پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
دانلود مقاله بررسی اثرات زیست محیطی گردشگری
چکیده
به طور کلی اثرات زیست محیطی به تغییر فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی محیط زیست بر اثر یک یا چند فعالیت اطلاق می گردد و شناسایی اثرات زیست محیطی بخش عمده و اصلی را در روند مطالعات زیست محیطی تشکیل می دهد. طرح ها و پروژه های گردشگری در مراحل آماده سازی، اجرا و بهره برداری دربرگیرنده فعالیت های متعددی است که محیط زیست را تحت تاثیر قرارمی دهد. بنابراین در انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی، شناسایی این گونه اثرات مدنظر می باشد وشامل اثرات بر روی خاک ، پوشش گیاهی ، کاربری زمین ، آب ، حیات وحش است. جمع بندی نتایج حاصل از مطالعات نشان می دهد انواع آلودگی های زیست محیطی مانند تخریب اراضی زراعی و باغی ، تخریب چشم انداز ساحل وروستا ، انباشت زباله و افزایش ساخت و ساز بی رویه ، آلودگی آب ، رکود فعالیت های کشاورزی و دامداری ، ایجادآلودگی صوتی ، دست اندازی به حریم منابع طبیعی نظیرجنگل ودریا در منطقه مورد مطالعه از جمله اصلی ترین پیامدهای منفی گردشگری بوده است.
بنابراین، در این مطالعه سعی شده است تا اثرات زیست محیطی گردشگری درمناطق مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
کلید واژه: اثرات زیست محیطی، گردشگری، آلودگی آب ، آلودگی خاک، آلودگی صوتی
1-1 مقدمه
به طور کلی اثرات زیست محیطی به تغییر فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی محیط زیست بر اثر یک یا چند فعالیت اطلاق می گردد و شناسایی اثرات زیست محیطی بخش عمده و اصلی را در روند مطالعات زیست محیطی تشکیل می دهد. طرح ها و پروژه های گردشگری در مراحل آماه سازی، اجرا و بهره برداری دربرگیرنده فعالیت های متعددی است که محیط زیست را تحت تاثیر قرارمی دهد. بنابراین در مطالعات ارزیابی زیست محیطی این طرح ها شناسایی این گونه اثرات مدنظر می باشد. بر این اساس ابتدا کلیه فعالیت های طرح-برنامه و روش کار- نوع منابع و نیروی انسانی و ماشین آلات و محل و زمان اجرا هریک از فعالیت ها بر اساس توضیحات بخش های قبلی مشخص می شود. همچنین بررسی گسترده ای از محیط زیست فیزیکی و زیستی- اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی وزیباشناختی محدوده طرح و عوامل زیست محیطی تاثیرپذیر بر اساس توضیحات بخش های قبلی بر حسب نیاز تهیه می گردد. تا این مرحله هنوز کار اساسی و اصلی ارزیابی اثرات زیست محیطی شروع نشده بلکه بیشتر یک سری عملیات بررسی و جمع آوری اطلاعات پایه و اساسی برای ارزیابی اثرات زیست محیطی انجام شده و بخش های اصلی ارزیابی اثرات از این مرحله به بعد می باشد.
شناسایی اثرات زیست محیطی، تاثیر متقابل اثرات و بالاخره بررسی کمی و کیفی اثرات و بحث و نتیجه گیری در مورد تغییرات اساسی در ویژگی های زیست محیطی و همچنین تعیین روش های اصلاحی برای کاهش اثرات زیست محیطی و مدیریت پایش اینگونه اثرات درمراحل بعدی قرار می گیرد. هدف نهایی از انجام موارد فوق دسترسی به نوعی پروژه است که جوابگوی حد بهینه از اهداف طرح بوده وهمچنین نشان دهنده بهترین انتخاب از نظر اندازه و ظرفیت، تکنولوژی و مهندسی، طراحی، مواد اولیه، منابع انرژی و نحوه اجرا، مدیریت و بهره برداری باشد.
اثرات و پیامدهای زیست محیطی فعالیت های پیشنهادی در این بخش باید به طور منطقی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. منظور از اثرناشی از پروژه تغییر در ویژگی های زیست محیطی به صورت سریع و آنی است و منظور از پیامدهای ناشی از پروژه تغییرات مستقیم و غیرمستقیم خصوصیات و ویژگی های زیست محیطی موجود در طول زمان می باشد.
