پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
باغ ارم شیراز بطور مسلم از دوره سلجوقیان و در تمام دوره آل اینجو و آل مظفر و گورکانیان وجود داشته و با توجه به اینکه سیستم فئودالی بطور کامل بر جامعه آن دوره حاکم بوده بدون تردید بانیان و صاحبان باغ ارم که باغی ارزشمند بوده، در آن زمان حکام وقت بوده‌اند. احتمال می‌رود اتابک قراچه که از طرف سنجر سلجوقی به حکومت فارس منصوب بوده دستور احداث این باغ را داده باشد. بعد از وی تا جلوس شاه شیخ ابواسحاق اینجو که احتمالاً باغ ارم را در تصدی داشت، اطلاعی از نحوه مالکیت این باغ در دست نیست. شاه شیخ ابواسحاق اینجو در سال 742 ه.ق جلوس نموده و در سال 757 ه.ق کشته شد. پس از انقراض سلسله آل اینجو بوسیله آل مظفر، احتمالاً باغ ارم به مالکیت سلاطین آل مظفر در آمده است و در عهد شاه منصور آخرین پادشاه این خاندان که به دست گورکانیان کشته شد، باغ در نهایت آبادانی و شکوه بوده است. از عصر صفویه به بعد باغ ارم در نوشته‌های جهانگردان، آباد و باشکوه توصیف شده است. در عهد کریم خان زند احتمالاً باغ ارم در مالکیت سران سلسله زندیه بوده و مانند سایر ابنیه و باغهای شیراز مرمت یافته است. از اواخر دوره زندیه تقریباً بیش از هفتاد و پنج سال باغ ارم در تصاحب سران ایل قشقایی بوده است. خاندان جانی خان قشقایی که از دوره فتحعلی شاه قاجار با سمت ایلخانی و ایل بیگی بر ایل قشقایی فرمانروایی می‌کردند، مدت مدیدی این باغ را در اختیار داشته و از آنجا به عنوان مقر فرمانفرمایی خود در شهر شیراز استفاده می‌کرده‌اند. نخستین ایلخان این خاندان یعنی جانی خان و پسرش محمد قلی خان عمارتی با شکوه در این باغ بنا نهادند.
در اوایل دوره قاجاریه بعضی از سران ایل قشقایی که مالکین سابق باغ ارم بوده‌اند در گوشه‌ای از این باغ به خاک سپرده شده‌اند که در حال حاضر نشانی از این قبور در دست نیست. ساختمان عمارت این باغ در دوره ناصرالدین شاه قاجار هنوز مرغوب و قابل توجه بوده است. در دوره سلطنت ناصرالدین شاه، حاج نصیرالملک شیرازی باغ را از خاندان ایلخانی خریداری نموده و ساختمان فعلی موجود در باغ را به جای عمارت ایلخانی بنا نمود ولی احتمالاً اساس ساختمان قبلی را حفظ کرده است. پس از درگذشت حاج نصیرالملک در سال 1311 ه.ق تزئینات بنا و بعضی قسمتهای ناتمام بوسیله ابوالقاسم خان نصیرالملک، مالک این باغ اتمام یافته است.
