پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته علوم قرآن و حدیث
دشمن شناسی و رهنمودهای مقابله با دشمن از نگاه قرآن کریم و احادیث
چکیده: یکی ازمسائل مهم در زندگی انسان، دشمنشناسی و شناخت راهکارهای برخورد موفقیتآمیز با دشمن، است. چه شیطان (ابلیس)، ازآغازآفرینشآدم (علیه السلام) به دشمنی با او پرداخت و او را وادار به ترک اولی ساخت وسبب هبوط اووهمسرش ازآن باغ بهشتگونه به زمین شد وسوگند یاد کرد که نسل آدم را از هدف اصلیاش منحرف سازد. ابلیس برای رسیدن به هدف خود، ازتمام توان خویش از هرابزاروهرموجودیکه بتواند، بهره میگیرد؛ ریشه تمام دشمنی شیاطین جن وانس هم به نوعی وسوسهها والقاءات شیطان است؛ازاین رویکی ازمسائل مهم وضروری برای هرانسانی، شناخت این دشمن وشناخت، ابزارهاوشیوههای دشمنی او وهمکاران ویاران اوست.اهمیت این موضوع تا بدانجاست،که درقرآن کریم، شرط بهرهمندی ازایمان راستین، دشمن داشتن دشمنان خدا ورسول اومعرفی شدهاست. این پژوهش، باهدف دشمنشناسی عمیقتروآشناییگستردهتربا رهنمودهای قرآنی برخورد با دشمن، تدوین ونگارشیافتهاست. دشمنان به دوگروه کلی درونی ( نفس امّاره ) وبیرونیتقسیم میشوند دشمنان بیرونی شامل دو زیرگروه داخلی و خارجی هستند.دشمنان داخلی به دوبخش داخلی نزدیک مانند : برخی ازاعضای خانواده، برخی ازخویشاوندان، دوستان بیتقوا،برخی ازاصحاب و… ونیزدشمنان داخلی دورمانند: منافقان، مرفهان بیدرد،قاعدان تقسیم میشوند.شیطان دشمن خارجی خاص ویهود، مشرکان، نصاری وکافران، دشمنان خارجی عام شمرده میشوند. دشمنان اهدافی چون : ایجادتفرقه وگسست،اخراج ازسرزمین،کشتن،اغواگری ومرتدکردن را با شیوههای چون :تهدید، تطمیع،تخریب، دروغپردازی،ترویج فحشاوفسادو… با ابزارهایگوناگون سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و… دنبال میکند. رهنمودهای قرآنکریم برای برخورد با دشمنان دردوبخش مشترک واختصاصی مطرح شدهاست؛ ازقبیل: استغفار، توکل،دعاواستعانت، اصلاح باورها ونگرشها، پیشهکردن صبر وتقوا، اطاعت ازخدا وپیامبراکرم واولوالأمر، خودسازی، افزایشآگاهی وهوشیاری، برطرفکردن سوءتفاهمها، همگرایی بیشتر درسایه اخلاق، پرهیزازتفرقه،سرپرست نگرفتن دشمنان، محرم رازندانستن غیرمسلمانان، برخوردجدی با منافقان، تحقیق کردن درباره خبرها، سستی نکردن ومرعوب نشدن و… دراین پژوهش روشگردآوری اطلاعات، روشکتابخانهای وروشتحقیق، شیوه تجزیه وتحلیل محتواست.
کلید واژهها :
عدو،شقاق، محاده، محاربه، ابلیس، شیطان، نفساماره، قاعدان،کافران، منافقان، یهود، نصاری، مشرکان.
