مدرسه
یکی از مهمترین از ساختمانهای مهم درون شهری مدرسه است
این قسمت در مورد فضاهای آموزشی در ایران بررسی می نماییم
مکتب خانه : مکان خاصی نداشته است و معمولاََ در خانه بالاخانه سرکوچه یا در خانه ملا بوده است و مقدمات الفبا قران و خواندن را در آن فرا می گرفتند .
مدرسه : در دو سطح بوده است یکیسطح مقدمات شامل صرف و نحوه ادبیات فارسی علوم فقهی که در واقع این مقطع حکم مدرسه متوسطه را داشته است .
دوم درس خارج : در بعضی از قسمتهای بنای مدرسه برای درس خارج یا درس تخصصی مکانی در نظر گرفته شده است درس خارج یا منحصر به مباحث مذهبی نبوده و درسهایی مثل ریاضیات موسیقی و .. … نیز در آنجا تدریس می شده است . افراد مثل بوعلی زکریایرازیو صرها دانشمند بزرگ اسلامی از این مدارس بیرون آمده اند .
مدرسه بدلیل شرایط کسانی کهدر آنجا به تحصیل می پرداختند فضاهای مختلفی داشته است . طلبه ها با مبلغ کمی که در اختیار مدارس قرار می گرفته زندگی مختصری داشته اند و این خیلی خوب بوده و باعث می شده است تا کوشا و زحمتکش شوند و رنج مردم کم درآمد را بفهمند به آنها معمولاً حجره ایی کوچک می داده اند که خود آپارتمان یک نفره کاملی بوده است .
داخل مدرسه حیاطی سر سبز با حجره ها و ایوانهایی در اطراف داشته است . جای سیمینارها در ایوان های مدارس بوده و بحثهای دو نفری در پیشخان ها انجام می شده است .
ایوانچه های جلوی حجره ها نیز محل بحث بوده است. مباحثه هایعلمی گاهی به دعوا می کشیده که در پایان بعد از حلاجی مساله دوباره با هم روابط دوستانه داتهاند .
قسمتی نیز برای درس خارج که سطح تحصیل آنها بالاتر از طلبه های معمولی بوده در نظر گرفته می شده است ( طبقه همکف برای طلبه ها و کارهای آنها و طبقه اول برای طلبه های سطح خارج )
بنا براین ترکیب فضای مدارس به این صورت بوده است : به طور کلی یک حیاط در ونگرا برای اینکه تمرکز حواس داشته باشند که حجره هاو ایوتنها دور آن قرار می گرفته است .
nدر ادامه به بررسی مختصر این عناصر می پردازیم :
nحجره
n حجره یا اتاق طلبه ها معمولاً دارای یک ایوانچه و یک پستو بوده که شکل های گوناگونی داشته است. گاهی اوقات پستوها دو طبقه (به اصطلاح کمرپوش) بوده اند.
nقسمت پایین آن به صورت آشپزخانه و برای اثاثهای اضافی و طبقه بالای آن محل دنجی هم برای استراحت هم برای مطالعه و هم برای نور گرفتن بوده است.
nحجره ها معمولاً برای یک نفر و سه نفر بوده و هیچکدام از آنها روبه بیرون مدرسه ساخته نمی شده است. همانطور که گفته شد حجره های طبقه اول برای طلبه های درس خارج که ارتباط کمتری با طلبه های دیگر داشته اند بوده است. در بیشتر مدارس ایوانچه های جلوی حجره های طبقه اول به راهرو تبدیل شده در جلوی حجره ها راهرو و در پشت آنها نیز پستو ها قرار گرفته اند.