علوم وفنون خواجه نصرالدین طوسی ، کانون قرآن ، تالار شهید آوینی ، کتابخانه عمومی شهید حسین فهمیده ، بخش آموزش ، لابراتوار زبان و کامپیوتر ، بخش سینمایی ( شامل سینما تراس چاپلین و تماشاخانه مبارک ) تالار بسم ا… خان ، گالری های هنرهای تجسمی ، مجموعه ورزشی و واحد هنرهای نمایشی . این فرهنگسرا در میدان راه آهن ، میدان بهمن واقع شده است .
3-2-7- فرهنگسرای اشراق
این فرهنگسرا در اواسط سال ۱۳۷۴ در یک باغ قدیمی به مساحت ۲۰۰ هزار مربع در منطقه ۴ تهران که پرجمعیت ترین منطقه شهر است گشایش یافت . ساختمان های باغ با تالارهای تودرتو ، گچبری ها ، آینه کاری ها ، شومینه ها و بادگیرهای قدیمی جلوه ای زیبا دارند . در وسط یکی از تالارها ، حوضخانه ای قرار دارد که آب جاری در آن از قنات « تلو » سرچشمه می گیرد و پس از ورود به باغ ، در حوض ها و حوضچه های متعدد باغ جاری می شود برنامه های فرهنگسرای اشراق شامل کلاسهای آموزشی ، نمایش فیلم تأتر اجرای کنسرت های موسیقی ، فعالیت های ورزشی و هنری و استفاده از کتابخانه است .
3-2-8- فرهنگسرای ابن سینا
فرهنگسرای ابن سینا در شهرک قدس ( غرب ) ، خیابان ایران زمین شمالی و در زمینی به مساحت ۱۶۳۲ متر مربع احداث شده است . فعالیت اصلی این فرهنگسرا به تأتر اختصاص یافته و این فرهنگسرا تأمین کننده نیازهای تأتری فرهنگسراهای دیگر و نیز برنامه ریز فعالیت های تأتری شهرداری تهران است.
صرف نظر از این فعالیت اختصاصی ، فرهنگسرای ابن سینا در بخش های مختلف آموزشی ، تشکیل کانون های مختلف از جمله کانون های قرآن ، ادبی ، اردویی ، ورزشی ، اجرای برنامه های تأتر ، نمایش عروسکی و موسیقی و همچنین فیلم فعال است .
3-2-9- فرهنگسرای ارسباران
فرهنگسرای ارسباران به منظور یاری رساندن به شکوفایی استعدادهای هنری جوانان در آبان سال ۱۳۷۴ تأسیس شد . بنای فرهنگسرا با هزینه ۵/۳ میلیارد ریال در مدت ۱۸ ماه با زیربنای ۳۵۰۰ متر مربع احداث گردید . در معماری فرهنگسرا شرایط استفاده ناتوانان جسمی و حرکتی از محیط فرهنگسرا و تجهیزات آن تأمین شده است.
فعالیت های فرهنگسرای ارسباران در پنج محور سازماندهی شده است فراهم آوردن امکانات آموزش هنر به ویژه هنرهای سنتی تهیه کتاب به ویژه کتاب های تخصصی هنر ، نمایش فیلم ، اجرای موسیقی و تأتر ، معرفی و نمایش آثار ارزشمند هنرهای تجسمی ( نگارخانه ) ، برپایی جلسات نقد و بررسی آثار هنری و ادبی .
دانلود متن بالا در یک فایل ورد به همراه تصاویر