1-1مقدمه
به نام خداییکه توفیق ازاوست ودرهرسری شورتحقیق ازاوست هنگامیکه موضوع «دشمنشناسی ورهنمودهای مقابله با دشمن ازدیدگاه قرآنکریم» را به شورای محترم تصویب موضوع، ارائه شد؛ انتظاراین بودکه استادان گرامی، خواستارمحدودشدن دامنه آن شوندکه برخلاف پندار نگارنده، نه تنها دامنه آن محدودترنشد، بلکه به پیشنهاد یکی ازاستادان بزرگوار، زمینهگسترده روایات هم به دامنه موضوع افزوده گشت کهکار را به لحاظ گستردگی دامنهپژوهش، دشوارترکرد؛ اساساً بررسی موضوع دشمنشناسی درروایات، به نظراینجانب، درحدیک پایاننامه مقطع دکتریاست، چراکه اولاً : دامنه احادیث بسیارگستردهاست بطوریکه به گفته کارشناسان این حوزه، تعداد روایاتی-که به دست ما رسیدهاست- بیش از60 هزارحدیث است. ثانیاً: این احادیث نیازمبرم به بررسیهایتخصصی ودقیق این حوزه داردکه لازمه آن، تسلطکافی به دانشهای مرتبط با علمحدیثکه فراترازتوان وامکان اینجانب است. ثالثاً: اینکار افزون بردشواریهاییکه دارد، مستلزم زمان زیادی هم هست وبا محدویت زمان ارائه پایان نامه، سازگاری ندارد. ازدیگردشواریهایکاراین استکه: درفرهنگ قرآنی، چند واژه وجود داردکه درفارسی، دشمنی ترجمه میشود؛ مانند: اختصام، اعتداء، شنآن، عداوه، محادّه، مشاقّه،گذشته ازاینها، دامنه واژگانی گسترده و بیمانند زبان عربی را هم، باید بدان افزود وضمنآن، میبایست نیمنگاهی هم به روایات بعنوان معاضدومفسرآیات، انداخت؛ چراکه بدون بهرهگیری ازاحادیث معصومین (علیهم السلام) نمیتوان بطوربایستهای به بحثهای تفسیری پرداخت. باتوجه به گستردگی دامنه موضوع ازیک سو ومحدود بودن حجم پایاننامه وزمان ارائه آن، ازسوی دیگر، بازه زمانی وموضوعیاین پژوهش ازبعثت تاریخسازپیامبراکرم(صلّی الله علیه وآله وسلّم) آغاز میشودوبه رحلت آن حضرت پایان مییابد. نکته دیگردراین پژوهش، بحثهای زیرمجموعهای فراوان استکهدربسیاری ازموارد دلیل روشنی برایتقدیم موردی برمورد دیگر وجودندارد؛ که به نظرمیرسد علمیترین ورایجترین راه، همان رعایت ترتیبالفباست،هرچندگاهیبه دلیل وجود شرایط تقدیم وتأخیرمانند: اولویت زمانی، فراوانی،گستردگی موضوع ومفهوم میان موارد، این اصل رعایت نشدهاست. امیداست این پژوهش، برای بخشیازمسلمانان فارسیزبان، بویژه ملت ایران، راهگشا، امیدآفرین سعادتبخش وبرای دشمنانشان، سد راه و نومیدکننده باشد. دربارهپیشینیه موضوع دشمنودشمنی میتوان گفت : پس ازدمیده شدن نفخه الهی درکالبد حضرتآدم(علیهالسلام)وصدورفرمانالهی، مبنیبرسجدهکردن تمام فرشتگان براو، ابلیس ازسر خودبزرگبینی ازفرمان الهی سرپیچیکرد ودام فریب، دشمنی و انتقامجویی گسترد وآدم (علیه السلام) ونسل اورا ازصراط مستقیم فرمانپذیری، منحرفکرد؛ درحقیقت زندگی آدم (علیه السلام)، با دشمنی شیطان نسبت به وی وسرنوشت ونسلش،آغازشده وازآن زمان این دشمنی شیطان، با نسل آدم (علیه السلام)در شکلهای گوناگونی دنبال شدهاست وتا روزی که خداوند مقدر فرموده، ادامه خواهدیافت. درپی این رخداد، موضوع دشمن و دشمنشناسی و شیوه برخورد با دشمن، ازآموزههایی است که خداوندحکیم به آدم (علیه السلام) وهمسرش گوشزد فرمود: « یاآدَمُ إِنَّ هذا عَدُوٌّ لَکَ وَ لِزَوْجِکَ فَلا یُخْرِجَنَّکُما مِنَ الْجَنَّهِ فَتَشْقى ( طه : 117 ) : اى آدم! درحقیقت، این [ابلیس] براى تو و همسرت دشمنى [خطرناک] است، زنهار!تا شما را از بهشت به درنکند تا تیرهبخت گردى.» همین بیتوجهی وغفلتورزی نسبت به دشمن(شیطان) ودشمنی او، آدم را وادار به ترک اولی کرد سبب هبوط اووهمسرش شد؛ چه،آدم (علیه السلام) ادعاها وخیرخواهی دروغین شیطان– این دشمن قسم خورده خود- را دوستانه شمردوفریب سخنان مغالطهآمیزاورا خوردکه میگفت: « پروردگارتان شما را ازاین درخت منع نکرد، جز [براى] آنکه [مبادا] دو فرشته گردید یا از [زمره] جاودانان شوید*وبراى آن دوسوگند یادکردکه: من قطعاً ازخیرخواهان شما هستم.»