مقاله رایگان حفاظت، پاكسازي و مرمت يك نمونه اسكلت انساني مكشوفه در شهر سوخته – بخش ششم

31 – 3 استخوان های مچ پا (bones of food) :

استخوان بندی مچ پا را به سه قسمت تقسیم می کنند : 1- استخوان های مچ پا tarsus
2- استخوان های کف پا metatarsus 3 – بند های انگشتان phalanges

32 – 3 آسیب های وارده به استخوان های پا :

استخوان های مچ پا نیز دچار فرسودگی شده و به صورت اسفنجی در آمده است. در مچ پای راست تعداد 7 عدد کمبود قطعه و در مچ پای چپ تعداد 4 عدد کمبود موجود می باشد. به طور کل دارای تخلخل نیز می باشند که این تخلخل باعث پایین آمدن استحکام آن ها نیز می شود.

عکس 15- جدایش قطعات استخوان مچ پا

نام فارسی	مچ پا
نام لاتین	Foot
بخش	تحتانی
جهت	مچ راست
تعداد	7 قطعه
کمبود	7قطعه
بخش مرمتی	پر کردن بخش متخلخل واتصال قطعات جدا شده
آسیب	اسفنجی شدن و جدایش قطعات

شکل 38 – استخوان مچ پای راست

نام فارسی	مچ پا
نام لاتین	Foot
بخش	تحتانی
جهت	مچ چپ
تعداد	7 قطعه
کمبود	4قطعه
بخش مرمتی	پر کردن بخش متخلخل واتصال قطعات جدا شده
آسیب	اسفنجی شدن و جدایش قطعات

شکل 39 – استخوان مچ پای چپ

33 – 3 جمجه (skull) :

جمجمه یک محفظه ی استخوانی است که قسمت مهم و حجیم سیستم اعصاب مرکزی یعنی مغز را (brain) را در بر می گیرد. علاوه بر آن جمجمه دارای حفرات استخوانی برای برخی از اندام های حسی می باشد. حفره کاسه چشم (orbit)برای اندام های حسی بینایی ، حفرات استخوانی گوش میانی و گوش داخلی برای اندام های حسی شنوایی و تعادل حفرات بینی که برای حس بویایی
می باشند.^[1]

استخوان های جمجمه را به دو قسمت تقسیم می کنند :

1 – استخوان های سر که شامل 2 زوج و 4 فرد می باشد :

1. استخوان های زوج : 1 . آهیانه (parvietal) 2 . گیجگاهی (temporal)
2. استخوان های فرد : 1 . پیشانی (frontal) 2 . پشت سری (occipital)

3 . پرویزنی (ethmoid) 4 . پروانه ای (sphenoid)

2 – استخوان های صورت شامل 6 زوج و فرد می باشد :

1. استخوان های فرد : 1 . تیغه بینی (Nasal) 2 . فک پائین (Mandible)
2. استخوان های زوج : 1 . فک بالا (Maxilla) 2 . گونه ای (zygomatic)

3 . بینی (Nasal) 4 . اشکی (Lacrimal)

5 .کامی (Palatine) 6 . شاخک تحتانی بینی (concha nasalis in ferior)

34 – 3 آسیب های وارده به جمجمه :

شکستگی دندان های پیشین فک پائین و بالا ، شکستگی قسمت داخلی چشم چپ و راست ، پوکی و له شدگی بخش درونی چشم ها و بینی ، شکستگی قسمت راست جمجمه در بخش گیجگاهی ، شکستگی در قسمت پائین جمجمه ، رسوبات محیطی فراوان ، وجود نمک های کلروری در سطح جمجمه از جمله آسیب های وارده بر جمجمه می باشند.

نام فارسی	جمجمه
نام لاتین	Skull
بخش	سر
جهت	–
تعداد	22 قطعه
کمبود	–
بخش مرمتی	پر کردن شکستگی
آسیب	شکستگی، ترک

شکل 40 – استخوان جمجمه

عکس 16- نمای جلوی جمجمه

شکل 41- جمجمه

35 -3 دندان ها :

دندان های انسان براساس شکل و عمل خود به چهار دسته تقسیم می شوند، انسیزورها (incisors) یا دندان های پیشین شبیه قلم حکاکی و تیز هستند و برای بریدن غذاها به کار می روند. دندان های مخروطی شکل کانین (canine) برای سوراخ کردن وپاره کردن غذا استفاده می شوند. پره مولارها (premolars) یا آسیاب های کوچک و مولار ها (mulars) یا آسیاب های بزرگ دارای سطوح پهن و مسطح بوده و سبب له شدن و نرم شدن غذا می شوند. انسان دارای دو نوع دندان است : دندان های شیری یا موقتی که نسبت به دندان های بالغ و دائمی کوچکتر است در دوران نوزادی و سال های اولیه کودکی ظاهر می شوند، این دندان ها در سنین اواسط کودکی به تدریج توسط دندان های دائمی جایگزین می شوند. دندان های دائمی در سن 18 سالگی با رشد دندان مولار سوم یا عقل کامل می شوند. دندان های شیری جمعا 20 عدد بوده و فک بالا و پایین (ماگزیلا و ماندیبول )هر کدام حاوی چهار دندان پیشین، دو دندان نیش، چهار دندان آسیاب هستند دندان شیری پره مولار یا آسیاب کوچک وجود ندارد. دهان بالغین به طور طبیعی حاوی 32 دندان است. هر فک دارای چهار دندان پیشین، دو دندان نیش، چهار دندان آسیاب کوچک و شش آسیاب بزرگ است^[2].

