ضوابط و استانداردهای کلی فضای مدارس

ضوابط و استانداردهای کلی فضای مدارس

ضوابط و استانداردهای کلی فضاها
آیین کار ایمنی درهای مدارس
1ـ درهای فضاهای آموزشی باید طوری نصب شوند که جهت بازشوی آنها به طرف خارج باشد.
2ـ در فضای پلکان‌ها حداقل به اندازه یک پاگرد محل نصب در باید تا اولین پله فاصله داشته باشد.
( حداقل به اندازه پاگرد )
3ـ در سالن‌ها بهتر است در خروجی وسط دیوار نصب شود .
4ـ در راهروها محل اتصال در باید عقب‌تر از محل عبور باشد تا مانع عبور و مرور نگردد.
5ـ در فضای پلکان جهت بازشوی در به سمت دیوار باشد نه پله ، به صورتی که مانع عبور و مرور نشده و از عرض پاگرد کاسته نشود .

6ـ درها نباید در محلی نصب شوند که در حالت باز مانع و یا مزاحم باشند.
7ـ در مدارس باید حتی المقدور از کاربرد درهای شیشه‌ای اجتناب شود و در صورت استفاده از این نوع درها در فضای غیر آموزشی باید با نصب علائم روی آن با مشخص نمودن حاشیه در شیشه‌ای از طریق نصب نوارهایی در پیرامون شیشه با آگاهی دادن به افراد از بروز حوادث جلوگیری شود .
8ـ اگر در فضاهای غیر آموزشی مدرسه از درهای بادبزنی که در دو جهت قابل بازشدن هستند ، استفاده شود باید قسمتی از آن دارای شیشه باشد تا افرادی که در دو طرف آن در رفت و آمد هستند یکدیگر را رویت و از برخورد جلوگیری شود .
ارتفاع شیشه خور از کف برای کودکان 75 سانتیمتر و برای بزرگسالان 75/1 متر می‌باشد.
9ـ در مدارس نباید از درهای بادبزنی دو لنگه مخصوصاً نوع سنگین آن استفاده شود .
10ـ برای جلوگیری از گیر کردن لبه آستین و یا بند کیف به دستگیره در، دستگیره باید خم شده باشد و یا فاصله آن از سطح از 3 میلیمتر بیشتر نباشد.
11ـ فاصله دستگیره تا لبه در نباید کمتر از 5/7 میلیمتر باشد .
12ـ درهای قاب فولادی مورد استفاده برای محلهایی که بیش از 100 نفر متصرف دارد باید فقط دارای یک قفل باشد .
13ـ درهای کشویی فقط برای فضاهایی مجاز است که متصرفین آن کمتر از 50 نفر باشد و نیروی بازکردن این نوع درها نباید بیش از 67 نیوتن ( 7/6 کیلوگرم ) باشد .
14ـ در رختکن مدارس شبانه‌روزی باید به گونه‌ای باشد که برای کودکان از سمت داخل به راحتی قابل بازشدن باشد .
15ـ هر اطاق یا فضایی که ظرفیت متصرفین آن بیش از 50 نفر بوده و یا مساحت آن بیش از 93 متر مربع باشد بایستی حداقل دارای دو در خروجی جداگانه باشد که عملاً مجاور یکدیگر قرار می‌گیرند.
16ـ عرض مفید بازشوی درها نباید کمتر از 81 سانتیمتر باشد. اگر از درهای دو لنگه استفاده شده است عرض مفید بازشوی یک لنگه از آنها نباید کمتر از 81 سانتیمتر باشد .
17ـ عرض مفید درهای تک لنگه‌ای در معابر خروجی نبایستی بیش از 122 سانتیمتر باشد .
18ـ سطح کف دو طرف در باید در یک سطح باشد و این یکسانی سطوح باید حداقل به اندازه عرض لنگه بزرگتر در ادامه داشته باشد .
19ـ هنگام چرخش در به سمت مسیر خروجی باید اجازه دهد که حتی المقدور 2/1 عرض خروجی مورد نیاز راهرو یا کریدور باز و بدون مانع باشد . وقتی در کاملاً باز می‌شود برآمدگی و جلو آمدگی در نباید بیش از 18 سانتیمتر از عرض راهرو یا کریدور را مسدود نماید.

20ـ درهای دوار نباید برای فضاهایی که بیش از 50 نفر بوده تعبیه گردد.

آیین کار ایمنی پنجره‌های مدارس
1ـ طرح و ابعاد پنجره نباید طوری باشد که شیشه خور آن دارای سطح بزرگی باشد .
2ـ بر حسب طرح در بعضی موارد می‌توان با رعایت مسائل ایمنی در جلوی پنجره‌ها بالکن و یا تراس کم عرض در نظر گرفت .