( اعراف :20-21 ) قرآنکریم درباره ادامه این روند میفرماید : « پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد وآنان را ازآنچه درآن بودند، بیرون کرد. و(دراین هنگام) به آنها گفتیم: «همگى (به زمین) فرود آیید؛ درحالىکه بعضى دشمن دیگرى خواهید بود وبراى شما درزمین، تا مدت معینى قرارگاه و وسیله بهرهبردارى خواهد بود.» ( بقره : 36 ؛ اعراف : 24 ) همین غفلت وآسیبپذیری انسان نسبت به شیطان ودشمنی او موجب شد، خداوندکه حکیم ومهربان به نسل آدم (علیه السلام) بارها هشداردهدکه : « إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعیرِ( فاطر: 6 ) : درحقیقت، شیطان دشمن شماست، شما [نیز] او را دشمن گیرید. [او] فقط دارودسته خود را مىخوانَد تا آنها ازیاران آتش باشند.» با وجود این هشدارها،انسانها–حتی آنانکه خود را بندگان خداوند میدانند- این هشدارهای رهاییبخشرا چندان جدی نگرفتند ودرپی شیطان ونفس وشیطانصفتان رفتند ودنیای خویش را ویران ساختند وآخرت ونعمتهای مادی ومعنوی آن را باختند وخویش را به دوزخ قهروخشم الهی درانداختند. دریک نگاهکلی،تمام موضوعات محوری قرآنکریم از قبیل: احکام، تاریخ، قصص،آموزههای اخلاقی،تمثیلهای گوناگون آن، نوعی بیدارباش برای مسلمانانیاستکهگرفتاردشمن درونی وانواع دشمنان بیرونیهستندواین دشمنان هرلحظه میکوشندآنها را ازگام نهادن بسوی بزرگ راه مستقیم منحرف سازند وبهکجراهه نفاق ویا بیراهه شرک وکفروالحاد اندازند. این اثردرشش فصل، تدوین ونگارش یافتهاست: فصل نخست، بهکلیات موضوع پژوهشاختصاص دارد، درفصل دوم بهتقسیمبندهایگوناگون دشمن ودشمن درونی یعنی نفس اماره پرداخته شدهاست. درفصل سوم؛ دشمنان بیرونی، در دو زیرگروه داخلی وخارجی بصورت فراگیرت وگستردهتری دستهبندی ومطرحشدهاند ومصداقهای گوناگون هر زیرگروه نیزذکرگردیدهاست. درفصل چهارم، اهداف، ابزارها وشیوههای دشمنان بررسی شدهاست ودرفصل پنجم به رهنمودهای قرآنکریم برای برخورد با دشمنان در دو بخش مشترک واختصاصیپرداخته شدهاست ودرهربخش رهنمودهایی مطرح شدهاست. فصل ششم هم به نتایج وپیشنهادها اختصاصیافتهاست.
فهرست مطالب
فصل یکم : کلیات تحقیق
بخش یکم
1-1-1مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………..2
1-1-2 بیان مسأله تحقیق …………………………………………………………………………………………………..5
1-1-3 ضرورت واهمیت تحقیق………………………………………………………………………………………. 6
1-1-4 اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………..11
1-1-5 پرسشهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………11
بخش دوم : پیشینه، روش ودامنه تحقیق
1-2-1مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………12
1- 2-2 بررسی تحقیقات انجام شده ………………………………………………………………………………… 12
1- 2-3 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………15
1- 2-4 دامنه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………..16
1-2-5 کاربرد نتایج تحقیق ………………………………………………………………………………………………16
1-2-6 تعریف واژهها ……………………………………………………………………………………………………..16
فصل دوم : دشمنشناسی وانواع دشمنان
2-1مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………. 22
2-2 انواع دستهبندی دشمنان ……………………………………………………………………………………………23
2-3 دشمن درونی ……………………………………………………………………………………………………….24
2-3-1نفس امّاره …………………………………………………………………………………………………………..24
2-3-1-1دشمنی نفس …………………………………………………………………………………………………….24
2-3-1-2 روشهای دشمنی نفس …………………………………………………………………………………….24
2-3-1-3 نیروهای نفسانی …………………………………………………………………………………………….25
2-3-1-4ویژگیهای نفسانی ……………………………………………………………………………………25 فصل سوم : دشمنان بیرونی
3 -1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………..27
فهرست مطالب
بخش یکم : دشمنان داخلی نزدیک
3-2-1 برخی ازاعضای خانواده ……………………………………………………………………………………28
3-2-2 برخی ازخویشاوندان ………………………………………………………………………………………… 29
3-2-3 دوستان بیتقوا ………………………………………………………………………………………………….30
3-2-4 گروهی ازیاران(اصحاب)……………………………………………………………………………………32
3-2-4-1گروهی ازیاران پیامبراکرم ……………………………………………………………………………….32
بخش دوم : دشمنان داخلی دور
3-3-1 منافقان ………………………………………………………………………………………………………………41
