دندان

دندان ساختارهایی سفیدرنگ در درون فک یا دهان بسیاری از مهره‌داران می‌باشند که برای خوردن و جویدن و قطعه‌قطعه کردن غذا به کار می‌روند.دندان‌ها از استخوان ساخته نشده‌اند، بلکه ازبافت‌هایی با درجه سختی‌های متفاوت تشکیل شده‌اند.انسان دارای ۲۰ دندان اولیه و ۳۲ دندان همیشگی می‌باشد.همچنین در انسانها، دندان نقش بسیار مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا می‌کند.یک فرد برای آن‌که دندان‌های سالمی داشته باشد باید در شبانه روز حداقل ۲ بار مسواک بزند.

دندان بهترین نقش و سخت‌‌ترین ساختار را در فک انسان و بسیاری از جانوران مهره‌دار دارد. عمده ترین کاربرد دندان ، تکه تکه و آسیاب کردن غذا‌ها می‌باشد. علاوه بر این ، در انسانها ، دندان نقش بسیار مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا می‌کند.

هر فرد در دوره زندگیش دارای دو سری دندان می‌شود.

ساختمان دندان

دندان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده‌است.بخش‌هایی از دندان دیده‌می‌شوند و بخش‌هایی از آن‌هم زیر لثه قرار دارند.قسمت دیده‌شدنی دندان را تاج دندان می‌نامند.تاج دندان از مینای دندان پوشیده شده‌است که ماده سخت و براقی است.در زیز مینا، عاج دندان وجود دارد که از ماده‌ای استخوان‌مانند تشکیل شده‌است.عاج بیشترین قسمت دندان را تشکیل می‌دهد.عاج از مغز دندان نگهداری می‌کند.مغز دندان جایی است که عصب دندان وجود دارد.ریشه پایین‌ترین و آخرین قسمت دندان است که کاملاً داخل لثه و آرواره قرار دارد.بین لثه، قسمتی استخوانی به نام ساروج وجود دارد که در واقع مثل چسب طبیعی بدن بوده و دندان را محکم به استخوان آرواره چسبانده‌است.

دندان نوزاد

دندان‌های نوزاد حتی قبل از به دنیا آمدن دندان‌های اولیه دارد، اما آنها در زیر پوست لثه قرار دارند و قابل دیدن نیستند.در شش یا هفت‌ماهگی دندان‌های نوزاد شروع به درآمدن می‌کنند.بیشتر بچه‌ها وقتی به سن ۳ سالگی می‌رسند تمام دندانهایشان به طور کامل در می‌آید.به این دندان‌ها دندان‌های شیری می‌گویند.با بزرگ شدن کودک دندان‌های شیری او یکی‌یکی از جای خود در می‌آیند.این اتفاق بیشتر در سن شش یا هف‌ت‌سالگی می‌افتد.در عصب دندان رگ‌ها و مویرگ‌های خونی وجود دارند که دندان را تغذیه می‌کنند و آن را سالم نگاه می‌دارند.

گونه‌های دندان

دندان شیری

تعداد دندان‌های شیری بیست عدد (در هر آرواره ۱۰ عدد) بوده که به مرور می‌افتند و ۳۲ عدد دندان دائمی جای آنها را می‌گیرند.تکامل این دندان‌ها از دوره جنینی آغاز می‌شود و بعد از تولد در سنین شش ماهگی در می‌آیند.

دندان دایمی

تعداد دندان‌های دائمی ۳۲ عدد (۱۶ عدد در هر آرواره) می‌باشند.رشد آنها از شش ماهگی آغاز می‌شود و تا بیست سالگی که دندان‌های عقل در می‌آیند ادامه می‌یابد.

 

دندان پیش

دندان‌هایی که در وسط و قسمت جلویی دهان وجوددارند و به راحتی قابل دیدن هستند دندانهای پیشین نام دارند.۴ دندان پیشین در بالا و ۴ دندان در پایین قرار دارند.دندان‌های پیشین سطح صافی دارند و برای بریدن و خردکردن به کار می‌روند.

