در ادبیات اجتماعی و نظریه پردازی تحولات اجتماعی کشور، توجه بسیار کمی به آنها شده و عمدتاً جایگاه حاشیه ای داشته اند. در واقع بافت فرسوده در بستر استمرار خود، زلزله ای خزنده و خاموش به حساب می آید. لذا به طور طبیعی در متن زمان خویش و بطن فعالیت های اجتماعی روزانه، دامنه مفاسدی همچون فقر و تکدی گری، معضلات اخلاقی، اعتیاد، بی بندوباری فرهنگی، سرقت و غیره را گسترش داده و تشدید میکند، همین امر، به طور طبیعی، خود مقدمه فاجعه عظیمی است که می تواند متعاقب بروز یک زلزله در مقیاس پائین ریشتر رخ عیان نماید.
فرسایش و فرسودگی
فرسودگی یکی از مهمترین مسائل مربوط به فضای شهری است که باعث بی سازمانی، عدم تعادل، عدم تناسب و بی قوارگی آن می شود. فرسودگی عاملی است که به زدودن خاطرات جمعی، افول حیات شهری واقعی و شکل گرفتن حیات شهری روزمره ای کمک می کند. این عامل با کاهش عمر اثر و باشتابی کم و بیش تند، باعث حرکت به سوی نقطه پایانی اثر می گردد. فرسودگی به دو دسته تقسیم می شود:
üفرسودگی نسبی
üفرسودگی کامل
üفرسودگی نسبی، فرسودگی است که در یکی از عناصر مهم فضای شهری یعنی کالبد یا فعالیت رخنه می کند و به دنبال خود باعث فرسودگی نسبی فضای شهری می گردد.
üفرسودگی کامل، فرسودگی است که فرسودگی در هر دو عنصر فضای شهری یعنی کالبد و فعالیت آن رخنه کرده باشد و به دنبال آن باعث فرسودگی کامل فضا شود.
پس، فرسودگی یا در « کالبد »، یا « فعالیت » و یا در « کالبد و فعالیت » به طور یکجا رسوخ میکند
معادله اول:
شکل (کالبد سالم) + فعالیت (فرسودگی نسبی)= فرسودگی نسبی فضا
معادله دوم:
شکل (کالبد نسبتاً فرسوده)+ فعالیت (سالم)= فرسودگی نسبی فضا
معادله سوم:
شکل (کالبد فرسوده)+ فعالیت (فرسوده) = فرسودگی کامل فضا
معادله | میزان فرسودگی فضای شهری | نوع فرسودگی فضای شهری | نوع مرمت | نوع اقدام | مدت زمان اقدام | نوع طرح | نحوه استفاده از زمین و بنا | مقیاس |
اول | فرسودگی نسبی فضای شهری | فعالیت (عملکرد) | بهسازی | ابقا | کوتاه مدت (5-0 سال) | اجرایی | تغییر، تدقیق کاربری، تأکید بر شکل (بنا) | در حد زیرمحله و کوی |
دوم | فرسودگی نسبی فضای شهری | کالبدی (شکل) | نوسازی | احیا | میان مدت (15-0 سال) | طراحی | تأکید بر کاربری تغییر در شکل (بنا) | در حد محله و برزن |
سوم | فرسودگی کامل فضای شهری | فعالیت+کالبد | بازسازی | تخریب و ساخت مجدد | بلند مدت (25-0 سال) | برنامهریزی | تنظیم کاربری، تعریف شکل (بنا) | شهر یا بخشی از شهر |