مشکلات ایمنی و بهداشت پرسنل شاغل در صنایع

مقدمه
یکی از مشکلات مهم صنایع بالاخص در کشورهای در حال توسعه، مشکلات ایمنی و بهداشت پرسنل شاغل در صنایع می‌باشد. ایمنی به عنوان شاخصی در خصوص درجه نسبی فرار از خطر و همچنین بهداشت حرفه‌ای به عنوان مفاهیمی جهت ارزیابی میزان تماس شاغلین با آلاینده‌های مختلف و متعدد محیط‌های کار از جمله موارد حائز اهمیتی هستند که مدیران صنایع می‌بایست به آن توجه نمایند. بدیهی است شناسایی و کنترل خطرات برای بالا بردن سطح  بهر‌وری در سایه دارا بودن محیطی بهداشتی، ایمن و کارگرانی سالم است.

از آنجایی که در مواقعی ، ‏‏‏‏‏‏‏کنترل بخشی از عوامل زیان‌آور شغلی (شامل عوامل شیمیایی، فیزیکی، مکانیکی و بیولوژیکی) در منبع تولید و همچنین در مسیر انتقال عملی نبوده و یا بسیار مشکل می‌باشد تنها راه حل باقی‌مانده تجهیز پرسنل به وسایل حفاظت فردی مناسب و استاندارد خواهد بود. البته باید به این امر نیز توجه کرد که استفاده از وسایل حفاظت فردی معمولاً آخرین خط از خطوط دفاعی در مقابل شرایط بالقوه خطرناک محیط‌های کار محسوب می‌شود، زیرا اغلب مقررات ایمنی امروزی نظیر مقررات کمیسیون اروپایی و همچنین اصول مدیریتی نوین ایمنی، کنترل‌های فنی و مهندسی و در مرتبه بعدی کنترل‌های مدیریتی را به عنوان اولین و مناسبترین متد حفاظتی کارگران در برابر مواد و شرایط خطرناک طبقه‌ بندی می‌نمایند. همچنین مقررات اداره  بهداشت و ایمنی حرفه‌ای آمریکا  نیز استفاده از PPES  را به عنوان آخرین راه کنترل مواجهه با شرایط خطرناک طبقه‌بندی کرده و بیان می‌کند که کاربرد PPES زمانی به عنوان یک راه حل جایگزین مطرح می‌باشد که بنا به دلایل اجرایی، فنی و اقتصادی قابل قبول‏،  بکارگیری کنترل‌های مهندسی و مدیریتی عملی نبوده و یا نتواند سطح مواجهه کارگران با عوامل زیان‌آور را  به حد بی‌خطر و یا قابل قبول کاهش دهد. بنابراین به وضوح پیداست که کاربرد وسایل یاد شده اغلب به عنوان آخرین راه مقابله با مخاطرات متنوع محیط کار محسوب می‌شود.

وسایل حفاظت فردی شامل گستره وسیعی از لوازم، وسایل و تجهیزات می‌باشد که به منظور حفاظت قسمت‌های مختلف بدن  افراد از موهای سر گرفته تا کف پاها در برابر انواع خطرات احتمالی در محیط‌های کار طراحی ساخته و ارائه می‌شوند. برای اینکه وسایل حفاظت فردی بتوانند بالاترین سطح ممکن حفاظت را تأمین کنند لازم است که به طور مناسب انتخاب شده،  به بهترین نحو ممکن نگهداری و به طور صحیح و مداوم مورد استفاده قرار گیرند. اگر از یک  طرف استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کارگران ناراحت کننده باشد و از طرف دیگر علل واقعی کابرد وسایل یاد شده به آنها تفهیم نگردد، امکان استفاده ناقص و یاغلط از PPES و در نتیجه عدم تأمین حفاظت کافی و لازم وجود خواهد داشت و به بهمن دلیل آموزش در باره نحوه بکارگیری وسایل ،  یک بخش تفکیک ناپذیر و در عین حال حیاتی از یک برنامه موفقیت‌آمیز PPES   خواهد بود.

انتخاب PPES بایستی توسط فردی آگاه به انواع وسایل حفاظتی و همچنین مطلع به خطرات محیط‌کار و با توجه به نوع و درجه حفاظت مورد نیاز صورت پذیرد. توصیه می‌شود که در   وهله اول انتخاب وسایل حفاظت فردی توسط متخصصین بهداشت حرفه‌ای بوده و همزمان سرپرستان نیز در زمینه انتخاب مناسب PPES  بر اساس شرایط واقعی کار از روی یک لیست آماده از قبل تهیه شده تحت آموزش قرار گیرند.

