پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
چکیده:
حق استفاده از محیط زیست سالم،یکی از حقوق بنیادین افراد محسوب میشود و نگهداری از آن تکلیف عمومی است.باوجوداین،حقوق مسئولیت مدنی نیز نسبت به ادای چنین تکلیفی بیگانه نیست.قواعد سنتی مسئولیت مدنی در پاسخگویی به خسارتهای زیست محیطی کارآمد نیست.به همین مناسبت،پارلمان و شورای اروپا در سال 2004 دستور العملی درباره مسئولیت ناشی از تجاوز به محیط زیست،تصویب کرد که دولتها ملزم هستند قواعد آمرانه آن را به قانون ملی خود وارد کنند.هدف اصلی در طراحی دستور العمل،پیشگیری و جبران خسارتهای زیست محیطی با رعایت«اصل آلودهکننده باید بپردازد»،است.در این کار تحقیقی با موضوع مسئولیت مدنی ناشی از خسارت به محیط زیست در فصل اول به بیان کلیات می پردازیم و در فصول بهد به موضوعات مختلف از جمله موضوع مربوط به آلودگی های هسته ای اشاره ای خواهیم کرد.
کلید واژه:
مسئولیت مدنی،خسارت،محیط زیست
مقدمه:
مسئولیت مدنی ناشی از تجاوز به محیط زیست در تاریخ حقوق اتحادیه اروپا پیشینهای طولانی و جنجالبرانگیز دارد.کشورهای اتحادیه،نه تنها در مورد ضرورت بلکه درباره نوع مسؤلیت زیست محیطی اختلافنظر دارند و مسایل مربوط به آن از سیاستگذاریهای مربوط به حوادث بزرگ آلودگیهای زیست محیطی متاثر میشود.درباره مسؤلیت مدنی ناشی از خسارتهای زیست محیطی در برخی از کشورهای [1]اتحادیه مانند آلمان،فنلاند،سوئد، دانمارک قوانین خاص وجود دارد و در برخی دیگر مانند فرانسه،ایتالیا،اسپانیا،انگلستان، هلند،همان قواعد سنتی مسئولیت مدنی برای جبران خسارتهای مذکور اعمال میشود.با توجه به اینکه خسارتهای خالص زیست محیطی به استناد قوانین مدنی و مسؤلیت مدنی قابل مطالبه نیست،بسیاری از کشورها قوانین خاصی درباره تجاوز به محیط زیست دارند.فرانسه،آمریکا،دانمارک،فنلاند،آلمان،ایتالیا،هلند،اسپانیا،سوئد،انگلستان مثالهایی از اینگونه کشورها هستند.همچنین مبنای مسؤلیت مدنی ناشی از خسارتهای زیست محیطی در حقوق بیشتر کشورهای اتحادیه،مسؤلیت محض است.در حقوق آلمان،سوئد،فرانسه،فنلاند،نروژ، سوئیس مسؤلیت محض در خصصو برخی از آلودگیهای زیست محیطی پذیرفته شده و در سایر آلودگیها از مسئولیت مبتنی بر تقصیر پیروی میشود.به دلیل نقص حقوق داخلی دولتهای عضو اتحادیه،کمیسیون اروپا در اجرای اصول بنیادین حفاظت از محیط زیست، مبانی دستور العمل مسئولیت ناشی از خسارتهای زیست محیطی را طراحی کرده است.نخستین اقدام در تبیین نظام مسئولیت مدنی خسارتهای زیست محیطی را طراحی کرده است.نخستین اقدام در تبیین نظام مسئولیت مدنی خسارتهای زیست محیطی در اتحادیه اروپا صدور دستور العمل 1984 شورای اروپا در خصوص مراقبت و کنترل نقل و انتقال فرامرزی زبالههای خطرناک در قلمرو اتحادیه اروپاست.سپس اروپا در سال 1989 دستور العمل پیشنهادی خود را درباره مسؤلیت مدنی خسارتهای ناشی از فاضلاب ارائه کرد.ولی این پیشنهاد در سال 1993 هنگامی که کمیسیون طرح نظام مسئولیت وسیعتری را در سر میپروارند،بیثمر ماند.باوجوداین،در سال 1993 کمیسیون اروپا دیدگاههای اساسی خود را در خصوص مسئولیت مدنی ناشی از خسارتهای زیست محیطی منتشر کرد EuroPeanپس از انتشار این سند،پارلمان و کمیته اقتصادی و اجتماعی از کمیسیون خواستند تا در اجرای ماده(2)197 پیمان اروپا دستور العملی برای مسؤلیت مدنی خسارتهای زیست محیطی ارایه دهد.اقدامات جدید اتحادیه با امضای کنوانسیون لوگانو [2] در ارتباط با مسؤلیت مدنی ناشی از خسارتهایی که از فعالیتهای خطرناک به محیط زیست وارد میشود،مصادف شد.کنوانسیون لوگانو تحت حمایتهای شورای اروپا تدوین شد.تقریبا همه کشورهای اروپایی در تدوین آن مشارکت داشتند ولی تنها 9 کشور(قبرس،فنلاند،یونان، ایسلند،ایتالیا،لیختن ایشتاین،لوکزامبورگ،هلند و پرتغال)آن را امضا کردند و در عمل بدون اجرا ماند.کمیسیون اروپا که مسؤلیت دوین پیشنویس«دستور العمل مسؤلیت ناشی از پیشگیری و جبران خسارت زیست محیطی»را برعهده داشت در اولین سند خود که در سال 1993 منتشر کرد هدف اصلی از دستور العمل را اجرای اصل«آلودهکننده باید بپردازد دانسته است این اصل از اصول راهبردی جامعه اروپا در خصوص حقوق محیط زیست است که در ماده 174(بند دوم)پیمان جامعه اروپا پیشبینی شده است.