3ـ جهت جلوگیری از سقوط کودکان در طبقات بالاتر می‌توان از حفاظ استفاده نمود.
4ـ هر نوع کلاس یا فضای آموزشی با مساحت بیش از 23 متر مربع بایستی حداقل دارای یک پنجره جهت خروج اضطراری یا تهویه باشد .
5ـ پنجره‌ها بایستی از داخل و بدون استفاده از وسایل و ابزار قابل بازشدن باشد و حداقل ابعاد بازشوی پنجره بایستی به ترتیب ( 50 سانتیمتر عرض و 60 سانتیمتر ارتفاع ) بوده و سطح بازشوی آن از 53/0 متر مربع کمتر نباشد.
6ـ ارتفاع لبه پایین بازشوی پنجره از کف تمام شده نباید بیش از 112 سانتیمتر باشد .
7ـ فاصله قفل یا وسیله بازکردن پنجره از کف تمام شده نباید بیش از 137 سانتیمتر باشد .
8ـ در صورتیکه کلاس یا فضای آموزشی دارای یک در باشد که مستقیماً به یک فضای باز ارتباط دارد می‌توان از تعبیه پنجره برای آن صرفنظر نمود.
9ـ محل نصب پنجره‌ نباید طوری باشد که در موقع بازشدن ایجاد برخورد مزاحمت نماید.
10ـ پنجره‌هایی که در انتهای راهروها و کریدور و پاگرد پلکان‌ها نصب می‌گردند باید از کف دارای ارتفاع 80 سانتیمتر باشد و در غیر اینصورت تا این ارتفاع ( 80 سانتیمتر ) دارای نرده چوبی و یا فلزی مناسب باشند .
آیین کار ایمنی کریدورها و راهروهای مدارس [2] 1ـ عرض راهروها در مدارس چهار کلاسه باید 4/2 متر باشد و به ازاء هر کلاس بیشتر 20 سانتیمتر به عرض آن اضافه شود .
2ـ سطح راهروها برای 8 تا 15 کلاس 10% تا 27 کلاس 12% و تا 36 کلاس 14% و بیشتر از آن 15% کل سطح زیر بنا .
3ـ سطح راهروها برای دوره‌های دبیرستان تا 12 کلاس 12% و بیشتر از 12 کلاس 15% کل سطح زیربنا .
4ـ راهروهای ارتباطی ساختمانها که در فضای آزاد قرار گرفته‌‌اند باید سرپوشیده باشند ، از این راهروهای سر پوشیده می‌توان در فصول سرد و در مواقع بارندگی به عنوان فضای تفریح استفاده می‌شود.
5ـ چنانچه از بالکن و یا پل ارتباطی بین دو ساختمان به عنوان راهرو استفاده شود ، جهت جلوگیری از سقوط باید نرده حفاظتی به ارتفاع حداقل 80/1 متر از کف راهرو داشته باشد .
6ـ فاصله میان نرده‌های موازی نباید بیشتر از 10 سانتیمتر باشد .

_________ ضوابط طراحی ایمنی پلکان
1ـ تعداد پله‌ها در هر پلکان از سه پله کمتر نباشد .( وجود یک یا دو پله باعث بهم خوردن تعادل حرکتی دانش‌آموزان می‌شود. )
2ـ برای پلکانهای با تعداد بیش از سه پله باید دارای نرده محافظ باشد .
3ـ در صورتیکه عرض یکسر پلکان بیش از 3 متر باشد در این صورت بهتر است در وسط نیز دارای نرده باشد .
4ـ پلکانهای رابط مانند پلکان محوطه باز باید دارای نرده حفاظتی باشند.
5ـ ارتفاع نرده برای بزرگسالان باید cm90 و برای خردسالان 75 ـ 80 سانتیمتر باشد.
6ـ قطر پروفیل دستگیره پلکان 35 میلیمتر و فاصله آن از دیوار مجاوز حداقل 70 میلیمتر می‌باشد.
7ـ شیب کف پله نباید از 2% درصد بیشتر باشد .
8ـ در هر پلکان عرض کف‌های پله با هم برابر و نیز ارتفاع سینه‌های پله با هم مساوی باشند.
9ـ شیارهای لبه پله در جهت طول پلکان باشد تا باعث خطای چشم نشود .
10ـ فاصله میان پله و سقف بالای آن نباید از 2 متر کمتر باشد. ( این فاصله به طور عمودی اندازه‌گیری می‌شود. )
11ـ برای تعیین اندازه کف پله و ارتفاع سینه پله از فرمول زیر استفاده شود .
63 تا 2h + t = 61
کف پله = t و ارتفاع پله = h
__ اصول طراحی ایمنی مدارس در برابر آتش
1ـ اصطلاحات
ـ تخلیه خروج : بخشی از راه خروج که بین خروج و معبر عمومی قرار گرفته است .