مروری بر پژوهشهای  بعمل آمده

طبق آمار ارائه شده در سال 1375 از کل حوادث ثبت شده تعداد 138 مورد فوت ناشی از کار و و 168 مورد از کارافتادگی اتفاق افتاده که حدود 10 درصد از این حوادث به علت سهل‌انگاری در استفاده از وسایل ایمنی فردی بوده است. حدود 43 درصد از این آمار به علت بی‌احتیاطی فردی و 5 درصد بخاطر عدم تناسب  وسیله ایمنی مورد استفاده و یا نداشتن کارآیی مناسب آن می‌باشد.
از طرفی سازمان بین‌المللی کار در سال 1984 حدود 4/10 میلیون حادثه ناشی از کار را از 700 کشور جهان گزارش کرده است و اعلام داشته که به علت تلاش در جهت ارتقاء فرهنگ ایمنی تاکنون نزدیک به 14 درصد از این حوادث در کشورهای توسعه یافته و 2 درصد آن در کشورهای در حال توسعه کاسته شده است.

 

مستندات قانونی

طبق ماده 90 قانون کار و تامین اجتماعی کلیه اشخاص حقیقی و یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظتی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند ، باید مشخصات وسایل را بر حسب مورد همراه یا نمونه های آن را به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تائید به ساخت و یا واردکردن این وسایل اقدام کنند .

طبق تبصره 91 کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلفند براساس مصوبات شورایعالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار ، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار دهند و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند . افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوط کارگاه می باشند.

استانداردهای مربوط به وسا یل حفاظت فردی

کشورهای مختلف دارای استاندارد ملی می‌باشند. به طور مثال DIN استاندارد کشور آلمان و BS استاندارد کشور انگلیس می‌باشد. بعد از تشکیل اتحادیه اروپا مقرراتی تحت عنوان CE وضع شده است که علاوه بر استاندارهای ملی، این استاندارد در کل کشورهای اروپایی رعایت می‌شود. برای وسایل حفاظت فردی این استاندارها با دو حرف EN و یک کد برای هر وسیله حفاظت فردی خاص ارائه شده است. به طور مثال استاندارد کلاه ایمنی EN 397 می‌باشد.

یکی از موارد مهم در یک برنامه مناسب استفاده از وسایل حفاظت فردی‏،  ارزیابی خطرات و بررسی وسایل حفاظت فردی موجود، انتخاب بهترین وسیله بر اساس ارزیابی انجام شده در مورد خطرات آن شغل مورد نظر می‌باشد.

لوازم حفاظت فردی جهت رسیدن به سه هدف زیر بکار می روند

1ـ به عنوان مکمل اقدامات اساسی ایمنی بر روی محیط و پیرامون کارگر و آنچه که در اختیار دارد .
2ـ به عنوان ابزار کار تلقی شده که بدون آنها پرداختن به شغل مورد نظر غیرممکن است .
3ـ در شرایطی که اقدام اساسی ایمنی محتاج زمان باشد ، در اینصورت تنها امکان تامین شرایط ایمنی برای افراد به طور موقت خواهد بود

 وسایل حفاظت  فردی  Personal Perotection Equipments
– وسایل حفاظت فردی سر

بدون شک یکی از بخش‌های بحرانی انسان در برابر حوادث ـ چه شغلی و چه غیر شغلی ـ ناحیه سر است. زیرا این ناحیه محل قرارگیری بسیاری از اندام‌ها و اعضاء حیاتی انسان نظیر   سیستم اعصاب مرکزی است که وارد شدن کوچکترین ضربه به آن ناحیه می‌تواند باعث مرگ فرد و یا جراحات و آسیب‌های شدید و دائمی بشود. بر اساس نتایج یک مطالعه به ازای هر حادثه برای سر به طور متوسط سه هفته اتلاف روز کاری ایجاد می‌شود. بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان جهانی کار، جراحات ناحیه سر حدود 10 درصد حوادث صنعتی را به خود اختصاص می‌دهند. پیشگیری از وارد شدن جراحات به سر یک فاکتور اساسی در هر برنامه ایمنی محسوب شده و قانون نیز کار فرمایان و مدیران صنایع را ملزم بر اجرای مقررات و آئین‌نامه‌های مرتبط کرده است.

خطرات عمده‌ای که ناحیه سر را در محیط‌های شغلی تهدید می‌نماید :

1ـ خطر مکانیکی ناشی از ضربه‌های وارده به سر در اثر سقوط اشیاء‌ روی سر و یا برخورد با اشیاء‌ سخت
2ـ خطر پاشش گدازه‌های مواد مختلف معدنی ذوب شده در فرایندهای ریخته‌گری ذوب
3ـ پاشش مواد شیمیائی مایع، خورنده و سوزاننده مثل اسیدها و قلیاها

4ـ خطر تماس با خطوط انتقال برق‌دار و تجهیزات الکتریکی

5ـ خطر تأثیر پرتوهای گرمایی روی سر ناشی از تماس پرتوهای گرمایی