پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
آموزش ماکت سازی
شاید اولین سوالی که برای ساخت یک ماکت به ذهن ما می رسد این است که از
چه موادی می توانیم در ساخت ماکت خود استفاده کنیم.
در اینجا باید متذکر شوم که انتخاب مواد بکار رفته در ماکت حتما بایستی بر اساس
جنس ساختمان و متناسب با فرم ماکت انتخاب شود . البته توانایی شما در ساخت
و هزینه تمام شده ان نیز همیشه ما را در محدودیت قرار می دهد.
۱ – فوم / فوم برد
۲ – چوب بالسا (بالزا)
۳ – فوم و مقوا / مقوا ماکت سازی
۴- مواد شکل پذیر ( گچ / کاغذو چسب چوب / خمیر ماکت سازی/ فوم های
تزریقی/ طلق های شکل پذیر )
۵ – پارچه و نخ برای سازه های پوسته ای
۶- اجزا اماده ماکت سازی مثل در/ پنجره / انسان /درخت /سنگ/
چمن /مبلمان / …..
در اینجا سعی می کنم روش کار با فوم را اموزش بدهم
ابتدا وسایل مورد نیاز
۱ – فوم با توجه به مقیاس و ضخامت دیوار انتخاب می شود . فوم دارای ضخامت های
مختلفی است و در انواع رنگ ها در بازار موجود است . البته خارجی ان بهتر است .
(مثلا اگر مقیاس شما یک به صد است ضخامت دیوار خارجی معمولا سه میل
یاهمان ۳ میلی متر است و ضخامت دیوار داخلی و جدا کننده ۲۰ یا ۱۰ میل پس
شما به دو فوم به ضخامت های دو و سه میل نیاز دارید )
۲ – برای چسباندن فوم فقط از چسب مخصوص فوم و چسب چوب استفاده کنید
( چسب مایع تینر داشته فوم را می خورد)
۳ – تیغ تیز: بهتر است تیغ جراحی تهیه کنید
۴ – خط کش اهنی متوسط و بزرگ
۵ – سرنگ خالی برای تزریق چسب در درز ها
۶ – تهیه پلان در مقیاس مناسب
۷ ۰ تهیه نما های حقیقی
۸- تهیه در و پنجره ( یا خود بسازید ( از طلق و مقوا ) و یا بخرید .
۹ -درخت (با فوم بسازید یا از گل سنگ و یا در ختان کوچک با توجه به مقیاس تهیه
کنید)یا بخرید .
۱۰ – استفاده از کپی سنگ/ . چمن / استفاده کنید توانید از
چمن : می توانید از کاغذ سنباده که خود رنگ کرده اید استفاده کنید/ یا از اسکاچ
استفاده کنید / البته به صورت اماده هم فروخته می شود که شبیه موکت است .
برای ساخت اسفالت :از کاغذ سنباده که به رنگ خاکستری در امده استفاده کنید یا
از کاغذ رنگی خاکستری استفاده کنید
برای ساخت : درخت از فوم گل سازی که حتما رنگ ان تیره است استفاده کنید فوم
اگر روشن باشد پف نمی کند .برای این کار یک پنبه را به سر یک چوب کوچیک با
توجه به مقیاس کار بجسبانید یا روی یک تکه کوچک از شاخه درخت بمالید و با
سشوار ان را حرارت دهید صبر کنید تا پف کند از مواد رنگی هم با توجه به نور
استفاده کنید ( زرد در بالاو رنگ سبز تیره در پایین پنبه استفاده کنید )
درخت : با کمک گل سنگ / کافی گل سنگ خشک تهیه کنید بسیار شبیه درخت است
درخت اسفنجی : اسفنج های از فوم فشرده تهیه کنید اگر رنگش سبز بود چه بهتر
ولی معمولا باید متراکم باسد اگر متراکم نباشد فرم دادن ان سخت است ان را به
شکل مخروط برای سرو یا کاج با توجه به مقیاس تهیه کنید .