دندان‌های نیش

چهار دندان نیش در مجموع در دهان وجود دارد که ۲ تای آنها در بالا و دو تای دیگر در پایین قرار دارند.این دندان‌های نوک‌تیز برای پاره‌کردن غذا و سوراخ‌کردن استفاده می‌شوند.

دندان آسیای کوچک

به هشت دندان کوچکی که دوبه‌دو کنار دندان‌های نیش قرارمی گیرند دندان‌های آسیای کوچک گفته می‌شود.

دندان آسیای بزرگ

به دوازده دندان که در چهار بخش انتهایی طرفین فک‌های بالا و پایین قرار می‌گیرند، دندان‌های اسیای بزرگ گفته می‌شود.آنها را دندان‌های اسیای اول، دوم، سوم (دندان عقل) هم می‌نامند.

دندان عقل

وقتی فرد به سن ۱۶ تا ۲۰ سالگی می‌رسد ۴ دندان آسیای بزرگ (آسیای بزرگ سوم)وی در انتهای دهان شروع به رشد می‌کنند که با نام دندان عقل شناخته می‌شوند.این دندان‌هادر جویدن غذا نیز تأثیر بسزایی ندارند، اما بعضی افراد معتقدند که این دندانها در انسانهای اولیه برای جویدن و خرد کردن غذا به کار می‌رفته‌است.

مغز دندان

در وسط دندان حفره‌ای قرار دارد که این حفره در قسمت تاج ، وسیع بوده و اطاقک پالپی و در قسمت ریشه ، کانال ریشه‌ای نامیده می‌شود. پالپ دندان شامل ماده زمینه‌ای ، الیاف کلاژن ظریف ، سلولهای فیبربلاست ، ماکروفاژ ، پلاسما سل ، لنفوسیت ، رگهای خونی و رشته‌های عصبی می‌باشد که عروق و اعصاب از سوراخی در عمق ریشه به نام سوراخ راسی به درون مغز وارد می‌شوند. در محیط مغز سلولهای سازنده عاج قرار گرفته‌اند.

لثه

لثه قسمتی از مخاط دهان می‌باشد که بطور محکم به پریوست استخوان فک در فک فوقانی و تحتانی چسبیده است. اپی‌کلیوم لثه در سطح رو به حفره دهانی از نوع سنگفرشی مطبق شاخی است که بافت همبند زیرین آلن دارای پاپیهای بلندی می‌باشد. در سطح مجاور دندان ، اپی‌کلیوم لثه ضخیم شده و به سطح مینا چسبیده است و سلولهای اپی‌کلیال توسط اتصالات نیمه دسموزوم به این لایه متصلند. این اتصالات با یشرفت سن به طرف ریشه عقب نشینی کرده و باعث نمایان شدن ریشه می‌گردند.

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی قابل انتقال است.میکروب‌ها فعالیت خود را در سطح دندان آغاز می‌کنند و سپس در ساختمان آن پیشرفت می‌کنند.میکروب‌ها با استفاده از مواد قندی، اسید تولید می‌کنند که به بافت سخت دندان‌ها آسیب می‌رساند.پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر سرایت می‌کند.

کشیدن دندان شیری پیش از ۴ سالگی موجب اختلال در تکلم کودک می‌شود.

درد دندان

درد دندان یکی از مشکلاتی که معمولاً به دلیل اهمال و غفلت در بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌شود، دندان ‌درد و فساد دندان است. وجود درد در یک یا چند دندان، معمولاً علامت وجود مشکل، در دندان‌ها یا لثه‌ها است؛ البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درد دندان، گاهی بسیار خفیف و کم می‌باشد و گاهی بسیار شدید بوده، برای نوجوان قابل تحمل نمی‌باشد.