آثار و پیامدها ممکن است مثبت یا منفی بوده و منافع یا مضراتی را در برداشته باشد. این موارد باید مورد شناسایی قرار گرفته و اهمیت هرنوع اثر با پیامد مشخص شده و منافع و مضار آن به طور مستند و منطقی تشریح گردد. توجه به تجزیه و تحلیل دقیق و منطقی اطلاعات بسیار مهم است. در صورت عدم توجه به این مورد نتایج بررسی ها منجر به تهیه گزاراشی فنی خواهد شد که صرفاً به گردآوری اطلاعات پایه به جای آنالیز آنها متکی می باشد. به عنوان مثال در مورد سطح تمرکز آلودگی و مواد زائد در صورت انجام یک پروژه، پیش بینی ها با تاکید بر احتمال تجاوز سطح تمرکز آلودگی ها و مواد زائد از یک حد قابل قبول و استاندارد تعیین شده انجام می گیرد و به ارزیابی پیامدهای احتمالی آن برای انسان و اکوسیستم توجهی نمی گردد.
در شناسایی آثار و پیامدهای زیست محیطی طرح ها و پروژه های گردشگری توجه به محدوده اکولوژیکی و همچنین محدوده اقتصادی – اجتماعی طرح و همچنین تاثیر سایر فعالیت ها و طرح های منطقه ای بر فعالیت های پروژه مورد مطالعه و تشدید آثار و پیامدها و بالعکس تاثیر آین پیامدها بر روی سایر فعالیت های موجود در منطقه ضروری است. در تشریح و بررسی آثار و پیامدهای زیست محیطی طرح لازم است فعالیت های مرحله اجرا و بهره برداری تفکیک شده و بنابراین در مورد آثار و پیامدهای زیست محیطی هر مرحله و همچنین اقدامات اصلاحی و مدیریت و پایش هر یک از مراحل جداگانه بحث شود. برای شناسایی آثار و پیامدهای پروژه، شناخت عوامل زیست محیطی تاثیر پذیر در اثر فعالیت های طرح و تاثیر فعالیت های مختلف طرح بر عوامل زیست محیطی و نهایتاً جمع بندی و تجزیه و تحلیل منطقی نتایج ضروری است. در ادامه عوامل زیست محیطی که به منظور شناسایی اثرات زیست محیطی در مطالعات ارزیابی زیست محیطی طرح های گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد به صورت کلی بیان می شود.(1)
2-1- بررسی آثار وپیامدهای گردشگری بر روی محیط زیست:
1-2-1- خاک
در بسیاری از طرح های توسعه گردشگری قسمتی از فعالیت های طرح به ساخت وبنای هتل ، مهمانسرا و اماکن اقامتی ، تهیه امکانات زیربنایی مانند گسترش شبکه راه ها و خطوط انتقال آب و انرژی و همچنین ساخت تاسیسات تفریحی مختلف و سایر فعالیت های انسان ساخت اختصاص می یابد. این فعالیت ها در مرحله آماده سازی و اجرا نیاز به خاکبرداری و خاکریزی ،گودبرداری، تسطیح زمین، حفاری، پاکتراشی انبوه پوشش گیاهی و درختان، رفت وآمد ماشین آلات و تجهیزات ،حصارکشی، لایروبی و … دارد . هر یک از این فعالیت ها باعث فرسایش خاک ، کاهش حاصلخیزی و ظرفیت نگهداری آب و تغییر بافت و ساختمان خاک ، افزایش تراکم و وزن حجمی خاک می گردد. علاوه بر فعالیت های فوق که در مرحله آماده سازی و اجرا صورت می پذیرد فعالیت های مرحله بهره برداری و همچنین فعالیت های گردشگری در محیط های طبیعی که نیاز به ایجاد محیط های انسانساخت کمتری احساس می شود نیز باعث ایجاد اثرات و پیامدهایی بر روی شرایط و خصوصیات خاک خواهد شد.