ـ حریق بند : قسمتهایی از بنا شامل دیوار ، سقف و کف مقاوم حریق که بتواند در مقابل سوختن تمام بار حریق واقع در فضای مربوط به خود ایستایی و مقاومت کند .
ـ در خودکار بسته شونده : این اصطلاح به درهای حریق یا سایر بازشوها گفته می‌شود که به منظور بسته شدن در یا باز شدن آن به هنگام حریق در اثر واکنش به برخی از محصولات احتراق یا از طریق گرفتن فرمان از محل دیگر است .
ـ دیواردود بند : دیوار یا دیواره‌ای است که راهروی خروج را قطع می‌کند و به یک یا چند در مجهز است. این دیوار باید مانع گسترش آتش و دود باشد .
ـ سطح مخاطره آمیز : فضاهایی از ساختمان که عملکردهایی شامل نگهداری ، تهیه و یا کاربرد مواد بسیار قابل احتراق ، مواد منفجره ، مواد تولید کننده دود و یا گازهای سمی ، مواد شیمیایی مضر و مهلک که امکان تولید شعله ، انفجار ، مسلم یا ایجاد حساسیت داشته باشد را سطوح مخاطره آمیز گویند.
ـ ظرفیت راه خروج : مجموع مقدار عرضی که مجموع راه خروج در تمام طول مسیرها با توجه به بار تصرف با آن اندازه می‌شود در شرایط معمولی حداقل مقدار این عرض 76 سانتیمتر است .
2ـ طراحی کلیه راههای خروج در ساختمان مدارس می‌بایست به گونه‌ای باشد که اولاً به وضوح قابل رؤیت متصرفان باشد و ثانیاً به طرز آشکاری علامت گذاری شده باشد به طوریکه راه منجر به مکان امن به روشنی قابل دسترسی باشد .
3ـ طول مسیر دسترسی به خروجی‌ها باید در روی کف و در طول محور مرکزی راه عبور معمول و از فاصله 30 متر مانده به دورترین نقطه هر فضا تا وسط در خروج اندازه‌گیری شود .
4ـ تمام راهروهایی که به عنوان دسترسی خروجی برای تخلیه بیش از 30 نفر در نظر گرفته میشوند با کاربرد اجزای سازه‌ای مقاوم باشند و حداقل یک ساعت در مقابل حریق از دیگر بخشهای ساختمان مجزا باشند و درهایی که به آنها باز می‌شوند حداقل به مدت 30 دقیقه در برابر حریق مقاوم باشند . طرح و نصب این درها باید به گونه‌ای باشد که احتمال نشت دود از آنها به حداقل ممکن کاهش یابد .
5ـ راهروهای دسترسی خروجی باید دارای حداقل 250 سانتمتر عرض مفید باشد.
6ـ استقرار هر نوع تأسیسات و تجهیزات از قبیل آبخوری ، جالباسی و غیره چه به صورت ثابت و چه قابل انتقال در راهروهای دسترسی خروج به شرطی مجاز خواهد بود که عرض مفید راه به کمتر از 183 سانتیمتر کاهش نیابد .
7ـ در راهروهای دسترسی خروج ، هیچ بن بستی نباید دارای طول بیش از 6 متر باشد .
8ـ راهروهای دسترسی به ردیفهای صندلی باید حداقل 107 سانتیمتر عرض مفید داشته باشند مگر آنکه راهرو از یک طرف با دیوار مجاور باشد که در آن صورت عرض مفید آن می‌تواند به حداقل 91 سانتیمتر
کاهش یابد . راهروهایی که برای دسترسی به حداکثر 60 صندلی در نظر گرفته شوند استثنائاً می‌توانند
حداقل 76 سانتیمتر عرض مفید داشته باشند . آرایش و موقعیت راهروها و صندلی‌‌ها در هر حال باید به گونه‌ای باشد که بین هر صندلی و راه حداکثر 6 صندلی وجود داشته باشد .
9ـ طول دسترسی‌های خروج در ساختمان مدارس از هر نقطه بنا نباید از 45 متر بیشتر شود مگر آنکه تمام بنا با شبکه با رنده خودکار تأیید شده محافظت شده باشدکه در آن صورت استثنائاً این طول به 60 متر افزایش می‌یابد.
10ـ در ساختمانهای آموزشی که در طبقات بالای همکف بیش از 75 نفر و یا در زیر همکف بیش از 40 نفر باشند ، پلکانها ، راهها و مسیرهای خروج ( اعم از ورودیها ، هالها ، پاگردها و غیره ) باید با دیوارهای غیر قابل احتراق حداقل 2 ساعت مقاوم حریق به طور کامل درزبندی و مجزا شوند .