درخت با کمک کاغذ: چند کاغذ را به صورت دیره کوچک ببرید و ان را به یک شاخه
بچسبانید
و یا دایره ها را از کوچیک به بزرگ روی هم بچینید شبیه درخت کاج می شود.
ابتدا بایستی از نماهای خود الگو تهیه کنید.( بسیار دیده ام دانش اموزان با اشتباه
در انتقال نما ها
(بصورت اکسنومتریک )و بدون توجه به اینکه هر نما بایستی درست در مقابل نما
شمالی یا جنوبی و یا شرقی و غربی باشند چگونه به دردسر افتاده اند ! البته به یاد
داشته باشید اول نقشه کشی درست سپس ماکت صحیح )
۲ – سپس دقت کنید کدام نما ها اندازه حقیقی دارند این نکته بسیار مهمی است
اگر فرم پلان (برش از بالا )به شکل منحنی باشد یا اینکه بصورت مورب نسبت به خط
افق است بایستی
اندازه حقیقی ان را پیدا کنید
الف ) اگر پلان شما دارای شکستگی مورب است و دیوار عمود بر سطح زمین طراحی شده کافی است
از قضیه فیثاغورث یا محاسبات ریاضی طول مورد نظر راپیدا کرد . ولی این کار کمی برای مبتدیان سخت
است من خودم با کمک طلق و یا نخ و یا یک صفحه کاغذ انعطاف پذیر این کار را انجام ما دهم.
ب ) اگر دیوار شما به شکل منحنی با دیوار عمود بر سطح زمین طراحی شده بایستی یا با محاسبات
ریاضی این طول حقیقی را بدست اورید و یا اینکه به کمک یک کاغذ یا نخ این کار را انجام دهید .
دقت کنید برای احجام دوار از فوم های گل سازی استفاده کنید یا از یونولیت به کمک دستگاه فوم برد
الگو تهیه کنید و فوم گل سازی را روی ان بچسبانید
۳ – انتقال الگو بر روی فوم
ابتدا دقت کنید الگو با توجه به نما درست روی فوم قرار دارد یعنی معکوس نباشد. سپس با کمک یک
مداد یا اتود به ارامی روی فوم با کمک خط کش اهنی خط بکشید البته بهترین روش این است که فوم را
روی میز نقشه کشی چشبانده و با کمک وسایل ترسیم خطوط را انتقال دهید زیرا یک خط کج باعث
می شود نما شما دیر عموی نبوده و در زمان اتصال دچار مشگل شده که بسیار باعث دردسر می شود.
به یاد داشته باشید اگر خط عمود نباشد کار بسیار دشوار می شود و بجای شکل مکعب منشور به
دست می اورید
راهنمایی ( همیشه هر شکستگی در نما را شماره گذاری کنید و شماره ها را روی الگو بنویسید تا در
زمان چسباندن کاغذ الگو بر روی فوم و انتقال بر روی پلان دچار سر درگمی نشوید.)
۴ – حالا اگر درست الگو ها را منتقل کرده اید زمان برش است . شاید شنیده اید که دبیران برای اموزش
این قسمت از دانش اموزان می خواهند یک فوم را ببرند تا بریدن درست فوم را یاد بگیرند . بله بریدن
درست فوم کار بسیار سختی است
اگر فوم ضخامت کمی دارد سعی نکنید سریع و بدون حوصله ان را ببرید بلکه ارام کاتر را روی فوم قرار
دهید بهتر از از تیغ جراحی استفاده کنید که داری دسته است و در برش ابتدا ارام روی فوم خط انداخته و
تا انتها بروید سپس ارام ارام فشار را زیاد کرده در چند مرحله تیغ را روی فوم بکشید تا به انتها برسد
نحوه گرفتن تیغ بسیار مهم است ان را عمود یا نزدیک به ۸۰ درجه نگهدارید در کنار ان حتما از خط کش
اهنی استفاد کنید . خط کش را به اندازه پهنای تیغ عقب بکشید تا تیغ درست روی خط الگو برش را
ایجاد کند . چقدر دیده ام دانش اموزان خط کش را درست روی خط می گذارند و همیشه کارشان اضافه
دارد.اگر فوم پهن بود باید ارام یک بار خط بکشید و چند بار این کا را تکرار کنید اگر حوصله ندارید اصلا
ماکت نسازید چون ماکت فقط دقت می خواهد . حالا بایستی لبه کار را فارسی بر کنید.