بنابراین،اصل بنیادین دستور العمل این است که بهره بردارانی که فعالیت آنها موجب خسارت زیست محیطی میشود،مسؤلیت دارند در جهت کاهش خطرات زیست محیطی تلاش نمایند تا کمتر در معرض مسؤلیت مالی قرار گیرند.پس این دیدگاه هم «درمانکننده»است و هم«پیشگیرانه».در دستور العمل مصوب با تکیه بر ماده 175 پیمان اروپا،حمایت حداقلی پیشبینی شد و با استناد به ماده 176 همان پیمان که به دولتها اجازه میدهد اقدامات حمایتی از محیط زیست را تشدید کنند؛در ماده 16(1)دستور العمل مقرر شد که دولتهای عضو اتحادیه،میتوانند مقررات پیشگیری و جبران خسارتهای زیست محیطی را تشدید کنند.دولتهای عضو اتحادیه ملزم شدند تا سال 2007 دستور العمل حاضر را وارد قانون ملی خود کنند.در این میان میتوان به کشور فرانسه اشاره کرد که برمبنای این دستور العمل،لایحه موسوم به«قانون مربوط به مسئولیت زیست محیطی را در قالب مواد 160-1 الی 166-2 به کتاب اول قانون محیط زیست با عنوان «پیشگیری و جبران پارهای از خسارات وارد به محیط زیست»افزود.
مقدمه…………………………………………………………………………1
بیان مسئله…………………………………………………………………….3
اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………..4
طرح سوالات…………………………………………………………………..4
فرضیات………………………………………………………………………..4
پیشینه تحقیق……………………………………………………………………4
روش جمع آوری اطلاعات………………………………………………………6
فصل اول:
کلیات
مبحث اول:تعاریف ……………………………………………………………..8
گفتار اول:محیط زیست و مسئولیت مدنی………………………………………..8
بند اول:محیط زیست……………………………………………………………8
بند دوم:مسئولیت مدنی…………………………………………………………8
بند سوم :اهداف و مقاصد مسئولیت مدنی…………………………………………9
مبحث دوم :سیر تاریخچه ای وماهیت مسؤلیت ناشی از خسارتهای زیست محیط….10
گفتار اول :دلایل عدم موفقیت مسؤلیت مدنی …………………………………………13
گفتار دوم:مبنای مسؤلیت ناشی از خسارت زیست محیطی……………………………..16
گفتار سوم :توجیه مسؤلیت محض توسط کمیسیون اروپا………………………………..17
بند اول :توجیه حقوقی……………………………………………………………….17
بند دوم :توجیه اقتصادی……………………………………………………………..19
مبحث سوم :مفهوم خسارت زیست محیطی…………………………………………….19
گفتار اول :مفهوم خسارت زیست محیطی از دیدگاه حقوق دانان……………………….19
گفتار دوم :مفهوم خسارت زیست محیطی از دیدگاه دستور العمل………………………21
بند اول :خسارت به گونهها و زیستگاههای طبیعی…………………………………….22
بند دوم :آلودگی زمین………………………………………………………………23
بند سوم :ضرر به آب…………………………………………………………………23
بند چهارم:رابطهء سببیّت…………………………………………………………….24
گفتار سوم:فعالیتهای موردنظر دستور العمل…………………………………………26
بند اول :فعالیتهای حرفهای…………………………………………………………26
گفتار چهارم :مسؤلیت ناشی از موجودات اصلاح شده ژنتیکی………………………….28
گفتار پنجم :مسئول جبران و پیشگیری از خسارت زیست محیطی………………………..29
بند اول :تعهد به اقدام………………………………………………………………..30
گفتار ششم:عوامل توجیه کنندهء مسؤلیت زیست محیطی……………………….31
بند اول :عوامل توجیه کنندهء اجباری…………………………………………31
بند دوم :رعایت دستور یا تعلیمات دولتی……………………………………..32
بند سوم :عوامل توجیه کنندهء اختیاری……………………………………….33
گفتار هفتم :رعایت آخرین یافتههای علمی و فنی……………………………..37
فصل دوم :
مسئولیت مدنی خسارتهای ناشی از حوادث هستهای در معاهدات بین المللی و مقررات داخلی دولتها
مبحث اول:کلیات…………………………………………………………….41
گفتار اول :رژیم حقوقی مسئولیت مدنی در معاهدات بینالمللی……………….41
گفتار دوم :محدوده سرزمینی معاهدات بینالمللی……………………………43
گفتار سوم :مسئوول پرداخت غرامت و نوع مسئولیت…………………………..44
گفتار چهارم :مفهوم و حدود خسارت………………………………………….45
گفتار پنجم :دادگاههای صالح………………………………………………….47
مبحث دوم :مقررات داخلی کشورها…………………………………………..49
گفتار اول:ایالات متحده آمریکا……………………………………………….49
گفتار دوم :انگلستان…………………………………………………………..50
گفتار سوم :ژاپن…………………………………………………………..50
گفتار چهارم :روسیه……………………………………………………….51
گفتار پنجم :چین…………………………………………………………..51
گفتار ششم :سایر کشورها…………………………………………………..52
نتیجه گیری………………………………………………………………..53
منابع و مآخذ………………………………………………………………54