در آن زمان توصیفی توسط فرصت‌الدوله شیرازی راجع به این باغ داده شده که به شرح زیر می‌باشد: بستانی است بی مثال و گلشنی است بهشت تمثال …، سروهایش سر به افلاک کشیده، عماراتی دارد شاهانه مشتمل بر تالاری که به واسطه دو ستون قوی پیکر بر پاست و ارسی‌ها، گوشواره‌ها و اتاقها و رواقهای دیگر را از فوقانی و تحتانی داراست. آبشارهای متعدده از هر جانب آن روان است و سبزه‌های اطراف جویش چون خط برگرد عارض نوش لبان. بنای اول آن را محمد قلی خان ایلخانی نهاده سپس مرحوم حاجی نصیرالملک خریده و حکم به بنیاد عمارات مذکور داده. حاجی محمد حسن معمار… آن بنا را برآورده باغی دیگر برآن افزوده‌اند. آن نیز هوایش معطر است…، خلوتی دیگر دارد که نارنجستانش نام نهاده‌اند. باربند و کوشکی هم برای آن قرار داده‌اند
دونالد ویلبر درباره باغ ارم شیراز چنین نگاشته است: برای مدت لااقل 75 سال این عمارت در تصاحب خان‌ها و یا سران قبیله قشقایی بود. همین ساختمان هسته مرکزی باغ به شمار می‌رود. در این موقع دیواری در وسط باغ احداث کردند و بدین ترتیب باغ به دو قسمت تقسیم گردید. باغ ارم محبوبیت فراوان خود را مدیون درختان مرکبات و خیابان طویلی است که در دو طرف آن سروهای باشکوه غرس گردیده و ساختمان جالب توجهی که شاهد مهمان‌نوازی بی دریغ ایل قشقایی بوده است. هرچند سال یکبار مقداری از درختان مرکبات بر اثر سرمای سخت از بین می‌روند درحالی که سروها در عرض پنجاه سال اخیر همچنان جذابیت خود را حفظ کرده‌اند … در تهیه طرح باغ، محور طولانی آن مشخص گردیده است. امروز کوشک اصلی، هسته مرکزی این باغ و جالب‌توجه‌ترین جنبه آن را تشکیل می‌دهد. اطاقهای طبقه زیرین تقریباً زیرزمین است و تالار مرکزی آن را برای استراحت در روزهای گرم تابستان در نظر گرفته‌اند. نهر آب مستقیماً از این تالار می‌گذرد و در سر راه خود قبل از اینکه به حوض بزرگی فرو ریزد استخر را پر می‌کند. دیوارها و کف این تالار از کاشیهای رنگین پوشیده شده است. پلکانی این طبقه را به طبقه بالاتر و به راهروهایی که به تالار بزرگ منتهی می‌گردد متصل می‌سازد. منظره جنوبی آن همان ادامه محور اصلی است و از طرف شمال چشم انداز آن را تپه‌هایی تشکیل می‌دهد که در حاشیه رودخانه قرار گرفته است. در این محل نیز مانند بسیاری دیگر از ساختمانهای شیراز کاشیهای براق و سنگهای تراش میراث قدیم را از نو رواج می‌دهد. این قسمت سه گوش (سنتوری) منظره‌ای را متعلق به دوره ساسانیان که با کاشیهای رنگی زینت شده نشان می‌دهد درحالی که در طبقه‌ای که هم‌سطح زمین ساخته شده تخته سنگهای آهکی نسخه‌های تحریف شده‌ای است از نقوش برجسته دوره هخامنشیان که در تخت جمشید دیده می‌شود. در سراسر این ناحیه وسیع بوته گل سرخ کمتر دیده می‌شود و به جای آن در گلخانه که داخل آن را با چوب به طرز پلکانی ترتیب داده‌اند انواع گلها را در گلدان نگاهداری می‌کنند تا آنها را در نقاط اصلی در داخل کوشک و خارج آن قرار دهند. باغ ارم پس از فوت ابوالقاسم خان نصیرالملک به فرزندش رسید و پس از چندی به یکی از سران ایل قشقایی فروخته شد. سپس به تصرف دولت درآمده و به دانشگاه شیراز واگذار شده است. دانشگاه شیراز مدتها به عنوان کاخ پذیرایی از آنجا استفاده می‌نمود. در سالهای 1350_1345ه.ش این باغ با اعتبار واگذاری از طرف سازمان برنامه و بودجه و زیر نظر مسئولین وقت دانشگاه، تعمیر اساسی شده و زمین وسیعی نیز در حاشیه بلوار ارم و بلوار آسیاب سه‌تایی به آن افزوده شده است. امروزه باغ ارم همچنان در اختیار دانشگاه شیراز می‌باشد و در حقیقت به تمام مردم تعلق دارد. باغ ارم شیراز به عنوان مکانی دیدنی و تفریحی مورد بازدید مردم و سیاحان قرار می‌گیرد. شیوه معماری عمارت باغ ارم که در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار بنا گردیده با ویژگیهایی که دارد همچون سایر بناهای همانند آن دوره پیروی از اسلوب معماری زندیه و صفویه است. عمارت اصلی باغ ارم که فعلاً موجود و از ساخته‌های دو نصیرالملک بشمار می‌آید در سمت مغرب باغ قرار دارد. این عمارت رو به مشرق و دارای سه طبقه است، و از لحاظ معماری، نقاشی، حجاری، کاشیکاری و گچ‌بری شاهکار صنعت و هنر دوره قاجاریه است. طبقه زیرین که هم‌سطح زمین است در وسط دارای یک تالار اصلی بنام حوضخانه است. دو طرف این حوضخانه دو راهرو است و در انتهای هر دو راهرو پله‌هایی برای رفتن به طبقه بالا ساخته شده است. در دو طرف راهروها نیز دو سالن بزرگ است. مجاور سالن ضلع جنوبی آشپزخانه خیلی وسیعی است. طبقه دوم عمارت چنانکه گفته شد در وسط ایوانی بزرگ با دو ستون بلند دارد. در پشت ایوان یک سالن بزرگ واقع است و دو جانب آن دو راهرو می‌باشد که بالای آن دو گوشوار است و چهار اتاق نیز در طرفین راهروها است.
