نماي بادگير ها و دورنماي مسجد جامع يزد در دهه 1330 يا 1340

پيش گفتار

اين تكه فيلم از يزد كه از «مستند تضاد ها» ⁽¹⁾ بريده شده است، در دهه 1330 تا 1340 و به گماني در سال 1333 و به دست هنرمند توانا «بارونس اولنس» گرفته شده است. اين سكانس 15 ثانيه اي، از نمايي از فراز بام هاي محله «وقت و ساعت» و محله هاي شمالي «مسجد جامع» آغاز مي شود و سپس با چرخش دوربين به سوي گنبد برهنه از كاشي «بقعه سيد ركن الدين»، در دورنماي «مسجد جامع يزد» كه تازه به كوشش «حجت الاسلام سيد علي محمد وزيري» مرمت شده، پايان مي يابد.

بي گمان اين فيلم و اين دست فيلم ها براي همگان خاطره انگيز و براي تيزبينان پر است از نكته هاي سودمند. اگر اين فيلم با فيلمي امروزي از همين نما سنجيده شود، مي توان به دستآورد ها و دسترفت هاي شهرمان پي برد. اين تكه فيلم در اين برگه، دو گونه نمايش داده شده است. در بخش نمايشي نخست، مي توانيد خود فيلم كه البته بدون صدا است را ببينيد و در بخش پاييني مي توانيد عكس آن فيلم را كه بدون لرزش است را با گرفتن و كشيدن به چپ و راست، پيمايش كنيد.

فيلم تضاد ها

هنرمند مستند ساز در اين فيلم به تضادي كه در «ايران» آن زمان بوده پرداخته است و با كنار هم قرار دادن تكه هايي از «شهر تهران» و ديگر شهر ها و روستا ها و عشاير ايران، پراكندگي و ناهمگوني رشد و توسعه شهري را نشان داده است.

اين فيلم و همه ديگر كار هاي اين هنرمند برجسته، دو سال پس از مرگش، در سال 1370 به بخش خاور ميانه «موزه دانشگاه هاروارد» در «ايالت ماساچوست» در «آمريكا» اهدا شده است. سپس «كتابخانه هنر هاي زيباي دانشگاه هاروارد» كار تبديل آن فيلم ريل هاي نگاتيو به فايل هاي ويديويي ديجيتال را بر دوش گرفته و در سال 1387 تا 1388 اين كار را به انجام رسانيده است. از سال 1389 اين فايل هاي ويديويي در اختيار «انجمن معماري آرك نت» ⁽²⁾ كه بيشتر به معماري شرقي و اسلامي رويكرد دارد گذاشته شده است. سپس پژوهشگران اين پايگاه اين فيلم ها را پيراستند و آن ها را عنوان بندي و گاه ترجمه كردند و فهرست جا هايي كه در فيلم ها نمايش داده شده بود را به آغاز فيلم ها افزودند.

شيوه كاري بارونس اولنس اين گونه بوده كه از سكانس هايي كه مي گرفته، در فيلم هاي گوناگوني بهره مي برده است؛ به گونه اي كه بيشتر سكانس ها در فيلم هاي گوناگوني به كار رفته اند. از همين رو است كه اين تكه فيلم نمايشي از يزد در دو فيلم او به كار رفته است؛ يكي در «مستند تضاد ها» و ديگري در «مستند آخرين زيارت در سفري به سرزمين صوفيان» ⁽³⁾. مستند ساز در فيلم دومي به زندگي و عبادت و خانقاه درويشان پرداخته است.

در «مستند تضاد ها»، تصاويري ناب از تهران، روستا هاي ايران، ايل قشقايي، تخت جمشيد، دليجان، بم، پاسارگاد، نياسر، ري، شهرضا، يزد، چشم انداز هاي طبيعي ايران، اصفهان، قم و مشهد نمايش داده مي شود. همه آن چه از يزد در اين مستند بود، همين يك تكه فيلمي است كه در بالا نمايش داده شد.

بارونس اولنس

به زودي زندگي نامه كوتاه «خانم بارونس ماري ترس اولنس شوتن» ⁽⁴⁾ منتشر خواهد شد. از يادگار هاي آن هنرمند سخت كوش است كه ما اكنون مي توانيم فيلمي رنگي از نماي شهرمان در بيش از نيم قرن پيش را ببينيم.

پاورقي:

(1) Contrastes / Contrasts
(2) ArchNet؛ پيوند
(3) Voyage au pays des dervish sufi: lultime pelerinage / Traveling to the Land of the Sufis: The Last Pilgrimage
(4) Baroness Marie Therese Ullens de Schooten