36 – 3 ساختمان دندان :

هر دندان دارای یک تاج است که از لثه بیرون قرار گرفته و دارای یک یا چند ریشه است که در داخل حفره استخوانی مربوط به آنها در فک (alveoli) قرار می گیرند. محل اتصال تاج و ریشه دندان، گردن یا سرویکس دندان نامیده می شود. دندان ها دارای سه نوع بافت سخت به نام مینا (enamel)، عاج (pentine) و سیمان (cementum) هستند. همچنین حاوی پالپ دندان هستند که بافت نرم حاوی عروق خونی و اعصاب است و در حفره ریشه و کانال ریشه دندان قرار دارد . بافت های سخت دندان فاقد عروق خونی است لذا قدرت بازسازی مجدد را مانند استخوان ندارند. لذا قانون wolf در مورد آنها صدق نکرده و پس از آسیب یا بیماری قادر به ترمیم خود نمی باشند . مینا غالبا از ترکیب غیر ارگانیک ساخته شده و ترکیب آن بسیار شبیه مواد معدنی استخوان (هیدروکسی آپاتیت)است که به شکل استوانه یا منشورهای ظریفی در کنار هم قرار گرفته اند. مینا فاقد ساختمان سلولی بوده و برخلاف سایر بافت های سخت اسکلتی بافتی زنده به شمار نمی رود. عاج شامل 75% مواد غیر ارگانیک (عموما هیدرکسی آپاتیت) و مقداری ترکیب ارگانیک که غالبا کلاژن می باشد و برخلاف مینا، عاج بافتی زنده بوده و دارای ساختمان سلولی است.عاج دارای مجاری میکروسکوپی است که از سمت حفره ی دندان به سمت قسمت های خارجی آن حرکت می کنند ترکیب سیمان دندان مشابه استخوان بوده و بافتی زنده به شمار می رود که دارای ساختمان سلولی است.^[3]

شکل 42 – ساختمان دندان

37 – 3 آسیب های وارده به فک پایین و بالا و دندان ها :

در فک پایین دو قطعه شکستگی دندان وجود دارد که مربوط به زمان حفاری و بعد از آن
می باشد و سه قطعه کمبود می باشد.

همین طور در فک بالا 5 قطعه شکستگی دندان وجود دارد که مربوط به زمان حفاری و بعد از آن می باشد.

 

نام فارسی	فک تحتانی
نام لاتین	mandible
بخش	سر
جهت	فک پایینی
تعداد	14 دندان
کمبود	3 دندان
آسیب	شکستگی دندان و کمبود
شکستگی	2 دندان
بخش مرمتی	5 دندان

شکل 43 – استخوان فک تحتانی

نام فارسی	فک فوقانی
نام لاتین	mandible
بخش	سر
جهت	–
تعداد	14 دندان
کمبود	–
آسیب	شکستگی دندان
شکستگی	5 دندان
بخش مرمتی	5 دندان

شکل 44 – استخوان فک فوقانی

1-4- تست كلر (CL^–): نمونه خاک مورد نظر را در یک لوله آزمایش ریخته و به آن آب مقطر اضافه کرده، سپس لوله آزمایش محتوی نمونه و آب مقطر را حرارت داده تا خوب حل شود و ذرات درشت خاک در ته لوله ازمایش ته نشین می شود. و سپس آب مقطر که داخل لوله آزمایش با آنیون ها خاک محلول شده است را به چند لوله آزمایش تقسیم کرده، براي اين آزمايش ابتدا به محلول درون لوله، چند قطره اسيدنيتريك اضافه نموده، سپس چند قطره شناساگر نيترات نقره اضافه شد که در نتيجه مشاهده مي شود كه رسوب سفيدرنگي در لوله آزمايش بوجود مي آيد. بنابراين تست كلر مثبت بود.

عکس 17- شوره های کلریدی عکس 18- تست نیترات نقره برای شوره های کلریدی

عکس 19- نمک های کلریدی

2-4- تست كربنات : به نمونه خشك خاك چند قطره اسيدكلريدريك اضافه شد كه در نتيجه نمونه شروع به جوشيدن مي كنداین موضوع كه بيانگر وجود كربنات در نمونه ي خاك روی استخوان مي باشد.

