پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
نام اثر: بقعه سمام در گیلان (آرامگاه سالطان محمد کیا / سرتربت لاهیجان)
« به واقع در اراضی کشاچاک واقع و مجموعه ای شامل محوطه مستطیل شکل محصور در میان چهار دیوار است که با نوعی سنگ معروف تخت به لانه و ملاط گچ ساخته شده است، رابینو درباره این بنا چنین نوشته است:
«آن طرف آب سمام، مقابل شهر قدیم سمام، بنایی است که به نام «سرتربت» شهرت دارد. در حیاط این بنا، گورهای سلطان محمدکیا والی لاهیجان که سال 883 فوت شد و پسرش میرزا علی کیا که سال 912 کشته شد و پری سلطان دختر سلطان محمد که در سال 908 ه . ق فوت شد و گور حسنی که در سال 902 ه . ق بمرد، در اینجاست.»
کتیبه ای بر سنگ مرمر به دیوار حیاط است که نشان می دهد این بنا به دست «میرزا علی» بنا شده است، تاریخ این کتیبه 883 ه . ق است، کتیبه دیگری نیز به نام بنا «استاد حسین بن استاد احمد المسافر» مورخ 883 ه . ق است.
نزدیک این مرقد، مسجد کوچکی است. سرتربت، چهاردیواری مستطیل شکل شامل دو اتاق کوچک برای حفاظ و حیاطی است که شش قبر در آن است.
چهار قبر دارای سنگ و دو قبر بدون سنگ است. دو طرف در ورودی حیاط از داخل، دو طاق نما به بلندی 45/2 و پهنای 10/2 متر قرار دارد. در صفه ای در دیوار جنوبی و طرف شرقی در ورودی، کتیبه ای سنگی به درازای 46 و پهنای 33 سانتیمتر نصب گشته و این عبارات با خط نسخ بر آن حک شده است:
«عمل الاستاد الاحد الاستاد حسین بن الاستاد علی بن الاستاد احمد المسافر البنا اللاهیجانی عفی عنهم فی تاریخ سنه ثلث و ثمانین و ثمانمانه هجریه» (883).
در محوطه خارج از چهار دیواری سر تربت و در مشرق آن، مسجدی قدیمی برپا بوده که به مرور زمان خراب شده است.
در حدود هفتاد سال پیش، مسجد آجری کنونی را به جای مسجد اصلی ساخته اند، مسجد امروز، بنایی مستطیل به ابعاد 11*5/7 متر است که از آجرهای قدیمی که همزمان بنای سرتربت است، ساخته شده است.
در فهرست ویلبر آمده است:
«سر تربت سامان (گیلان) سال 883 ه . ق الاستاد الاجل الاستاد حسین بن علی الاستاد علی بن الاستاد احمد الظفر البنا الاهیجانی»
منبع: کتاب معماران ایران
بررسی و نوشته: زهره بزرگ نیا