12ـ ایجاد هرگونه روزنه نفوذی در دور بندهای خروج مجاز نمی‌باشد مگر در موارد زیر :
ـ عبور داکتها و دیگر تجهیزات لازم در مواردی که تراکم هوا و ایجاد فشار مثبت در درون دوربند خروج ، ضروری اعلام شود .
ـ عبور لوله‌های مربوط به شبکه‌های آتش نشانی .
ـ عبور لوله‌های هادی برق ویژه فضای خروج .
13ـ فقط آن دسته از پلکانهای خارجی بنا می‌توانند به عنوان خروج محسوب شوند که دارای مشخصات زیر باشند :
ـ ساختار آنها توسط دیوار با نرخ حداقل 2 ساعت مقاوم حریق در فضاهای داخلی جدا باشد و از نزدیکترین بازشو دست کم 3 متر فاصله داشته باشد.
ـ به بام بخش دیگری از بنا یا 6 بام بنای مجاور که ساخته مقاوم حریق و راه خروج ایمن و پیوسته‌ای دارد ارتباط داشته باشد.
ـ دارای جان پناه باشد .
14ـ درهای مقاوم در برابر آتش بایستی خودکار باشند و خود به خود بسته شوند و بر روی آن علایم هشدار دهنده نصب شود و به جز در مواقع اضطراری بایستی بسته باشند . در نزدیکی راه پله قرار گیرند و تا مدت زمان 2/1 ساعت در مقابل آتش مقاوم باشند.
15ـ درهای بازشو به قفسه‌های پلکان ، وقتی که کاملاً باز هستند نبایستی از میزان عرض گذر عبور مؤثر بکاهند و نبایستی کمتر از عرض پاگرد در نظر گرفته شوند و عرض گذر نباید کاهش پیدا کند به طوری که عرض آن کمتر از پهنای راه پله نباشد . عرض دری که به داخل پاگرد راه پله باز می‌شود نبایستی بیشتر از 900 میلیمتر باشد .
16ـ مساحت فضای پناهدهی در هر یک از دو طرف خروجیهای افقی باید برای تمام متصرفان هر دو طرف تکافو نماید . به این منظور در هر طرف باید به ازای هر نفر حداقل 28/0 متر مربع مساحت خالص در نظر گرفته شود .
17ـ در مدارس سه طبقه و بیشتر دو راه پله لازم است اما در این حالت تعداد بیشتری لازم است :
الف) فاصله تا نزدیک‌ترین راه پله بیشتر از 30 متر باشد ( برای انتهای بن بست بیشتر از 18 متر باشد )
ب) تعداد ساکنین طبقه بالاتر بیش از 120 نفر باشد .
ج) برای رعایت توصیه‌هایی که در جداول عرض راه پله‌ها با تعداد کودکان داده شده است .
د) برای انطباق با توصیه‌های جداول 1 در مورد خروجی از سالنهای مرتبط با ساختمان در طبقات بالاتر از همکف .
18ـ در مدارس دو طبقه یک راه پله کافی است مشروط بر اینکه :
الف) تعداد ساکنین طبقه اول کمتر از 120 نفر باشد .
ب) در صورتی که فاصله هر دو تا پله کمتر از 18 متر باشد و یا توسط دیوارهای جداکننده متحرک کمتر از 12 متر شود .
ج) هیچ قسمتی از راه پله‌ها از لحاظ آتش سوزی مخاطره آمیز نباشد .
19ـ حداقل عرض راه پله باید 110 سانتیمتر باشد .
20ـ اگر عرض راه پله مساوی و یا بیش از 220 سانتیمتر باشد باید به وسیله میله دستگیره به دو قسمت تقسیم گردد که هر کدام مساوی یا بیش از 110 سانتیمتر باشد .
21ـ حداقل باید جعبه پله در طرفین ساختمانهای آموزشی قرار گرفته باشد اگر طراحی یا ابعاد ساختمان امکان چنین وضعی را ندهد ، بیش از 60 شاگرد ( دو کلاس 30 نفره ) بعد از محدوده پلکان وجود داشته باشند در غیر اینصورت باید در منطقه بن بست پله فرار پیش بینی نمود .
22ـ پلکان باید به طریقی طراحی شود که راه تخلیه افقی ( راهروها ) آن را قطع نکند تا تمام دانش‌آموزان کلاسها به طرف پله و در جهت خروج ساختمان هدایت شوند . قفس پله با دیوارهای پر یا پنجره‌های رو به خارج ساختمان محصور گردد تا در مواقع حریق از شعه و دود محفوظ بماند .
23ـ ابعاد پله :
الف) h : ارتفاع پله کمتر یا مساوی 163 میلی متر باشد .
ب) w : کف پله کمتر یا مساوی 280 میلی متر باشد و هرگز کمتر از 250 میلی متر نشود .
24ـ تعداد پله‌های یک رشته پله باید حداقل بیشتر یا مساوی 3 عدد باشد و حداکثر کمتر یا مساوی 15 عدد باشد . تغییر سطح باید قابل رؤیت بوده و فرد باید متوجه این تغییر و اختلاف سطح شود .
