فرهنگ سازی برای رحم جایگزین

فرهنگ سازی برای رحم جایگزین

اشاره:
بسیاری از افراد معتقدند یکی از به یادماندنی ترین و لذت بخش ترین لحظه زندگی شان زمانی است که صاحب فرزند شده اند.
حال تصور کنید که توانایی فرزنددار شدن به یکی از دلایلی که به آن ناباروری می گویند، از شما گرفته شود. در چنین وضعیتی چه می کنید؟… بی شک با مراجعه به متخصصان زنان و نازایی درصدد برمی آیید تا از طریق یکی از شیوه های درمان ناباروری که خوشبختانه امروزه شاهد پیشرفت های چشمگیری نیز شده اند، به رفع مشکل خود یا همسرتان کمک کنید. این روشها از درمان های دارویی ، شیوه های لقاح خارج رحمی چون IVF، IVI، اهدای اسپرم و تخمک گرفته تا اهدای جنین همگی برای کمک به سلامت روحی – روانی زوجین و نیز تحکیم بنیان خانواده ها ارائه می شوند.
پژوهشکده فناوری های نوین علوم پزشکی جهاد دانشگاهی ابن سینا بر آن شده است تا

سمینار میان رشته ای رحم جایگزین را با هدف بررسی این تکنیک از ابعاد پزشکی ، حقوقی ، اخلاقی ، روانشناختی و جامعه شناختی در آبان امسال برگزار کند. به این بهانه پای صحبت برخی از دست اندرکاران این سمینار نشسته ایم.
آیا می دانید هم اکنون ، یعنی در قرن بیست ویکم و با تمام پیشرفت هایی که بشر در عرصه های گوناگون علمی ، اجتماعی و فرهنگی داشته است باز هم ناباروری سومین عامل طلاق در کشورمان محسوب می شود؟
شاید حدود 4 یا 5 سال پیش بود که تمام رسانه ها خبر دادند طی دهه اخیر ناباروری به طور کلی در دنیا ریشه کن می شود که این عامل را باید مرهون پیشرفت های فوق العاده در عرصه درمان ناباروری دانست ؛ بعلاوه جای بسی خوشحالی است که ایران نیز از قافله تیزروی این پیشرفت ها عقب نمانده و از کشورهای مطرح خاورمیانه در زمینه ارائه تکنیک ها و درمان های نوین ناباروری شناخته می شود.

رحم جایگزین و نه اجاره ای

رحم جایگزین (Surogacy) تکنیکی است که در فقدان رحم سالم کاربرد دارد. در واقع در این شیوه درمانی از رحم زنی دیگر غیر از صاحب گامت ، با رعایت شرایط خاصی برای طی دوران بارداری و به دنیا آوردن جنین استفاده می شود.
دکتر معینی ، پرنیاتولوژیست با تاکید بر این که 2 فاکتور اسپرم و تخمک در بارداری و لقاح خارج رحمی (IVF) و نیز وجود رحم سالم موثر هستند، می افزاید: با این حال در مواردی که زنان مبتلا به سندرم راکی تانسکی (عدم رشد مجاری مولرین در دوران جنینی) باشند یا در زنان مبتلا به سندرم آشرمن (متعاقب سقط و بروز چسبندگی رحمی)، در مبتلایان به بیماران عفونی و سل رحمی ، در سقطهای مکرر با علل ناشناخته و نیز هنگام وجود بیماری های سیستمیک و تحمل ناپذیر دوران بارداری ، استفاده از رحم جایگزین به عنوان موثرترین تکنیک درمان ناباروری توصیه می شود.