در دو طرف ایوان بزرگ دو ایوان کوچک رو به مشرق قرار دارد که پشت آنها ارسی‌ها و درک‌هایی است. این ایوانها هرکدام دارای دو ستون سنگی یکپارچه کوچک می‌باشد. انتهای شمالی و جنوبی عمارت نیز دو راهرو است. در ضلع جنوبی این طبقه هم در بالای آشپزخانه طبقه زیرین یک آشپزخانه وسیع و به همان اندازه وجود دارد. طبقه سوم در وسط دارای یک سالن بزرگ مشابه سالن طبقه دوم است که پنجره‌های آن به ایوان اصلی باز می‌شود و در دو طرف این سالن دو راهرو است. در جنب راهرو ضلع شمالی عمارت دو اتاق در جنب راهرو ضلع جنوبی یک اتاق و یک سالن بزرگ است. دو ایوان نیز در دو طرف همانند ایوانی‌های طبقه دوم و درست بالای آنها قرار دارد. بالای آشپزخانه طبقه دوم در طبقه سوم بصورت تراس است.
هشت باب اتاق هم در جنوب ضلع شمالی عمارت اصلی و چسبیده به آن قرار دارد. این مجموعه هشت اتاقی همان باربندی است که فرصت‌الدوله شیرازی در آثار عجم به آن اشاره نموده است. این اتاقها در سالهای اخیر مرمت شده و در حال حاضر به واحد سرپرستی و امور اداری باغ اختصاص یافته است. در کنار ورودی شرقی باغ نیز دو اتاق قرار گرفته که برای سکونت نگهبانان و خدمه ایجاد شده است. در پشت ساختمان اصلی یعنی در طرف مغرب باغ عمارت و محوطه اندرون قرار دارد. عمارت اندرون دارای دو سالن و پنج اتاق است.
ایوان ساختمان اصلی رو به مشرق است و در طبقه دوم و سوم قرار دارد. در جلو این ایوان زیبا دو ستون سنگی یکپارچه بلند واقع شده و سرستونها به طرز ماهرانه‌ای حجاری شده است. نقش سرستونها را تصویر مردانی با لباسهای دوره قاجاریه و گل و بوته‌هایی بطور قرینه تشکیل می‌دهد. درمیان ساختمانهای دوره قاجاریه در شیراز ایوان دو ستونی باغ ارم از نظر دارا بودن تزئینات گچ‌بری زیبا بر دیوارهای سه جانب آن نسبت به بناهای مشابه دارای امتیاز خاصی است.
کف سالن‌های طبقه پایین عمارت هم‌سطح زمین است. تالار مرکزی واقع در طبقه پایین را که به حوضخانه معروف است برای استراحت در روزهای گرم تابستان ایجاد نموده‌اند. این تالار دارای آب نمایی است و نهر آب از وسط آن می‌گذرد و سپس به استخر بزرگی در جلو عمارت مربوط می‌شود. در وسط تالار حوضخانه یک ستون سنگی حجاری شده قرار گرفته و دیوارها و کف تالار با کاشیهای هفت رنگ که به طرزی زیبا و ماهرانه بکار رفته مزین است. سقف حوضخانه با کاشیهای معرق و هفت رنگ پوشیده شده که تصاویر زیبایی از شکارگاهها و مناظر طبیعت و داستان خسرو و شیرین و نقوش دیگر را در بردارد. کاشیهای سقف حوضخانه را باید از بهترین نمونه‌های این هنر در دوره قاجاریه دانست. کاشیهای نمای عمارت نیز دارای زیبایی‌ها و ویژگیهای خیره‌کننده و دلپذیری است. کاشیکاریها عموماً به سبک کارهای دوره زندیه و قاجاریه است و طرحها و مناظر بدیعی در آنها به نظر می‌رسد. کاشیهای نمای عمارت اصلی و عمارت اندرون باغ در اصطلاح اهل فن مشهور به کاشی هفت رنگ است.