25ـ زمانیکه ساختمان دچار حریق می‌شود بلافاصله احتمال دارد که اطراف پله فرار را شعله‌های آتش و دود فرا گیرد لذا توصیه می‌شود در ساختمانهای بیش از 4 طبقه پله فرار به وسیله کانال عمودی محافظت شود .
26ـ حداکثر شیب مسیر نباید از 1 به 8 و حداکثر ارتفاع آن از 7/3 متر بیشتر باشد البته در مواردی که شیب از 1 به 15 بیشتر نیست نیازی به پاگرد نخواهد بود . شیب باید از تراز پایین تا بالا کاملاً یکنواخت باشد .

27ـ هر شیب راه باید حداقل 12 سانتیمتر عرض مفید داشته باشد ______

انواع استفاده در کاربری آموزشی و فرهنگی
واحد تصرف به ازای هر نفر
کلاسهای درس
9/1 متر مربع سطح خالص
کارگاهها ، آزمایشگاهها و سایر فضاهای آموزشی علمی
6/4 متر مربع خالص
مراکز آموزشی و مراقبتی غیر شبانه‌روزی
3/3 متر مربع خالص
سالنهای مطالعه در کتابخانه‌ها
3/9 متر مربع نا خالص
29ـ عرض هر یک از قسمتها و اجزای مختلف راه خروج به ازای هر نفر 8/0 سانتیمتر و عرض سایر خروجها با مسیر افقی با شیبدار به ازای هر نفر 5/0 سانتیمتر در نظر گرفته شود .
30ـ عرض هیچیک از دسترسهای خروج نباید از 91 سانتیمتر کمتر شود .
31- در هر طبقه ساختمان آموزشی حداقل دو راه مجزا و دور از هم لازم است . اما چنانچه بار متصرف تمام طبقات یا بخش‌هایی از آنها بین 500 تا 1000 نفر باشد حداقل 3 راه خروج مجزا و دور از هم لازم است و برای بیش از 1000 نفر حداقل 4 راه خروج مستقل لازم است

کلاس مدارس راهنمایی :
1ـ طول کلاس راهنمایی نباید از عرض کلاس به علاوه 50% آن بیشتر باشد .
2ـ ارتفاع مناسب کلاس راهنمایی با توجه به وضعیت اقلیمی محیط و مسائل نور و تهویه 4 متر می‌باشد .درمناطق مرتفع و سردسیر می‌توان ارتفاع را تا 2/3 متر کاهش داد.
3ـ ابعاد درهای کلاس راهنمایی :
1ـ3ـ در یک لنگه به طرف داخل 90 الی 100 سانتیمتر عرض .
2ـ‌3ـ در دو لنگه به طرف داخل 160 سانتیمتر عرض .
3ـ3ـ ارتفاع کلیه درها 200 سانتیمتر با رواداری 5+ سانتیمتر .
4ـ شیشه‌های پنجره‌های کلاس از جنس نشکن باشد و مساحت آن از 625 سانتیمتر مربع تجاوز نکند.
5ـ سطح پنجره‌های کلاس بسته به وضعیت اقلیمی محل می‌تواند از 125/0 تا 2/0 برابر سطح کلاس متغیر باشد . پنجره‌ها در ارتفاع 1 الی 2/1 متر از سطح کلاس تا 2/0 متر زیر سقف باید نصب شوند.
6ـ پنجره‌ها نباید در سمت شرق و غرب کلاس باشند .
7ـ فرم پنجره‌ها بهتر است کشویی باشد و در طول دو قسمت باشد که قسمت پایینی آن ثابت و بالایی آن بر اساس عمل تهویه بازشو باشد.
8ـ فاصله بین میز ، صندلی یا نیمکت در مدارس راهنمایی باید 55 سانتیمتر باشد .
9ـ رنگ کلاس راهنمایی در سقف باید روشن و مات و دیوارها نیز روشن و مات و حتی الامکان آبی روشن ،کرم ، بژ یا سبز خیلی روشن باشد

آیین کار اصول جانمایی , طراحی و بهداشتی در توالت , دستشویی و آبخوری مدارس:
1 – در طراحی سرویسهای بهداشتی , نکات زیر باید مد نظر قرار گیرد :
الف ) موجب آلودگی خاکهای سطحی نشود .
ب ) موجب آلودگی آبهای سطحی و زیر‌زمینی نشود .
ج ) در معرض باد غالب قرار نگیرد .
د ) در معرض دید مستقیم مسؤولان قرار داشته باشد .
ﻫ ) مکان احداث این سرویسها حتی‌الامکان در سطح زمین و در فضای باز انتخاب شود .
