نگاهي مختصر به روستا

مكان يابي روستاها :

اينكه چرا يك روستا در يك منطقه به وجود آمده است متاثر از عوامل متعدد است .

1. مهمترين عامل در تجمع انسان ها ويكجا نشيني آنها ، همان نقش مسلط و جبري آب و هوا و شرايط اقليمي است . وجود رود يا رودخانه و یا يك چشمه ي فصلي مي تواند عاملي باشد براي ساكن شدن عده اي در كنار آن تا بار زندگي خود را در آن پهن كرده و به كشت و كار بپردازند .
   
2. عامل ديگرمواد اوليه اي است كه در محيط يافت ميشود . وجود يك معدن و يا منبع طبيعي كه قابليت فراوري و تجارت و صناعت داشته باشد ميتواند در اجتماع عده اي موثر باشد . در روستاهاي ساحلي وجود يك ساحل و يا عمق مناسب آب براي پهلو گرفتن شناور هاي كوچك و وجود ذخاير مناسب صيد غذاهاي دريايي نيز در انتخاب محل زندگي بي تاثير نيست
   
3. و عامل ديگر نيز ميتواند نظام اجتماعي و نياز مبرم به تامين امنيت كلي جامعه در مقابل بيگانگان باشد كه باعث تجمع انسان ها براي يكجا نشيني ميشود .
   
4. و عامل ديگر مانند صرفه جويي در اقتصاد و بهره گيري از تخصص ديگران در تامين نياز هاي اوليه انسان ها ميتواند موجب تشكيل سكونت گاه اجتماعي شود .
   
5. حتي چشم انداز و منظر عمومي هم ميتواند نقش تايين كننده اي در شكل گيري سكونتگاه روستايي ايفا نمايد .
   
6. علاوه بر عوامل مادي فوق نقش عامل مذهبي و معنوي را نیز نمي توان ناديده گرفت .
   

عوامل موثر در شكل بناها در روستا :

1. اقتصادي : آنچه كه بعنوان سادگي در فرم بناهاي روستايي مي بينيم مؤيد معماري حداقلي و پاسخگويي به ضروريات است . يعني روستانشينان داراي اقتصاد فصلي بوده و اغلب از درآمد ماهانه ي مستمر محروم هستند . اين پر و خالي شدن مالي در طول سال وضعف در تجارت و تعامل با ديگر بخشهاي اقتصادي موجب شده تا شكل گيري بناها نيز در مرحله ی پاسخگويي به حداقل نيازهاي ساكنين متوقف شود .
   
2. اقليمي وجغرافيايي : عامل ديگر اقليم است كه باعث تشكيل فرمهاي مختلف در نقاط كشور شده است. بديهي است فرم بنايي كه در حاشيه درياي مازندران ساخته شده مناسب خانه اي در حاشيه ي كوير ايران نمي باشدو همینطور بالعکس . (بحث اقليم و معماري روستا بطور مفصل تر توضيح داده خواهد شد)
   
3. مذهبي و فرهنگي : عامل بعدي در شكل گيري فرم بنا عامل مذهبي و فرهنگي است . تاثير پذيري معماران گذشته از شكل ها و حجم هاي بكار رفته در بناهاي ماندگارتر مانند : مساجد ، حرم ائمه(ع)-بقاع متبركه و امام زادگان بخوبي مشهود است . همچنين تفكيك فضاهاي اندروني و بيروني و استفاده از هشتي و راهروها در ساخت خانه ها متاثر از روحيه ي درونگراي مذهبي بوده است .
   
4. اجتماعي : در گذشته تكثير خانواده ها در روستا بصورت راحت تري انجام مي شده است . مثلا براي خانه دار شدن پسر خانواده تنها به ساخت يك اتاق ديگر بسنده مي شد و فضاهاي خدماتي مانند سرويس بهداشتي، آشپزخانه ، تنور خانه ، فضاي حيوانات اهلي ، حياط خانه ، حوض و آب انبار ، باغچه و … بعنوان مشاعات مورد استفاده همه ي اعضاي خانواده بوده است . در معماري فرم بنا نيز اين توسعه ي بصورت حداقلي ظهور پیدا کرده است . همچنين تجمع خانه ها در يك روستا و تمايل به نزديكي به مركز محله به علت ايمن بودن از شر حيوانات وحشي و غارتگران بوده است.
   
5. مصالح ساختماني: در گذشته بدليل هموار نبودن راه هاي ارتباطي و محدوديت حمل و نقل ، كه از جمله ي سنگين ترين بارها براي چهارپايان به شمار مي رفته است ، روستائيان مجبور بودند از همان مصالح اطراف خود استفاده نمايند . بالطبع روستائياني كه در حاشيه ي كوهها ساكن مي شدند از همان سنگ درون كوهها استفاده كرده و ساكنين در جوار جنگلها از چوب و كوير نشينان نيز از خاك و گل رس و مصالح بوم آورد استفاده مي كردند . بوجود آمدن اشكال متنوع تر در بعضي از بناهاي روستاها ، بدليل استفاده از معماران و صنعتگران خبره تر بوده كه در نتيجه مصالح بومي نيز به شكل مناسب تر بكار رفته است. با وجود اختراع آجر كه تاريخ آن به بيش از 7000 سال مي رسد . اما به دليل فوق و کمبود کوره های آجرپزی ، اغلب خانه هاي روستايي از خشت و گل و سنگ نامنظم ساخته شده است .
   
6. عوامل دولتي: در چند دهه ي اخير كه ساختار اداري كشور بخشي ، را به امور روستاها اختصاص داده است. نظام هاي يكپارچه اي براي مقاوم سازي خانه هاي روستايي ديده مي شود. هر چند سعي شده تا براي هر اقليم و فرهنگ ، معماري مختص به همانجا بكار برده شود ، اما دسترسي آسانتر به مصالح عمومي و سيستم هاي ساخت و قوانين جديد ايمن سازي ساختمانها ، موجب شده تا فرمهاي مشابهي را در خانه هاي روستايي شاهد باشيم . ارائه نقشه هاي تيپ بندي شده كه پس از چند زلزله ي طبس ، بوئين زهرا ، رودبار ، بم و… و همچنين بازسازي های پس از جنگ به خاطر تسريع در ساخت و سازهاي انبوه در روستاها بوده است . چنين تدابيري خودبخود باعث مشابه شدن فرم بناها در يك روستا شده و تنوع اشكال را كمرنگ مي كند.
   

اقلیم و روستا :

در پهنه بندی اقلیمی ، کشور ایران به چهار نوع آب و هوا تقسیم می شود :

کرانه جنوبی دریای خزر

نواحی کوهستانی و مرتفع قلات

کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عنان

دشت های فلات