فارسی بر کردن توسط دست یا به کمک دستگاه فارسی بر انجام می شود.
فارسی بر کردن یعنی چه؟
حتما می دانید که فوم دارای انواع ضخامت است خوب اگر می خواهید کار را سر هم کنید بایستی
به اندازه ضخامت فوم از یک طرف طول خط ان را کم کنید ولی ما با ایجاد زاویه ۴۵ در هر سمت می
توانیم لبه های تمیز و یک دست و عمود ایجاد کنیم از مبتدیان می خواهم از دستگاه فوم بر که قیمتی
هم ندارد استفاده کنند . البته چند بار این کار را تمرین کنید بعد در کار اصلی خود بکار ببرید.
۵ – حالااز مقوا مناسب استفاده کرده با کمک الگو ان را مثل فوم ببرید سعی کنید مقوا دور کار بچرخد
و برای خط انداختن از پشت کاتر استفاده کنید .دقت کنید نوارهای باریکی به ضخامت فوم ز مقوا تهیه
کنید تا در محل در و پنجره قرار دهید تا فوم قابل دید نباشد
۶ – ابتدا نوارهای باریک تهیه شده را در محل در و پنجره بچسبانید تا عمق فوم معلوم نشود
حالا فوم را به کاغذ با توجه به جهت و اعداد نوشته شده بچسبانید
۷ – حالا فوم را روی پلان از سمت اعدا نوشته شده قرار دهید و دور بچرخانید وقتی مطوئن شدید کار
صحیح است پشت دیوار ها پشت بند درست کنید. این کار لازم است تا ماکت ایستایی لازم داشته
باشد
برای این کار به اندازه ضخامت فوم از محل خط دیوار به عقب امده خطی بکشید حالا از فوم های اضافی
استفاده کرده و ان را پشت این خط بچسبانید اگر از فوم قطور استفاده کنید خیلی بهتر است
حالا فوم و کاغذ چسبید ه شده روی ان را با توجه به اعدا د دور بچرخانید همیشه کار را کنترل کنید حالا
که مطمئن شدید با چسب مخصوص فوم پنجره ها را روی فوم بچسبانید حالا اگر سقف شما صاف
است اول پلان سقف را تهیه کنید از ان الگو بر دارید ولی دقت کنید به اندازه ضخامت دیوار ها از ان کم
کنید و روی فوم بچسبانید و ببرید . دقت کنید اگر ساختمان جان پناه دارد . جان پناه را روی نما ایجاد
کرده باشید حالا به اندازه جان پناه پشت کارا را مقوا بکشید و لبه های ان را به تو ببرید .
حالا دیوار ها را به سقف بچسبانید (باز اعدا به کمک شما می اید )
حالا کار را به پشتن بند ها بچسبانید سعی کنید چسب را به کمک سرنگ در لای درز ها وارد کنید
چند وسیله سنگین به کنار کار تکاه بدهید تا دیوار ها روی پشت بند محکم بچسبد . حالا محوطه را که از
قبل اماده کرده اید روی پلان مونتاژ کنید ایا پلان با سطح زمین فاصله دارد ؟ ایا زمین شیب دارد؟ این دقت ها را در کار داشته باشید.