و ) استقرار آبخوری در محل فضای سرویسهای بهداشتی ممنوع است .
2 – در صورتی که تعداد سرویسهای توالت بیش از 4 چشمه باشد , تعبیه در ورودی لازم است .
عرض ورودی نباید کمتر از 20/1 متر باشد .
3 – چون سرویس بهداشتی معمولاً روی کرسی چینی احداث می‌شود , تعبیه حداقل 3 پله الزامی است .
4 – از اشتراک فضای چشمه‌های توالت و دستشویی در یک مسیر اجتناب شود .
5 – شیرهای آب مورد استفاده در کاسه‌های دستشوئی آبخوری جهت تامین آب گرم به صورت مخلوط باشد .
6 – دسشتوئی‌ها در ارتفاع 60 تا 75 سانتی متری نصب شوند .
7 – به ازای هر 60 نفر دانش آموز وجود یک کاسه دستشوئی لازم است .
8 – استفاده از شیرهای آب از نوع برنجی بدون واشر ارجح است .
9 – از یکسره کردن سیستم شستشو و وصل آن به شبکه آب رسانی برای جلوگیری از آلودگی احتمال ثانوی شبکه آب رسانی اکیداً خودداری شود . بدین معنی که در حد فاصل شبکه آب رسانی و سیستم شستشوی کاسه توالت از فلاش تانک با استفاده شود .
10 – ارتفاع دیوارهای جداکننده توالت‌ها , در صورتی که باربر نباشد , از کف تمام شده تا 210 سانتی‌متر مناسب می‌باشد . فضای مشترک باقی مانده بالای دیوار‌ه‌های جداکننده می‌تواند به انجام تهویه طبیعی یا مصنوعی کمک نماید .
11 – حداقل ابعاد تمام شده داخلی توالت‌ها 110 * 140 سانتی متر باشد .
12 – به ازای هر 45 دانش آموز یک چشمه توالت لازم است .
13 – در طراحی چشمه‌‌های توالت , بهتر است هر دو چشمه به صورت قرینه در نظر گرفته شود تا از نظر تخلیه فضولات و لوله‌کشی آب شستشو مناسب‌ترین روش تأسیسات بکار گرفته شود .
14 – ایجاد حداقل یک چشمه توالت برای معلولین در طبقه همکف الزامی است .
15 – اتاقکی در ابعاد 110 * 140 سانتیمتر برای نگهداری و انبار کردن وسایل نظافت , شستشو , ضد عفونی و لوازم مصرفی مورد استفاده روزانه در نظر گرفته شود این فضا باید مجهز به حوضچه
تی شویی و شلنگ باشد .
16 – برای هر 75 نفر دانش آموز یک شیرآبخوری لازم است ارتفاع شیرها نسبت به سن استفاده کنند‌گان از 75 تا 100 سانتیمتر باشد .
17 – استفاده از نوع تهویه طبیعی و مصنوعی برای سرویس‌ها الزامی است .
18 – بهترین جبهه و نور برای توالت‌های عمومی , شمال است .
19 – کلیه لوله‌کشی‌های آب می‌بایست روکار و با استفاده از لوله گالوانیزه رنگ شده باشد که به صورت دو طرفه به لوله اصلی آب شیر متصل است .
20 – حجم چاه فاضلاب و توالت به ازای 20 لیتر برای هر نفر در سال محاسبه شود .
21 – به منظور جلوگیری از آلودگی احتمالی آبهای زیر زمینی فاصله عمودی چاه توالت از سطح آبهای زیر زمینی حداقل 3 متر و فاصله افقی آن تا چاه آب حداقل 15 متر در نظر گرفته شود .
22 – حداقل قطر لوله‌های مصرفی در سیستم دفع فاضلاب سنگین 4 اینچ در نظر گرفته شود که در مورد چشمه‌های توالت پس از آن که و زیر هر یک از کاسه‌های توالت , سیفون بلند 4 اینچی نصب می‌گردد , ادامه کار با استفاده از لوله 4 اینچ و کاملاً مستقیم با تیپ 1 % به لوله یا کانال اصلی جمع‌آوری فاضلاب از سایر چشمه‌های توالت‌ها توالت‌ها متصل می‌گردد . لوله یا کانال اصلی جمع‌آوری فاضلاب هم بایستی حداقل با قطر 6 اینچ در نظر گرفته شود ( به ازای تا 8 چشمه توالت ) و به ازای اتصال هر 4 لوله فرعی اضافی یک اینچ بزرگتر انتخاب گردد . این لوله نیز بایستی دارای شیپ 1% به سمت محل دفع فاضلاب باشد و در جهت مقابل شیب قبل از اولین انشعاب مصرفی به میزانی که بتوان یک دریچه بازدید در کف را نصب نمود , بلندتر انتخاب گردد .
