پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
دانلود مدل های کمی در شهرسازی – مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP
مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP
مقدمه
روش های ارزیابی چند معیاری از دهه 1980 مورد توجه قرار گرفت. در این روش ها ارزیابی و تصمیم گیری در شرایطی که چندین معیار که گاها با هم در تضاد هستندو ممکن از جنس های مختلف باشند صورت میگیرد.
ازبین روش های ارزیابی چند معیاری متعددی که در سالهای اخیر در زمینه های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته اند از جمله:
- تحلیل تصمیم
- تئوری مطلوبیت چند مشخصه
- تصمیم گیری چند معیاری
- تئوری قضاوت اجتماعی
فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروف ترین فنون تصمیم گیری چند شاخصه است که اولین بار توسط توماس ال ساعتی عراقی الاصل در دهه 1970 ابداع گردید. این روش در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم گیری روبروست می تواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می توانند کمی و کیفی باشند. اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم گیری با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب تصمیم آغاز می‌شود. درخت سلسله مراتب تصمیم عوامل مورد مقایسه و گزینه های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد. سپس یک سری مقایسات زوجی انجام می گیرد. این مقایسات وزن هر یک از فاکتورها را در راستای گزینه های رقیب مشخص می سازد . در نهایت منطق AHP به گونه ای ماتریس های حاصل از مقایسات زوجی را با همدیگر تلفیق می سازد که تصمیم بهینه حاصل آید.
AHP در آغاز برای تصمیم گیری های انفرادی در یک محیط متلاطم و فازی ارائه شد. سپس در دهه هشتاد به چگونگی استفاده از آن پرداخته شد. در تصمیم گیری های گروهی باعث خواهد شد که نه تنها مزایای فنون تصمیم گیری گروهی حفظ شود بلکه معایب آنها (همانند سرعت هزینه و تک فکری) بر طرف شود.
هر گاه AHP به عنوان ابزار تصمیم گیری استفاده می شود گروه در آغاز باید یک درخت سلسله مراتب مناسب که بیان کننده مساله تحت مطالعه است فراهم کند سلسله مراتب تصمیم درختی است که با توجه به مساله تحت بررسی دارای سطوح متعدد است. اختصاصا سطح اول هر درخت بیان کننده هدف تصمیم گیری است. سطح آخر هر درخت بیان کننده گزینه هایی است که با همدیگر مقایسه می شوند و برای انتخاب در رقابت با همدیگر هستند دیگر سطوح (میانی) نشان دهنده فاکتورهایی است که ملاک مقایسه گزینه ها هستند.
مرحله اساسی در این تصمیم تعیین فاکتورهایی است که بر اساس آنها گزینه های رقیب با همدیگر مقایسه می شوند. تعیین این فاکتورها در تصمیمات انفرادی چندان مشکل نیست چرا که خود تصمیم گیرنده این عوامل را به شخصه تعیین می کند. در حالی که ممکن است این عوامل در تصمیم گیری های گروهی به دلیل اختلاف علائق و تخصص افراد متعدد باشد. در این مرحله استفاده از فنون معمول تصمیم گیری گروهی می تواند کارساز باشد، توصیه معمول در این زمینه آن است که با استفاده از تکنیک داخلی مهمترین فاکتورها تعیین گردند.
با عنایت به مبانی نظری روش AHP می توان گفت فرایند ارزیابی عملکرد به راحتی قابل مدل سازی به صورت سلسله مراتبی می باشد. در این مدل سطوح یک آن بیانگر تعیین و تبیین هدف یا عملکرد دستگاه و سطح آخر آن در بر گیرنده شاخص های عملیاتی ارزیابی عملکرد و به کمک سطوح میانی، عملکرد دستگاه ابعاد تشکیل دهنده آن و هر یک از این ابعاد به نوبه خود نیز به عوامل فرعی دیگر تقسیم می شوند. یکی از نقاط قوت مدل سازی با فن AHP این است که می توان با افزودن بر تعداد سطوح درخت تصمیم هر چه بیشتر جزئیات و مسائل حاشیه ای را مد نظر قرار داد. به عبارت دیگر افزایش سطوح درخت تصمیم بیانگر افزایش مدل و مد نظر قرار دادن تعداد بیشتری از عوامل و عناصر فرعی تاثیرگذار بر مسئله تصمیم گیری می باشد.
روش ارزیابی چند معیاری «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی»Analytical Hierarchy Process ) AHP ) با توجه به مزایای زیر نسبت به روش های ذکر شده مورد نظر قرارگرفته است:
از دلایل استفاده از این فرآیند که توسط توماس ال ساعتی پیشنهاد شده می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سادگی
- انعطاف پذیری
- امکان سازمان دهی سلسله مراتبی عناصر یک سیستم
- امکان استفاده از معیارهای کمی و کیفی بطور همزمان
- قابلیت کنترل‌کردن سازگاری منطقی قضاوت‌های استفاده شده در تعیین اولویتها
- امکان رتبه بندی نهایی گزینه ها
- امکان بکارگیری نظرات گروهی
چهارچوب مفهومی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
این فرایند با شناسایی و اولویت بندی عناصر تصمیم گیری شروع می شود.
این عناصر شامل :
- هدف
- معیارها وزیر معیار ها
- گزینه ها
می باشد که منجر به ایجاد یک ساختار سلسله مراتبی می شود.
| فرمت فایل: Word (قابل ویرایش) |
| تعداد صفحات: 20 |
| حجم: 1.96 مگابایت |