استفاده های مرتبط با گردشگری و رفت و آمد گردشگران باعث کاهش سطح افق آلی خاک و فشردگی موادمعدنی خاک می گردد و این فشردگی باعث کاهش ماکروپروزینه خاک و کاهش نفوذپذیری آب و در نتیجه کاهش تهویه و حرکت آب در خاک می گردد. تغییرات فوق در خصوص خاک تاثیر نامطلوب بر رشد و مقاومت گیاهان دارد. همچنین جوامع زیستی و موجودات موجود در خاک به دلیل کاهش تهویه خاک و در نتیجه کمبود اکسیژن و افزایش CO2 دچار اختلال می گردند . فعالیت های آماده سازی به موازات فعالیت های ساخت و ساز علاوه بر تغییر و تبدیل چشم انداز، دگرگونی نیمرخ خاک ، تغییر پستی و بلندی و تغییر زهکش ، باعث افزایش توان بالقوه رانش زمین و فرسایش خندقی به خصوص در نواحی با شیب زیاد و پوشش گیاهی کم می گردد. میزان این تغییرات بخصوص فرسایش خاک در مناطق شیبدار چشمگیرتر می باشد .
در میان تغییرات ایجاد شده در مورد خاک ، فرسایش به عنوان جدی ترین اثر مورد توجه است زیرا فرسایش ذاتاً برگشت ناپذیر و غیر قابل تجدید بوده و نرخ بازگشت به ویژه با توجه به فاکتورهایی از قبیل مقدار فعالیت موجودات زنده ،طول فصل رویش و طبیعت منطقه ، نوسانات دما و رطوبت، بسیار متفاوت و نیاز به زمان بسیار طولانی دارد در صورتی که سایر اثرات ممکن است در طول یک دهه اصلاح گردد یا برخی از اثرات ممکن است در اثر فعالیت های اصلاحی و مداخلات انسانی سریعتر ترمیم گردد. فرسایش همچنین به عنوان یکی از بزرگترین عوامل تهدید محیط زیست ساحلی تلقی می گردد. طرح های توسعه گردشگری و فعالیت های مرتبط با آن در مرحله ساخت وساز ، تسطیح ساحل و ساحل سازی ، بهره برداری و همچنین استخراج شن و ماسه از سواحل و مصب رودخانه های ورودی باعث تشدید فرسایش ساحلی و تغییر خطوط ساحلی می گردد. استعداد بروز اثرات براساس نوع خاک و فاکتورهای محیط متفاوت است . افزایش تراکم و کوبیدگی در خاک های با بافت نرم ، خاک هایی با تنوع وسیع در اندازه ذرات و خاک های با مواد آلی کم چشمگیرتر است در حالیکه فرسایش در خاک های با بافت همگن به ویژه در صد بالای سیلت و شن نرم و مواد آلی کمتر محسوس می باشد و همچنین فرسایش در مناطق شیبدار و خاک های کم عمق و مناطق بدون پوشش گیاهی و مناطق دارای رواناب، شدیدتر می باشد.
2-2-1- پوشش گیاهی
تاثیر فعالیت های طرح های گردشگری بر روی پوشش گیاهی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم قابل مشاهده و بررسی است. فعالیت های مرحله آماده سازی، ساخت و ساز و اجرا و احداث زیرساخت ها از جمله شبکه راه ها، گذرگاه ها و راه های جنگلی، پیاده روها، سایت های پارکینگ، مناطق کمپینگ و خورگشت، مراکز خرید، مراکز پذیرایی و اقامتی و همچنین محل های دفن پسماند و پساب و غیره بیشتر به صورت مستقیم درطی فرآیند پاکتراشی و از بین بردن وسیع پوشش گیاهی برای فعالیت های فوق مورد توجه است. همچنین رفت وآمدگردشگران در مراحل بهره برداری باعث شکستگی و ضربدیدگی پوشش گیاهی و در نتیجه کاهش ظرفیت زادآوری و مقاومت گیاهان می شود و به این ترتیب باعث از بین رفتن پوشش گیاهی به صورت مستقیم می گردد. اثرات فعالیت های مرحله اجرا و همچنین مرحله بهره برداری بر روی خصوصیات خاک باعث تاثیر غیر مستقیم بر روی پوشش گیاهی می گردد. افزایش تراکم خاک و کاهش نفوذپذیری خاک باعث کاهش آب در دسترسی گیاه و همچنین کاهش توانایی گسترش ریشه در داخل خاک و درنتیجه کاهش مواد غذایی در دسترسی گیاهان می گردد.