از نظر هنر عالی نقاشی نیز این عمارت بی نصیب نمانده است. سقف دو سالن طبقه سوم ساختمان که با تیرهای چوبی و تخته‌های منظم پوشیده شده دارای نقاشی‌های زیبا و بسیار نفیسی است. در این نقاشی‌ها گل و بوته و طرحهای اسلیمی و تابلوهای متعدد از شکارگاهها و چهره زنان و تصاویری از قصرهایی به سبک اروپایی نشان داده شده است. هنر ظریف نقاشی روی سقف که اهل این فن آن را مرجوک (بر وزن مردمک) نامند در دوره قاجاریه در شهر شیراز کاملاً رواج داشته و حتی در بیشتر خانه‌های معمولی و کوچک نیز بکار می‌رفته و نخستین بار هم بوسیله استادان شیرازی در ساختمانهای مهم تهران متداول شده است. قسمت عمده درهای چوبی عمارت از چوب ساج تهیه شده و به همین جهت با گذشت سالهای زیاد هیئت اصلی خود را همچنان حفظ نموده است. در بالای عمارات باغ ارم هلالی‌های زیبایی ساخته‌اند که در اصطلاح معماران محلی فارس به آن “سنتوری” می‌گویند. این هلالیها با کاشیهای رنگین و نقشدار ساخته شده و به شیوه کاشیکاریهای دوره زندیه و قاجاریه است. به روی این هلالیها تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستانهایی از فردوسی و نظامی و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی کاشیکاری شده است. در پشت عمارت اصلی و در طرف مغرب باغ، اندرون و عمارت آن وجود دارد. نمای پشت عمارت اصلی باغ ارم به جانب شرقی اندرون است و در این ضلع درهایی برای رفت و آمد به ساختمان وجود دارد در ضلع غربی آن عمارتی یک طبقه است که از سطح محوطه اندرون بلندتر است. در ورودی اصلی اندرون نیز رو به مغرب و از داخل همین عمارت است. امروزه با توجه به توسعه باغ و اضافه شدن زمینهای زیادی در قسمت غربی به باغ ارم عمارت اصلی و اتاقهای باربند قدیم و ساختمان اندرون و محوطه محصور آن کلا بصورت یک مجموعه در وسط قرار گرفته است، و اکنون در اندرون به طرف گلستان گل رز که در این قسمت ایجاد شده باز می‌شود. در قسمت جلو در ورودی اندرون یک چهار ضلعی که در اطراف آن طاقچه‌هایی ایجاد نموده‌اند و اصطلاحاً به آن غلام نشین می‌گویند واقع شده است.
بالای پیشانی عمارت اندرون دارای هلالی کاشیکاری نقشدار و زیبایی است. کاشیکاری این هلالی همزمان با کاشیکاریهای هلالی‌های عمارت اصلی باغ انجام گرفته و متعلق به دوره قاجاریه است. جلو دو ستون آجری طرفین اتاق وسط که این هلالی بالای آن واقع شده دارای کاشیکاریهای معرق است.
محوطه اندرون نیز تماماً درختکاری و گلکاری شده است. در وسط محوطه خیابانی با سمت شرقی_غربی از جلو نمای عمارت اندرون تا عمارت اصلی باغ ایجاد شده است که درمیان آن یک حوض آب نما وجود دارد در سالهای 1350- 1345ه.ش در ساختمان اندرون و محوطه آن نیز تعمیراتی بعمل آمده است.
فضای باغ ارم از لحاظ اسلوب خیابان‌کشی و درختکاری نه تنها در بین باغهای شیراز بلکه در تمام مناطق کشور ما کم نظیر است. پاره‌ای از هنرشناسان را عقیده بر این است که از نظر باغ‌سازی طرح باغ ارم یاد‌آور باغهای عهد ساسانی است.