عکس 20- شوره های کربناتی در نمونه خشک خاک

3-4- تست نيترات : ابتدا محلول مورد نياز را داخل لوله آزمايش ريخته، سپس چند قطره اسيدسولفوريك رقيق به نمونه مي زنيم تا محيط اسيدي شود،‌ آن گاه شناساگر اسيدكلريدآهن III را اضافه نموده و به همراه آن چند قطره اسيد سولفوريك غليظ را از جدارة لوله آزمايش به آرامي به داخل آن مي افزاييم كه در نتيجه مشاهده مي شود در نمونه ي خاك آنيون نيترات وجود ندارد.

عکس 21- تست کلرید آهن III برای شوره های نیتراتی

4-4- تست فسفات : ابتدا محلول مورد نياز را داخل لوله ريخته و آن گاه چند قطره اسيدسولفوريك اضافه نموده تا محيط اسيدي شود،‌ سپس شناساگر نيترات نقره را اضافه كرده كه در نتيجه آن، مقدار خيلي كم از رسوب زرد رنگ ظاهر شد كه اين امر بيانگر وجود آنيون فسفات به مقدار خيلي كم در نمونه خاك مي باشد.

عکس 22- تست نیترات نقره برای شوره های فسفاتی

5-4- تست سولفات : اين تست بدين گونه مي باشد كه به محلول داخل لوله،‌ شناساگر كلريد باريم مي افزاييم كه در اين صورت رسوب سفيدرنگ به مقدار خيلي كم ظاهر مي شود كه اين امر نشانگر سولفات در نمونه مي باشد.

عکس 23- تست کلرید باریم برای شوره های سولفاتی

6-4- تست سوختن تر: ابتدا مقداري از نمونه خشك را داخل لوله آزمايش ريخته سپس آب مقطر بعلاوه چند قطره اسيدسولفوريك به آن مي افزاييم سپس محلول حاصل را روي شعله بنزن قرار داده آن گاه مشاهده مي شود كه در نمونه به مقدار خيلي كم مواد آلي وجود دارد.

عکس 24- تست سوختن تر در نمونه خشک استخوان

1 – 5 چیده مان :

ابتدا طبق مطالعات انجام شده و براساس شکل اسکلت انسانی و کتاب آناتومی سعی در جمع آوری بخش های مختلف اسکلت شد. تطبیق استخوان ها با عکس های واقعی کتاب آناتومی کمک بسیاری در پیدا کردن قطعات استخوانی داشته است. یک سری این استخوان ها را می توان از طریق مشاهده عکس های موجود شناسایی کرد ولی برخی دیگر را نمی توان با چنین روشی شناسایی نمود . برای همین جهت رسیدن به کمال مطلوب از کتاب آناتومی و دکتر ارتوپد استفاده شد و نتیجه مناسبی هم به دست آمد. پس ازمطالعه و مشاهده ، سرانجام ترتیب چیده مان دقیق استخوان ها بدست آمد و براساس این چیده مان به شناسایی قسمت های کمبود استخوان ها پرداخته شد . در نهایت مستند سازی اولیه انجام گرفت و تمامی استخوان ها را به بخش های کوچکتر تقسیم نموده تا در مراحل بعد ، هنگام کار به مشکل برخورد نشود.^[4]

شکل 43 – نمای کلی عکس 25 – چیده مان اولیه

(منبع: الهی بهرام، استخوان شناسی، انتشارات جیحون، سال 1374، صفحه 24)

2 – 5 مشاهدات اولیه :

ابتدا پس از چیدمان اولیه ، خاک قبر همراه اسکلت بررسی شد ، بدین ترتیب که نخست خاک قبر را الک کرده و با دقت فراوان مورد وارسی قرارگرفت . در این مرحله از مشاهده یک تعداد شیء در خاک قبر مشاهده شد ،از جمله سنگ، چوب، نخ، تکه های دندان و تکه های استخوان که مربوط به اسکلت مورد نظر بوده است .

همین طور مقدار زیادی نمک در خاک قبر مشاهده شد.با بررسی و تست های انجام گرفته مشاهده شد که نمک های کلریدی می باشند . البته در زیر لوپ هم این نمک ها مشاهده شدند که به صورت لایه هایی روی هم قرار گرفته اند.در ادامه مشاهدات روی تعداد معدودی از استخوان ها، کپک نیز مشاهده شد.^[5]

عکس 29 – مشاهدات اولیه

عکس 30 – الک کردن و جستجوی خاک قبر

عکس 31 – جستجوی خاک قبر

3 – 5 پاکسازی :

1. – حکمت، حسین؛ همان، ص 248 ↑
2. – مایز، سیمون، همان؛ ص25 ↑
3. – مایز، سیمون؛ همان، ص27 ↑
4. – نیکنام، مهدی (حفاظت، مرمت و استحکام بخشی اسکلت تاریخی انسان شهرسوخته) پایان نامه جهت آخذ مدرک کارشناسی مرمت آثار، دانشگاه زابل _ دانشکده هنر ، بهار 87، ص66 ↑
5. – نیکنام، مهدی، همان؛ ص69 ↑