فرسایش خاک نیز باعث ازبین رفتن سطح موادآلی خاک و خروج مواد غذایی و خاک مورد نیاز پوشش گیاهی می گردد. کاهش ماکروپروزیتته خاک باعث کاهش تهویه و کاهش اکسیژن موجود در خاک و در نتیجه کاهش منطقه ریشه دوانی در خاک خواهد شد . اثرات فعالیت های گردشگری بر روی پارامترهای خاک به طور غیر مستقیم باعث کاهش تولید مثل ظهور و استقرار گیاهان جدید در سطح منطقه می گردد. همچنین تغییر میکروکلیمای منطقه براثر فعالیت های گردشگری به طور غیر مستقیم باعث قرار گرفتن نهال ها و گیاهان نورسته در معرض گرما و سرمای بیش از حد و شرایط نامناسب می گردد .
فرسایش موجب خارج شدن ریشه های گیاهان از خاک و در معرض آسیب قرار گرفتن ریشه های گیاهان می گردد .
صدمات فیزیکی ناشی از فعالیت های گردشگری بر اندام های فوقانی گیاهان و ساقه ها باعث کاهش فتوسنتز و کاهش توانایی تولید مثل گیاهان می گردد . در گیاهان چند ساله کاهش عملکرد سطح فتوسنتزی در نهایت ممکن است باعث مرگ گیاه گردد. تغییر رویشگاه باجایگزینی گونه های جدید و مقاوم به شرایط جدید در محیط و تغییر تنوع گونه ای و همچنین تغییر ساختار گونه های گیاهی از دیگر آثار مهم توسعه گردشگری در منطقه است. به طور کلی اثرات بر روی پوشش گیاهی یا به صورت پاکتراشی و از بین بردن پوشش گیاهی اتفاق می افتد که این مورد بیشتر در مرحله اجرا و ساخت و ساز مطرح است؛ و یا اثرات به صورت کاهش درصد پوشش گیاهی، کاهش فراوانی ،ارتفاع ، مقاومت و ظرفیت زادآوری گیاهان در اثر تاثیر فعالیت ها بر روی پوشش گیاهی زمین و صدمات فیزیکی وارد بر درختان توسط گردشگران مشاهده می شود. یکی دیگر از عوامل تخریب پوشش گیاهی معرفی گونه های جدید و غیر بومی به منطقه است. ورود این گونه ها به طرق مختلف باعث اختلال در گونه های گیاهی و جانوری موجود و برهم خوردن نظم اکولوژیکی منطقه می گردد. بیشتر هتل ها و اماکن اقامتی به خصوص در نواحی ساحلی گونه های زینتی و غیر بومی را به منظور محوطه سازی وارد منطقه می کنند که این عمل باعث اختلال در گونه های گیاهی و جانوری موجود و برهم خوردن نظم اکولوژیکی مناطق ساحلی می گردد. در مورد اثرات بر روی گیاهان آبزی تخریب گیاه در اثر برخورد با پروانه قایق های موتوری و خروج ریشه ها از بستر و همچنین صدمات فیزیکی در اثر فعالیت های تفریحی وابسته به آب دیده می شود، از این منظر آبراهه های کم عرض به دلیل تکرار استفاده و رفت وآمد در آنها حساس تر می باشند.
تخریب پوشش گیاهی و صدمه فیزیکی گیاهان و سایر اثرات فوق الذکر تحت تاثیر نوع استفاده در منطقه می باشد . استعداد تخریب پوشش گیاهی به شرایط مختلف زیست محیطی منطقه نوع گیاه و خصوصیات مرفولوژیکی و فیزئولوژیکی گیاه بستگی دارد . به طور مثال گیاهان با ساقه های نرم و انعطاف پذیر به خصوص در گیاهان دارای ساقه های چوبی مقاومت بیشتری نسبت به ساقه های ترد و شکننده دارند . از جمله خصوصیات فیزیولوژیکی که باعث مقاومت گیاه می شود نرخ رشد سریع و توانایی توام تولید مثل جنسی و غیر جنسی می باشد. نرخ تخریب و تاثیر اثرات در گونه های درختی بالغ با پوست نازک بیشتر است . همچنین شدت اثرات در مناطقی که خاک ضخامت کمی داشته و استعدا فرسایش یا تخریب در آن زیاد است به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.
| فرمت فایل: Word (قابل ویرایش) |
| تعداد صفحات: 41 |
| حجم: 631 کیلوبایت |