توضیح دوم :
روشهای ماکت سازی: امروزه برای ساخت ماکت های معماری و دیگر ماکت ها از متریال و روش های بسیار زیاد و متنوعی استفاده می شود که به برخی از آنها اشاره می کنیم. ۱- ماکت سازی با استفاده از مقوای یونولیت : این نوع ماکت سازی بیشتر جهت ساخت ماکت اولیه (اتود) کاربرد دار. ۲- ماکت سازی با استفاده از مقوای ماکت : این نوع ماکت سازی به علت دارا بودن تنوع رنگی مقوای ماکت ودرعین حال محکم و نسبتا ارزان قیمت بودن آن در بین دانشجویان طرفداران بسیار دارد از معایب این نوع کار می توان به سخت بودن برش جهت کارهای ظریف و محدود بودن ضخامت آن اشاره کرد. ۳- ماکت سازی با استفاده از فوم : فوم به دلیل سبکی زیبایی و سحولت در برش دادن بیشتر در در ماکت هایی مورد استفاده قرار میگیرد که طرح دارای حالات خاص و ترکیب بندی مشخصی باشد. اما از معایب این کار محدودیت استفاده از چسباننده خاص(چسب فوم)است. ۴- ماکت سازی با استفاده از چوب بالسا: چوب بالسا جهت ماکت هایی با دقت و ظرافت بالا کاربرد دارد از ویژگی های این جنس این است که در ضخامت های مختلفی و جود دارد و سازنده میتواند بنا به نوع طرح از ضخامت های گوناگون استفاده کند از معایب این جنس شکننده بودن آن است حال به روش کار برخی از انواع ماکت ها می پردازیم: روش پاپیه ماشه(روش پاپیه ماشه یک روش فرانسوی ست): برای ساخت گنبد در ماکت روش های زیادی وجود دارند که از رایج ترین شیوه می توان به شیوه ی زیر اشاره کرد: در ابتدا تلاش می کنیم دایره که در ساقه ی گنبد به کار می رود را به یک چند ضلعی (تعداد زیاد) تبدیل کنیم تا کار راحت تر شود( شاید تصور شود که با این شیوه شکل اصلی گنبد از بین می رود اما در اصل این طود نیست بلکه در پایان کار گنبد به شکل اصلی خود ساخته شده است) در این جا احتمالا بهترین انتخاب همان دوازده ضلعی معروف است سپس با توجه به اندازه ی ساقه ی گنبد شکل کلی گنبد را به صورت باز شده رسم می کنیم در اصل در امتداد هر ساقه شکلی که برای گنبد در نظر گرفته ایم ترسیم می شود که اکثرا به شکل گلبرگ است. دوازده گلبرگ تنها در یک نقطه به هم تماس دارند و برای باز نماندن بین آنها از نوارهایی استفاده می شود. و از یک کلاف نیز به دور ساقه استفاده می شود. روش معمول بعدی استفاده از دونیم دایره در هم فرورفته است که حالت ارتجاعی پیدا می کنند و به راحتی شکل می پذیرند. رسمی ترین روشی که در این ضمینه کاربرد دارد روش پاپیه ماشه است: در این روش ابتدا کاغذ کاهی را به همراه چسب چوب(برای استقامت) در آب ریخته روی حرارت قرار می دهیم با یک خمیر یکنواخت را به دست دهد سپس در همان حالت خمیر را درون قالب که احتمالا نیم کره است می ریزیم و پس از خشک شدن از قالب بیرون می آوریم.