در طول لوله اصلی فاضلاب در هر 6 متر یک دریچه بازدید در کف در نظر گرفته شود و کلیه لوله‌های فاضلاب چشمه‌های توالت با Vent تهویه گردد .
23 – لازم است توالت‌ها هفته‌ای دو بار ضد عفونی شوند هر روز شسته شوند .
آیین کار مکان‌یابی , ساختمان , تجهیزات و بهداشت بوفه مدارس :
1 – اصول مکان‌یابی بوفه در مدارس :
الف – در مناطق پر باران ویا بسیار گرم , بوفه را ترجیحاً در فضای بسته مراکز آموزشی و در مناطق با آب و هوای معتدل , بوفه را در فضای باز مستقر نمایند .
ب- دارای دسترسی ایمن , راحت و مناسب باشد .
ج – از مراکز جمع‌آوری زباله و سرویسهای بهداشتی فاصله مناسبی داشته باشد .
د – قرار داشتن در معرض دید و کنترل مسوولان .
2 – عناصر متشکله بوفه جهت توزیع و فروش مواد غذایی آماده :
الف – یخچال ویترینی .
ب – دستشوئی برای استفاده کارکنان .
ج – قفسه‌های دیواری .
د – قفسه‌های زمینی در دار جهت ذخیره و انبار مواد خوراکی .
ﻫ – ظروف زباله دردار و قابل شستشو .
و – صندلی و میز کارفرما فروشنده .
ز – صندوق یا ماشین حساب .
ح – قفسه و رختکن .
ط – کپسول آتش نشانی .
ی – وسایل گرمایشی .
3 – برای تأسیس یک بوفه ( بدون امکان تهیه غذای گرم ) حداقل مساحتی برابر با 9 متر مربع لازم است .
4 – بوفه‌‌هایی که علاوه بر تهیه و فروش مواد خوردنی و آشامیدنی بسته بندی شده و آماده , مواد غذایی گرم و طبخ شده را نیز عرضه می‌نمایند , علاوه بر فضاهای ذکر شده به فضاهای زیر نیز احتیاج دارند :
الف – اجاق گاز .
ب – ظرفشویی دو لگنه مجهز به آب گرم و سرد .
ج – قفسه جهت نگهداری ظروف شسته شده .
د – میز کار جهت آماده سازی مواد خوراکی .
ﻫ – قفسه یا کمد جهت ذخیره وانبار مواد غذایی اولیه مثل : پیاز و سیب زمینی و روغن و … .
5 – برای بوفه با الگوی فروش غذای گرم حداقل 15 متر مربع فضا لازم است .
6 – اشخاصی که در محل بوفه کار می‌کنند می‌بایست ملبس به کلاه و روپوش سفید باشند و موظف به استفاده از وسایل بهداشتی شخصی مثل حوله و صابون می‌باشند . این پرسنل ملزم به رعایت نکات بهداشتی هستند از جمله کوتاه نگهداشتن ناخن و شستن دستها با آب و صابون بعد از هر بار توالت کردن .
7 – مسئول دریافت وجه در تهیه و توزیع مواد غذایی دخالتی نداشته باشد .

بهداشت مدارس :
1 – اتاق بهداشت می‌بایست تمیز باشد و نور کافی داشته باشد و مخصوص معاینه باشد و از آن استفاده دیگری نشود . توصیه می‌شود طول این اتاق بیشتر از 6 متر باشد تا بتوان از تابلوی تعیین میزان دید استفاده نمود .
2 – ارزیابی سلامت دانش‌آموزان که حداقل سالی یک بار است شامل اقدامات زیر است :
الف ) ارزیابی سلامت دانش ‌آموزان , کنترل بهداشت فردی و انجام کمک‌های اولیه , بیماریابی , کنترل, پیگیری بیماری‌ها و غیبت دانش‌‌آموزان .
ب ) همکاری در غربالگری با پزشک , شنوایی سنج و بینایی سنج و روان شناسی بالینی , تربیت بدنی و دندان‌پزشکی و سایر موارد .
ج ) کامل نمودن شناسنامه سلامت .
3 – در هر مدرسه به ازای هر 750 نفر دانش آموزی می‌بایست یک مربی بهداشت حضور داشته باشد .
4 – تابلو باید در ارتفاع مناسبی قرار یگرد به نحوی که فاصله آن از اولین ردیف دانش‌آموزان حداقل 20/2 متر باشد .
5 – طول و عرض تابلو با توجّه به مقطع تحصیلی :
طول تابلو
ارتفاع تخته سیاه از روی سکو
ابتدایی 270
70
راهنمایی 300
80
متوسطه 300
85
6 – برای مدارس ابتدایی حداقل دو هزار متر مربع به ازای هر صد دانش آموز به اضافه هزار متر مربع برای هر صد نفر اضافی فضا لازم است .
