نکات طلایی معماری –  آغاز کاوش‌های باستان‌شناسی از اواخر دوره‌ی قاجار آغاز و در دور‌ه‌ی پهلوی به صورت جدی شروع شد؛ –  اولین سابقه‌ی باستان‌شناسی به دوره‌ی قاجاریه برمی‌گردد، فعالیت‌های مرمتی و باستان‌شناسی در پیش از دوره‌ی پهلوی اول در زمان ناصرالدین شاه انجام گرفته و حتی اولین خاکبرداری علمی در تخت جمشید در زمان این شاه قاجار بوده است؛ –  شوش از اولین پایگاه‌های مهم حفاری و محل شناخت تاریخ دیرینه‌ی ایران می‌شود؛ –  تخت جمشید و خاکبرداری علمی در آن در سال 1309 شمسی به بنگاه شرقی دانشگاه شیکاگو داده شد؛ –  نخستین کنگره هنر و باستان شناسی ایران در سال 1306 شمسی در فلادلفیای آمریکا به کوشش پرفسور پوپ منعقد گردید؛ –  انجمن آثار ملی در سال …

تفاوتهای معماری پیش از اسلام و پس از اسلام (با توجه به وجوه معماری ویتروویوس): وجوه معماری از دیدگاه ویتروویوس: 1- شکل و ساختار (= نیارش) 2- کارکرد (= چگونگی ساماندهی فضایی) 3- زیبایی (= آرایه) از لحاظ کالبدی: 1-  کالبد معماری پیش از اسلام با ابعاد بسیار عظیم و بزرگ بوده است. در معماری پس از اسلام، عظمت گرایی دوره پیش از اسلام، جای خود را به «مردم واری» داد. 2-  ساختمایه معماری پس از اسلام، پر خرج و پرهزینه نیست. 3-  معماری پس از اسلام، بلند و رفیع نیست. 4-  تزئینات معماری پس از اسلام، در حداقل است. از لحاظ سامانه کارکردی: تفاوتها بسیار بیشتر از سامانه کالبدی است. به لحاظ طرح فونکسیون (کارکرد) جدید به نام مقوله …

آرامگاه امیر اسماعیل سامانی (بخارا ـ 295 ه‍ .ق): معماری: 1-  این ساختمان میانه راه شیوه خراسانی و رازی است. (طبق نظر پیرنیا) 2-  الگویی چهارتاغی دارد که الگویی است کاملاً ایرانی. 3-  اولین آرامگاه بعد از اسلام است که باقی مانده است. 4-  در چهارگوشه گنبد، چهار قُبه درست کرده‌اند. 5-  از لحاظ کالبدی، در گوشه‌های بیرونی این ساختمان، چهار «پیلَک » اجرا شده است. 6-  دورتادور گنبد، یک مردگرد وجود دارد. سازه: 1-  گنبد آن ناری است و تیزه ندارد. 2-  گنبد آن یک پوسته است. 3-  گوشه‌سازی گنبد سکنج بوده است. 4-  چفد درگاه‌ها، تیزه‌دار است. (نخستین چفد تیزه‌دار بعد از اسلام) 5-  چفد «پنج‌ها» ، یا «کپله‌ها»  در بالا، مازه‌دار بوده که برخی نیز کوردر هستند. …

مسجد جامع نیریز: معماری: 1-  اصل مسجد تنها یک ایوانِ گیری  بوده است و گنبدخانه ندارد. 2-  شاید اصل این ایوان نیایشگاه یا آتشکده بوده است. 3-  در دوران قاجار، تقشه این مسجد به طرحی با میانسرا تغییر پیدا کرد.

مسجد جامع اولیه اردستان: معماری: 1-  شبستان ستوندار بوده (بعدها در شیوه رازی و اصفهانی، چهار ایوانه شد). 2-  مسجد اولیه بر روی ساختمانهایی (شاید ساسانی) ساخته شده است. 3-  مسجد اولیه دارای حیاطی مرکزی با وسعتی کم و بیش برابر حیاط فعلی بوده است. 4-  شبستانهای ستوندار از چهار طرف، حیاط را احاطه می‌کرده است. 5-  نمازخانه به شکل ساختمانی کوچک و مجزا در گوشه شمال غربی مسجد قرار داشته. 6-  شبستانهای شمالی و جنوبی دارای پنج دهانه به طرف حیاط و سه چشمه عمق داشته‌اند. 7-  دهانه میانه شبستانهای شمالی و جنوبی دارای عرضی بیشتر از سایر دو دوهانه طرفین خود می باشد. 8-  شبستانهای شرقی و غربی دارای شش دهانه به طرف حیاط و دو چشمه عمق …