زمین باغ بشکل مربع مستطیل بسیار وسیعی است که یک ضلع بزرگتر آن به جانب شمال و بلوار موسوم به “ارم” و یک ضلع کوچکتر به جانب مغرب و بلوار موسوم به “بلوار دانشجو” (آسیاب سه تایی) است. دو جانب دیگر باغ محدود به باغها و خانه‌های مسکونی است. مساحت باغ ارم در دوران گذشته افزایش و کاهش بسیار یافته است. در سه دهه پیش قسمتهایی در سمت غربی باغ ازجمله اراضی دهی موسوم به “کوشک” به مساحت باغ افزوده شده است. در این زمان مساحت کل باغ ارم نزدیک 110380 متر مربع است. سمت شیب زمین از غرب به سوی شرق است و مجموعه عمارت اصلی و اندرون در قسمت مغرب و در بلندی چشم‌گیری قراردارد. به سبب شیب زیاد زمین در قسمتهایی از خیابانهای اصلی و دیگر خیابانهای باغ پله‌هایی ایجاد نموده‌اند و این پستی و بلندی زمین بر زیبایی فضای باغ بسی افزوده است. در جلوی نمای عمارت اصلی باغ ارم که مشرف بر باغ است استخر آب‌نمای بزرگی است که تصویر عمارت در آن نمایان می‌شود. مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و محیط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و یکپارچه تشکیل می‌دهد و احتمالاً مربوط به دوره جانی خان ایلخانی است. استخر باغ ارم سابقاً گودتر بوده ولی در تعمیرات اخیر پرشده و اکنون عمق آن نیم متر است. کف و اطراف این استخر هنگام تعمیرات چند سال پیش با کاشی سفید پوشیده شده است. آب روان و زلالی که از نهر اعظم است پس از گردش در حوضچه حوضخانه وارد جویهای اطراف استخر می‌شود و سپس در جوی عریض خیابان اصلی و جویبارهای دیگر در خیابانهای باغ و اطراف باغچه‌ها روان می‌گردد. هنگام تعمیر و بازسازی باغ سه حوض آب‌نما در اراضی قسمت جدید ضلع شمال غربی ساخته شده است. یک میدان ورزشی هم در همین قسمت و در شمال دیوار اندرون احداث گردیده است. درهای ورودی باغ ارم در ضلع شمالی قرارداد و به طرف بلوار “ارم” باز می‌شود. سر در ورودی اصلی که به عمارت نزدیکتر است در سالهای اخیر برجای سر در قبلی آن به طرز زیبایی از آجر ساخته شده است. درگاه دیگری هم در همین سمت و در انتهای باغ قراردارد که در سال 1344 هجری قمری ایجاد شده است. بر بالای جبهه خارجی این سر در کتیبه‌ای از سنگ مرمر نصب شده و دو کتیبه کاشی نیز در طرفین آن بچشم می‌خورد.
چنانکه از بیان مولف فارسنامه ناصری بر می‌آید در دوره قاجاریه این باغ حصار و دیواری از “چینه گل” داشته است. در سالهای بعد همزمان با توسعه فضای باغ این دیوار خراب شده و دو ضلع آن را که مجاور بلوارهای “ارم” و “آسیاب سه‌تایی” است با نرده‌های آهنی محصور کرده‌اند، تا بینندگانی که از حاشیه این خیابانها می‌گذرند از دیدن منظره زیبای باغ محظوظ گردند. قسمتهایی از این نرده‌ها با گیاهان رونده زیبایی مثل پیچ برفی و پیچ اناری و پیچ امین‌الدوله پوشیده شده است. در وسط باغ ارم خیابان اصلی آن با سمت غربی_شرقی احداث شده است که از مقابل ساختمان و استخر بزرگ آغاز شده و تا انتهای باغ ادامه دارد. در دو طرف این خیابان شمشادهای کوتاه حصاری پرورش داده‌اند و در وسط آن چنانکه گفته شد از جلو استخر بزرگ تا وسط باغ، جوی آبی است که در وسط باغ به جدولها و جویهای متعدد تقسیم شده و آب روان از آنجا در قسمتهای دیگر باغ جاری می‌گردد. گلکاریهای اطراف این جوی بر زیبایی آن افزوده است. در وسط خیابان اصلی آنجا که جوی آب به شبکه‌های طرفین تقسیم می‌شود پله‌هایی ایجاد شده و ادامه خیابان از پایین پله‌ها تا انتهای باغ مسطح و شن‌ریزی است. دو طرف این خیابان را سرونازها و درختان تنومند دیگر فراگرفته است. در پایه یکی از سرونازهای خیابان اصلی که حدود سی متر بلندی آنست، تاکی تنومند و کهن وجود دارد که شاخه‌های آن همچون ساقه پیچک، چنان برگرد سرو تابیده و از پای تا سرا آنرا در آغوش گرفته است که در هیچ باغ دیگری نظیر آن را نمی‌توان دید و مخصوصاً در فصل تابستان که تاک ثمر می‌آورد زیبایی آن موجب شگفتی هر بیننده‌ای است. خیابان وسیع دیگری با جهت شمالی_جنوبی در وسط باغ، خیابان اصلی را قطع می‌کند. علاوه بر این دو خیابان عریض، خیابانهای دیگری هم به موازات این دو در تمام قسمتهای باغ احداث شده است.