7 – برای مدارس راهنمایی و متوسطه , حداقل چهار هزار متر مربع برای هر صد نفر دانش‌آموز به اضافه هزار متر مربع برای هر صد نفر محصل اضافی لازم است .
8 – بر اساس معیارهای فوق حداقل متراژ لازم به ازای هر دانش‌آموز در مدرسه 6 تا 8 متر مربع خواهد بود .
9 – تعداد طبقات مدارس در دوره ابتدایی و راهنمایی حتی‌الامکان در دو طبقه و در صورت خاص حداکثر سه طبقه و برای دبیرستان‌ها و هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش حداکثر چهار طبقه مجاز است .
10 – زمین بازی با سرانه مساحت 10 متر مربع برای هر دانش‌آموز است .
11 – پوشش حیاط مدرسه و کف کلاسها باید غیر قابل نفوذ , غیر لغزان , بدون سنگ ریزه ,
غیر براق و آسان برای شستشو و نظافت باشد . پوشش کف برای کلاس‌ها و راهروها از جنس موزاییک و مکالئوم و برای حیاط مدرسه آسفالت و ورقه‌ای سیمانی باشد .
12 – ایجاد هر گونه تراس و بالکن مرتبط باکلاس ممنوع است .
13 – دیوارهای کلاس باید تا ارتفاع 5/1 متر سنگ باشد و الباقی آن از رنگ‌های روشن و شفاف و غیر براق پوشیده شده باشد و عایق صوتی باشد .
14 – مطلوب است کلاس‌ها دو در داشته باشد که برای مواقع اضطراری مشکل نباشد .
15 – سطح لازم برای تهویه در مدارس ابتدایی 5/1 متر مربع و حجم هوای لازم 5/4 متر مکعب است .
16 – حداکثر ابعاد قابل قبول بر کلاس درس 7 متر عرض و 8 متر طول است .
17 – پنجره کلاس‌ها به منظور استفاده از تهویه و برخورداری از نور طبیعی باید به نحو زیر باشد :
الف ) در یک سمت حتی‌الامکان باشد و در روبروی تخته سیاه نباشد .
ب ) باید در یک سمت شمال یا جنوب باشد .
ج ) فضای بین پنجره‌ها باید حداقل ممکن باشد تا از ایجاد سایه در وسط کلاس ممانعت کند .
د ) باید در ارتفاع 120 از کف و تا 20 سانتیمتر نرسیده به سقف قرار گیرند .
ﻫ ) دارای کرکره مناسب باشد .
و ) قسمت میانی آن ثابت و دو قسمت پایین و بالای آن متحرک باشد .
18 – رنگ کلیه سقف‌ها سفید باشد .
19 – ظرفیت کلاس‌های ابتدایی بیش از 30 نفر نباشد .
20 – وجود اتاق ناهارخوری ,کتابخانه , اتاق کارهای هنری , آزمایشگاه و اتاق مشاوره از جمله نیازهای یک مدرسه است

 

روشنایی مدارس :
1 – به منظور ایجاد نور کافی در مدارس در صورتی‌که پنجره‌های نور گیر در یک سمت واقع شده باشد , سطح کل پنجره‌ها نباید از 5 /1 الی 7/1 سطوح جانبی دیواره‌های کلاس کمتر باشد .
2 – توصیه می‌شود که سطوح دیوارهای کلاس درس از رنگ مات انتخاب شود تا از خیرگی حاصل از انعکاس نور جلوگیری به عمل آید و رنگ‌ها نیز محیط دلپذیری برای دانش‌آموزان بوجود آورند . برای این منظور رنگ‌های زیر پیشنهاد می‌شود :
آبی کمرنگ , کرم, سبز خیلی کمرنگ , سفید و بژ .
3 – سطح کف کلاس می‌تواند دارای رنگ‌های سفید , خاکستری و یا رنگ‌های روشن چوب باشد .
4 – رنگ سقف کلاس باید رنگ سفید و یا رنگ روشن باشد .
5 – رنگ میز و صندلی شاگردان باید مات باشد .
6 – رنگ سطح تخته سیاه کلاس درسی باید سیاه و یا سبز باشد .
7 – در صورت استفاده از لامپ‌های ف
1 – به منظور ایجاد نور کافی در مدارس در صورتی‌که پنجره‌های نور گیر در یک سمت واقع شده باشد , سطح کل پنجره‌ها نباید از 5 /1 الی 7/1 سطوح جانبی دیواره‌های کلاس کمتر باشد .
2 – توصیه می‌شود که سطوح دیوارهای کلاس درس از رنگ مات انتخاب شود تا از خیرگی حاصل از انعکاس نور جلوگیری به عمل آید و رنگ‌ها نیز محیط دلپذیری برای دانش‌آموزان بوجود آورند . برای این منظور رنگ‌های زیر پیشنهاد می‌شود