بعد از آن این گنبد را می توان با سمباده کاملا یک دست کرد. در ساخت گنبد مخصوصا به شیوه اول باید دقت کرد که هر چه ارتفاع نسبت به قطر بزرگتر باشد استحکام گنبد بیشتر است ساختن درخت می تونین رشته های نازک کاغذ را به دور یه میله چوبی دلخواه(تنه درخت) که سر آن را باچسب داغ پوشانده اید به صورت دلخواه بپیچانید یا به جای کاغذ از پاشیدن براده های چوب،اسفنج یا تراشه مداد و…استفاده کنید -ازگوش پاک کن میشه به عنوان چراغ برق استفاده کرد و قسمت پنبه ای اون هم خیلی راحت با پاستل قابل رنگ شدنه -مقوای عکس های رادیولوژی برای ماکت سازی نسبت به مقوای ماکت دو مزیت داره اول اینکه برش پذیریش خیلی راحت تره ودوم اینکه ارزان قیمت تره وحتی رایگانه اما ایرادش اینه که به رنگ کارتونه(البته یک سمتشون به رنگ های زرد وقرمز وآبی نیز هست که رنگ های خیلی مناسبی نیستن چون خیلی خالص هستن)که البته به راحتی با اسپری به رنگ دلخواه در میاد(اگه رنگ دلخواهتون مشکی نیست سعی کنید حتما رنگ رو در طرف کارتونی مقوا به کار ببرید چون مشکی میتونه رنگ زیرین رو بپوشونه اما بقیه رنگ ها گاهی نمیتونن به ریسکش نمی ارزه) -استفاده از اسفنج در ساخت ماکت های اتودی،تمرین طراحی وساخت ماکت های بافت وماکت روستا یا بافت شهری که احتیاجی به در آوردن جزئیات ندارند بسیار مفید است البته اسفنج هایی که سبز رنگ هستند نسبت به اسفنج های سفید وزرد نرم تر بوده بهتر برش می خورند اما بسیار ظریف هستند وبا فشار خرد می شوند هم چنین چسب به راحتی آنها را میخورد ضمنا گران تر نیز می باشند پس سختی برش زدن را ترجیح بدهید -اگر از اسفنج یا مقوای عکس های رادیولوژی استفاده میکنید واحتیاج به رنگ زدن آنها دارید اسپری رنگی را انتخاب کنید چون برای این کار گواش بسیار نامناسب است(باز خودتان میدانید) -برای ساخت گنبد نیز یکی از ساده ترین متریال ها اسفنج است چون به راحتی ساییده می شود وشکل های گوناگون به خود میگیرد -برای ساخت آب درون حوض ها راه های زیادی وجود داره در کنارش این را هم بشنوید:ازخمیر نان که آن را رنگ میزنید استفاده کنید چون کاملا شکل پذیر است البته می شه چسب روهم داخل کار خالی کنید ویا ازسلفون مچاله شده ورنگ خورده استفاده کنید -اگر به سمباده رنگ سبز مناسبی رو بزنید برای چمن خیلی مناسب میشه البته درجه زبری سمباده هرچه بالاتر بره چمن جالبتری از آب در میاد -از تیغ ماهی میتونید برای نرده های فرم دار استفاده کنید ویا قسمت بین دوستون تیغ ها رو جداکنید برای دستگیره ها وخیلی جاهای دیگه استفاده کنید -برای ساختن توپوگرافی بهترین راه اینه که نقشه توپوگرافی رو دوبار بکشید وسپس روی اولی لایه های اول ودوم،سوم وچهارم،پنجم وششم،و… و روی نسخه دوم لایه های دوم وسوم،چهارم وپنجم،ششم وهفتم،و… رو دربیارید این کار باعث میشه راحتتر وتمیز تر لایه ها روی هم قرار بگیرند وبهتر از روشیه که برای هر لایه مقداری اضافی برای روی هم قرار گرفتن قرار میدین هم چنین توپوگرافی از جنس چوب پنبه خیلی زیبا میشه -اگر روزی خواستین یه مجسمه گچی(یا یک نقش برجسته گچی)بسازین می تونین از گل برای ساخت قالبش استفاده کنین،گل وقتی نرمه شکل پذیره ووقتی خشک میشه قالب سفت وخوبی کار با گل در این مورد بسیار سخته بهترین راه استفاده از یونولیته -از درهای آنژوکت که برای تزریق داخل رگ استفاده میشه میتونین برای