رحم جایگزین ، تجارت عضو نیست

شاید یکی از اصلی ترین نگرانی های متخصصان در ارائه و کاربرد رحم جایگزین در کشورمان ، تجاری شدن و جنبه خرید و فروش این تکنیک با دیدگاهی شبیه خرید و فروش اعضاء است. دکتر محمدمهدی آخوندی ، رئیس پژوهشکده ابن سینا در این ارتباط می گوید: هدف استفاده از رحم جایگزین در مرحله نخست کمک به زوجین نابارور است. هم اکنون در این باره به لحاظ پزشکی مشکلی وجود ندارد و اجماعی در زمینه استفاده از رحم جایگزین وجود دارد. بعلاوه درباره پرداخت وجه به بانویی که به عنوان صاحب رحم جایگزین انتخاب می شود، بیشتر علمائ بر این عقیده اند که منعی ندارد، بعلاوه براساس این اجماع ، حق امتناع از استرداد کودک در زمان اهدائ به صاحب گامت نیز وجود ندارد. در واقع مبلغ پرداختی صرفا در قبال هزینه های دوران بارداری که حتی گاهی از عهده صاحبان گامت و اسپرم نیز فراتر می رود، قلمداد می شود.

تعهد اخلاقی در کنار قانونمندی

مسلما بحث استفاده از رحم جایگزین واقعیتی است که علم پزشکی و فناوری آن را ممکن کرده است. آنچه باید در ارتباط با آن اتفاق بیفتد قانونمندی استفاده از آن است ، به گونه ای که استفاده از این شیوه ، تحت قراردادی صورت گیرد که براساس آن ، طرفین قرارداد از مزایای آن بهره مند شوند. دکتر محمد راسخ ، مدیر گروه حقوق و اخلاق زیستی پژوهشکده ابن سینا در این ارتباط می گوید: در علم اخلاق ، پیشگیری از روش غلط و جلوگیری از سوء استفاده به اعلام جرم و ارتکاب آن ارجح است ؛ بنابراین برای سامان یافتن استفاده از رحم جایگزین ، ناگزیر به وضع قانون هستیم.
البته برخی از نظام های حقوقی رحم جایگزین را ممنوع ، برخی آن را مجاز و برخی نیز آن را مشروط می دانند، در حالی که موضع نظام حقوقی ایران در برابر آن سکوت است. یکی از مشکلات موجود آن است که طبق قوانین فعلی کشور، بیمارستان ها گواهی ولادت را برای کسی صادر می کنند که بچه را به دنیا می آورد، در حالی که در این باره باید گواهی ولادت به نام صاحبان اصلی گامت و اسپرم صورت گیرد. به علاوه باید مشخص شود که تا زمان وضع حمل ، صاحبان گامت و اسپرم و نیز فرد صاحب رحم جایگزین هر یک چه وظایف و مسوولیت هایی را به عهده دارند. به علاوه باید مشخص شود که هزینه های دوران بارداری را که شامل هزینه های درمان ، بهداشت ، تغذیه و مشاوره ها می شود، چه کسانی باید متقبل شوند. کما این که این بارداری نیز دارای مخاطرات بیشتری است ، پس مسوولیت جنبه های جسمی و روانی احتمالی را چه کسانی باید متقبل شوند؟

بیمه ها حمایت کنند

در بسیاری از کشورها، پایه اصلی توافقاتی که راجع به رحم جایگزین صورت می گیرد، بیمه ها هستند. در حالی که در کشور ما بیمه ها در این ارتباط تاکنون کاملا سکوت کرده اند.
دکتر ناصر معینی ، مسوول کلینیک پره ناتولوژی پژوهشکده ابن سینا می گوید: متاسفانه تاکنون شرکتهای بیمه ای در کشور ما به بررسی حمایت های بیمه ای در این بحث نپرداخته اند. در حالی که بانوی صاحب رحم ، در دوران بارداری ممکن است با مخاطرات زیادی روبه رو باشد که ممکن است حمایت مالی صاحبان گامت و اسپرم برای پوشش آنها کافی نباشد. در این صورت حمایت شرکتهای بیمه ای می تواند در پروسه حفظ سلامت نوزادان بسیار موثر باشد.