پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
حضرت امام علی بن موسی الرضا(ع) در سال 148 هجری قمری در شهر مدینه دیده به جهان گشودند و در سال 183 هجری قمری با شهادت پدر بزرگوارشان به منصب امامت نائل شدند. مأمون برای رسیدن به اهداف و نیات شوم خود، در سال 200 هجری قمری، ایشان و تعدادی از علویان را مجبور به ترک مدینه و هجرت به سوی خراسان کرد.
کمتر از سه سال بعد از ورود حضرت به خراسان، مأمون به گمان خام دسترسی به پیروزی نهایی، آن امام را با سم به شهادت رساند. با شهادت حضرت امام رضا (ع) و دفن ایشان در «مشهدالرضا»،از سال 203 هجری قمری تا دوره‌ی دیلمیان نشانه‌ای از تجدیدبنای حرم در دست نیست تا اینکه «سبکتین» پادشاه متعصب غزنوی که در سال‌های387 تا 366 قمری در منطقه حکمرانی می‌کرد،حرم مطهرامام رضا (ع) را ویران و زیارت آن حضرت را ممنوع کرد.
در سال 400 هجری قمری،«ابوبکر شهمرد» به دستور سلطان محمود غزنوی بنای بقعه را بار دیگر بازسازی کرد و در روزگار سلطان سنجر سلجوقی پس از مرمت بنا،گنبدی با آجرهای زرد رنگ بر روی بقعه حرم مطهر بنا کرد. پس از مدتی گنبد را با کاشی‌های نفیس مزین و مناره‌ای کنار آن ساخت.
بنای حرم در طول تاریخ و به تدریج ساخته شد و گسترش یافت. در به وجود آمدن فضای کنونی حرم ، مردان و زنانی بلند همت، در هر دوره ای از تاریخ ایران زمین، نقشی داشته اند که نام خود را تا ابد زیر نام حضرت رضا (ع) جاودانه کرده اند . هر کاشی و سنگی که بر دیوارهای حرم جای گرفته ، نشان از عشق و ارادت مردمانی از این سرزمین به مولا و آقایشان حضرت رضا (ع) دارد . تاریخ موجود در کتیبه های حرم ، از دوره سامانیان تا دوره قاجاریه را نشان می دهد .
سامانیان ؛ اولین آبادگران
به روایت تاریخ ، بوبکر شهمرد ، از پیشکاران نوح بن منصور سامانی ، شهادت گاه علی بن موسی الرضا ( علیه السلام ) ، امام هشتم شیعیان را آباد کرد .
به گفته ابن بابویه ، محمد بن عبد الرزاق طوسی و امیر محمدیه ، از امرای عهد سامانی ، در دوران امارتشان
نسبت به مرقد مطهر امام ( علیه السلام ) کمال ارادت و توجه داشتند و تزییناتی در حرم به وجود آوردند .
دیالمه ؛ تزییناتی مختصر
در اوایل قرن چهارم هـ .ق به دستور عضد الدوله دیلمی ، مرقد منور امام ( علیه السلام ) به سبک آن زمان تعمیر و تزیین شد .
غزنویان ؛ یادگاران مسجد بالا سر
یمین الدوله ، سلطان محمود غزنوی ، عمارت مشهد توس را که مرقد علی بن موسی الرضا ( علیه السلام ) و رشید در آن دوران است ، پس از تخریبی که پدرش سبکتکین غزنوی در قبه به وجود آورد ، از نو ساخت و بنایی زیبا بر آن بنیاد کرد .
علاوه بر این ، ابوالحسن عراقی معروف به دبیر ، در اوایل قرن پنجم ضمن مرمت بقعه رضوی ، اقدام به ساخت مسجد بالاسر در کنار حرم مطهر کرد . مسجد بالاسر یادگار دوره غزنویان است .
خوارزمشاهیان ؛ دوران کاشی های سنجری
در دوره خوارزمشاهیان ، کاشی کاری در حرم رنگ و بوی بیشتری یافت . در اوایل قرن هفتم هـ .ق بار دیگر ازاره حرم مطهر با کاشی های ممتاز معروف به کاشی سنجری تزیین شد . اکنون این کاشی ها با تاریخ اثنی عشر و ست مائه (612) در حرم موجود است .
به علاوه در این دوره ، اطراف در پیش روی مبارک ، در ضلع شمالی رواق دار الحفاظ ، با کتیبه ای از کاشی چینی مانند ممتاز تزیین شد . در این کتیبه به خط ثلث برجسته ، نام و نسب حضرت امام رضا ( علیه السلام ) تا حضرت امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) مکتوب شده است .