در این باغ وسیع سرونازهای بلند و زیبایی وجود دارد که سالهای زیادی بر آنها گذشته و موجب شهرت باغ شده است. درمیان سروهای باغهای شیراز نیز سروهای باغ ارم زیباتر و جلوه آن خیره کننده‌تر است. بلندترین سروناز این باغ که قریب سی و پنج متر بلندی آن است، بلندترین سروناز شیراز است. سروی است کشیده و گویی دست هنرمندی آن را بدین استواری و موزونی تراشیده است. این درخت شهرت بین المللی یافته است و نویسندگان و جهانگردان خارجی عکسها و مقالات بسیاری درباره آن منتشر نموده‌اند.
انواع درختان باغ ارم را می‌توان به دو دسته درختان غیر مثمر و درختان مثمر تقسیم کرد:
1- درختان غیر مثمر باغ عبارتند از: سرو ناز، کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، زبان گنجشک، بید مشک، سپیدار، و اکالیپتوس.
2- درختان مثمر باغ عبارتند از: انار، ازگیل، نارنج، خرمالو، گردو، زردآلو، بادام، سیب، به و گلابی.
محصول اصلی درختان میوه‌دار باغ در درجه اول انار است و در درجه دوم می‌توان مرکبات را بحساب آورد. درختان مرکبات باغ ارم در ردیف سایر نارنجستانها و باغهای مرکبات شیراز است ولی دیگر درختان و سرونازهای باغ در مدت سالیان دراز موزون و شکوهمند گردیده و مرتباً هم بر زیبایی آنها افزوده شده است.
این باغ امروزه علاوه بر سروهای زیبا به داشتن انواع گل نیز اشتهار دارد. در دو دهه اخیر گلهای بسیاری از هر نوع در آن پرورش داده شده است و مخصوصاً گلهای رز گوناگون آن دیدنی و جالب نظر است. در موقع توسعه باغ، گلستانی از انواع گل رز در ضلع غرب و شمال غربی احداث گردیده که در آن قریب دویست و پنجاه واریته گل رز پرورش داده شده است. این گلستان از نظر تنوع و بسیاری از انواع گل رز در کشور ما بی‌نظیر و در کشورهای همجوار و آسیا کم نظیر است و به طوریکه شهرت دارد در بین کشورهای مشرق زمین بجز این گلستان ارزشمند فقط در دو سه کشور دیگر گلستانهای رز با این تنوع پرورش داده شده است.
بجز گلهای رز گوناگون و زیبای باغ که جای صحبت فراوان دارد انواع دیگر گلهای موجود در باغ ارم را می‌توان به ده عنوان کلی دسته بندی نمود:
1- درختچه‌های زینتی دارای گلهای زیبا
2- درختچه‌های زینتی دارای برگهای زیبا
3- گلهای یک ساله مقاوم به سرما
4- گلهای یک ساله حساس به سرما
5- گلهای پیازدار
6- بوته‌های دائمی گل‌دار
7- گیاهان دائمی پوششی و رونده
8- گیاهان یک‌ساله رونده
9- گیاهان حصاری
10- گلهای گلخانه‌ای
قسمت عمده آبی که این باغ را مشروب می‌سازد مانند بیشتر باغهای شیراز از نهر اعظم است. این نهر به جدول‌های متعدد تقسیم می‌گردد که هرکدام را بنا می‌خوانند و از آن جمله جدول میری می‌باشد که یک پنجم از نهر اعظم است. باغ ارم از جدول میری مشروب می‌گردد. علاوه براین، دو حلقه چاه عمیق در باغ حفر گردیده که آب مورد نیاز بوسیله پمپ تأمین شده و با استفاده از لوله کشی به مصرف آبیاری گلهای باغ می‌رسد. از آب لوله کشی شهر نیز برای آشامیدن و مصارف عمارات استفاده می‌گردد