3-3-1-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………41
3-3-1-2 مراتب وابعاد نفاق …………………………………………………………………………………………..41
3-3-1-3 روانشناسی منافقان …………………………………………………………………………………….42 3-3-1-4 خطر بزرگ منافقان ……………………………………………………………………………………….45
3 -3-1-5 ویژگیهای روانی واعتقادی منافقان …………………………………………………………………46
3-3-1-6 رفتاروگفتارمنافقان …………………………………………………………………………………………50
3-3-2 مرفهان بیدرد(مترفین) ………………………………………………………………………………………. 69
3-3-3 قاعدان (فرو نشستگان)…………………………………………………………………………………………73
بخش سوم : دشمنان خارجی
3-4-1 شیطان (ابلیس) …………………………………………………………………………………………………. 76
3-4-1-1 دشمنی شیطان ……………………………………………………………………………………………… 76
3-4-1-2 روشهای دشمنی شیطان ……………………………………………………………………………….. 77
3-4-1-3 ابزارهای شیطان ………………………………………………………………………………………………81
3-4-1-4 دستیاران وهمکاران شیطان ……………………………………………………………………………81
3-4-2یهود ………………………………………………………………………………………………………………. ..82
3-4-2-1مقدمه ………………………………………………………………………………………………………….. 82
3-4-2-2چهره یهود درقرآن کریم …………………………………………………………………………………83
3-4-2-3 مهمترین اقدامات خصمانه یهود ………………………………………………………………………… 83
فهرست مطالب
3-4-2-3-1جنگ نرم ………………………………………………………………………………………………….83
3-4-2-5-2جنگ سخت ………………………………………………………………………………………………93
3-4-3 مشرکان ……………………………………………………………………………………………………………97
3-4-3-1اقدامات خصمانه پیش ازهجرت…………………………………………………………………………97
3-4-3-2 اقدامات خصمانه بعدازهجرت ………………………………………………………………………… 113
3-4-3-3 جنگها ……………………………………………………………………………………………………….116
3-4-4 نصاری …………………………………………………………………………………………………………….121
3-4-4-1مهمترین اقدامات خصمانه نرم ………………………………………………………………………..122
3-4-4-2جنگها ………………………………………………………………………………………………………..124
3-4-4-3 فرمانروایی مسیحی روم ………………………………………………………………………………..126
3-4-4-3-1جنگها …………………………………………………………………………………………………..126
3-4-5 کافران …………………………………………………………………………………………………………..129
3-4-5-1 دشمنی کافران ……………………………………………………………………………………………..129
3-4-5-2 مصداقهای کافر …………………………………………………………………………………………130
فصل چهارم : اهداف، روشها وابزارهای دشمن
4-1مقدمه ………………………………………………………………… ………………………………………………132
4-2 اهداف ………………………………………………………………………………………………………………..133
4-2 شیوهها وروشها ………………………………………………………………………………………………….138
4-3 ابزارها …………………………………………………………………………………………………………………151
4-4 مبانی ودلایل دشمنی دشمنان با اسلام ومسلمانان ……. …………………………………………………153
فصل پنجم : رهنمودهای برخورد با دشمنان
5-1مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………..155
5-2 رهنمودهای مشترک ………………………………………………………………………………………………157
5-3 رهنمودهای اختصاصی ………………………………………………………………………………………….190
5-3-1در برخورد با نفس ……………………………………………………………………………………………..190
5-3-2 در برخورد با دشمنان داخلی نزدیک ……………………………………………………………………192
فهرست مطالب
5-3-2-1رهنمودها وهشدارهای عمومی ………………………………………………………………………….192
5-3-2-2 رهنمودهای برخورد با اعضای خانواده ………………………………………………………………196
5-3-3 رهنمودهای برخورد با دشمنان داخلی دور …………………………………………………………….198
5-3-3 رهنمودهای عمومی ……………………………………………………………………………………………198
5-3-3 رهنمودهای برخورد با منافقان ……………………………………………………………………………..200
5-3-4 رهنمودهای برخورد با دشمن خارجی خاص ( شیطان )……………………………………………204
5-3-5 رهنمودهای برخورد با دشمنان خارجی عام ………………………………………………………….. 208
فصل ششم : نتایج وپیشنهادها
6-1 نتیجهگیری …………………………………………………………………………………………………………..226
6-2 پیشنهاد ……………………………………………………………………………………………………………….227
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………..228
فرمت فایل: Word (قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 246
حجم: 1.22 مگابایت