ساخت گلدان(در آن ابعاد)استفاده کنین -اگر میخواین مقداری گل در باغچه قرار بدین میتونین از منجوق های گلدوزی رنگی بسیار کوچک(متناسب با ابعاد کارتون)یا از مروارید استفاده کنین -برای ساخت شیروانی لایه های زیرین مقوای رایدولوژی بسیار منظم تر وبهتر از لایه های کارتون هستند -در بسیاری مواقع استفاده از اسپری که رنگ مات دارد خیلی بهتر از رنگ براق است مثلا استفاده از اسپری مشکی مات در ساخت خانه شیشه ای -از بریده ها وپسمانده های پی وی سی در ساخت درب ها وقطعات ام دی اف استفاده زیادی میتوانید بکنید مثل ساخت چمن ودرخت و… رنگ های متنوع وخیلی قشنگی هم دارن -همون طور که می دونین ماکارونی استفاده زیادی درماکت سازی داره به غیر از ساخت سازه های ماکارونی از نوع معمولی اون میتونین در قسمت هایی که به المان های عمودی احتیاج دارین استفاده کنین به راحتی هم با اسپری قابل رنگ هستن وجالب هم میشن.از ماکارونی های شکل دار وصدفی و… هم میتونین خیلی استفاده کنین مثلا برای حصار باغچه ها وآلاچیق ها و… البته مثل چوب بالسا که با بخار آب داغ(که میتونین توسط کتری وسماور ودستگاه بخور تهیه کنین)شکل منحنی میگیره،ماکارونی را هم میشه در آب داغ بریزید وبگذارید کمی نرم شده وآب به جوش بیاید سپس آن را در آورید در ظرف گذاشته وبه شکل دلخواه حالت دهید وبگذارید حسابی خشک شود البته این متریال ممکنه خیلی راحت بشکنه باید حسابی مواظبش بود -برای ساخت نماهای کاهگلی یا گلی میتونین از فوم برای زیر سازی دیوارها استفاده کنید سپس چسب چوب رو مقدار کمی رقیق کنین وروی سطح رو با اون بپوشانید سپس خاک الک شده را روی سطح بپاشید وبعد مقداری چسب چوب را که خیلی رقیق شده وتقریبا سفید خیلی کم رنگ است روی کار با سرنگ بریزید وبگذارید خشک شود -از مداد ۶ گوش برای ساخت ستون های گوشه دار و۶ گوش واز مداد گرد هم برای ساخت ستون های گرد میتوان استفاده کرد البته بریدنش سخته اگه مقیاس کارتون بخوره از سیگار هم می تونید برای ساخت ستون استفاده کنین و در نهایت برخی ابزار که در ماکت سازی مورد استفاده قرار می گیرد را معرفی میکنیم: کاتر معمولی : جهت برش و کار هایی که به بریدن وبه صورت صاف نیاز دارند. کاتر گرد بر(دایره): جهت بریدن دایره کما ن و یا قوس می باشد . کاتر فارسی بر: برای بریدن ۴۵ در جه می باشد که بیشترین استفاده آن در کنج هایی که باهم زاویه ۹۰ درجه درست میکنند می باشد. خط کش فلزی : برای اینکه هنگام برش اجسام سخت خط کش همراه با ماکت بریده نشود از خط کش فلزی استفاده می گردد. شابلون: برای رسم و پیاده کردن ابعاد دقیق ماکت پیستوله (معمولی و فلزی) : جهت رسم خطوط منحنی خاص و برش آنها انواع سوهان : برای ساییدن قسمت های پرت ماکت انواع چسب: چسب ها اعم از چسب چوب،چسب مایع،چسب ماتیکی،چسب فوم و غیره از جمله موادی است که در ماکت سازی کاربرد بسیاری داری. و در پایان میتوان به این نکته اشاره کرد که در ماکت سازی هیچ گونه محدودیت مصالح و ابزاری وجود ندارد
علی رضا رضازاده دانش آموز پایه هفتم مدرسه ی شهید علمی پور