راه های تقویت مهارت خواندن و نوشتن در دوره ی راهنمایی


راه های تقویت مهارت خواندن و نوشتن در دوره ی راهنمایی

چنان که می دانید ، کتاب های فارسی دوره ی راهنمایی تحصیلی در یک تحول اساسی ، با رویکرد تقویت مهارت های چهارگانه ی خواندن ، نوشتن ، گوش دادن و بیان کردن ، تغییر کرده است . این تغییر را امسال در پایه ی اول راهنمایی شاهدیم و ان شاء . . . در سال های بعد نیز سایر پایه ها در همین راستا تغییر خواهند نمود. از مهارت هایی که در بالا ذکر شد ، دو مهارت اساسی تر و بنیادی تر است و در واقع زیر ساخت و پایه ی دو مهارت دیگر قرار می گیرد.

این دو مهارت ، خواندن و نوشتن است که آموزش آن مهارت و حوصله ی فراوانی را می طلبد. لازم به یادآوری است که تقویت این دو مهارت در دوره ی راهنمایی تحصیلی ، موجب تقویت همه ی دروس در این مقطع و دوره های بعدی تحصیلی دانش آموز است. بنابراین برخود لازم می دانیم راهکارهایی را برای بهبود و تقویت مهارت خواندن در دوره ی راهنمایی پیشنهاد نماییم.

مهارت خواندن:

برای بهبود وضعیت روخوانی دانش آموزان و تقویت مهارت خواندن در آنان ، که خود دارای سه بخش کتاب خوانی ، صامت خوانی و خواندن ترکیب های وصفی و اضافی است و پایه ی اصلی سه مهارت دیگر یعنی : گوش دادن ، تفکر و نقد کردن محسوب می گردد ، موارد زیر پیشنهاد می شود :

 

الف) روش بلند خوانی : بلند خوانی در شروع روشی مؤثر است . زیرا در آن از دوفرآیند ادراکی ، یعنی تمیز شنیداری و تمیز بصری استفاده می شود. در دوره ی راهنمایی با توجه به سن و آموخته های دانش آموزان ، بهتر است که در کنار این روش ، بیشتر از شیوه های مختلف صامت خوانی استفاده شود که برای تندخوانی و مطالعه ی صحیح مؤثرتر است.

ب) روش صامت خوانی : روش هایی که مبتنی بر صامت خوانی هستند ، عبارتند از

– دقیق خوانی : در این نوع خواندن ، فراگیر متن را به طورکامل درک و در حافظه به طور منظم نگهداری می کند. او به افکار اصلی نویسنده پی می برد ، ارتباط میان مطالب را کشف و از آن  نتیجه گیری می کند. معلم می تواند برای طرح پرسش هایی ( مانند پرسش های شفاهی یا خودارزیابی ) میزان درک مفاهیم متن را مورد سنجش قرار دهد.

– خواندن تجسمی : هدف از این نوع خواندن ، درک عمیق تر و تحریک حس کنجکاوی دانش آموزان است. برای رسیدن به اهداف مذکور ، لازم است سؤالاتی از متن درس طرح و در اختیار دانش آموز قرار گیرد تا از این طریق ذهن دانش آموز در هنگام مطالعه ، به سمت یافتن پاسخ ها هدایت شود.

– خواندن انتقادی :  در این روش ، دانش آموزان درس را مطالعه می کنند. سپس درباره ی ویژگی های متن و نوع و سبک نوشته یا قالب درس ، با هم بحث می کنند و در پایان ، نظر نهایی خود را نسبت به درس ارائه می دهند.

– خواندن التذاذی : با توجه به این که یکی از اهداف آموزش زبان و ادب فارسی ، تلطیف عواطف و التذاذ ادبی است ، در متون هنری و ادبی مانند اشعار برتر و متن های تأثیرگذار داستانی و ادبی به این نوع خواندن تأکید می شود. معلم می تواند به تناسب مباحث و سرفصل های درسی ، متون و قطعات زیبایی از نظم و نثر انتخاب کرده و با لحن و آهنگ مناسبی در کلاس بخواند. در این نوع خواندن ، هدف درک مطلب نیست ، بلکه باید التذاذو پرورش ذوق ادبی محقق گردد.

مهارت نوشتن:

برای تقویت مهارت نوشتن ، علاوه بر تقویت مهارت خواندن در دانش آموزان توسط دبیران متخصص ، باید سعی کنین تا هنگام نوشتن ، زمینه های اضطراب و ترس از نوشتن را در دانش آموز به حداقل برسانیم.

ارائه ی املاهای آزاد و مشارکتی ، نوشتن انشاهای کوتاه ، خلاق و جذاب ، دست یابی به این امر را آسان تر می کند.

تمرین های پیشنهادی برای تقویت مهارت نوشتن عبارتند از :

1- پرکردن جاهای خالی                 2- گسترده نویسی                 3- جدول کلمات                      4- واژه سازی با پسوند ها و پیشوند ها            5- واژه سازی با مشتق های فعلی                            6- واژه سازی با اسم ها و صفت ها         7- کاربرد نکات املایی                                             8- کاربرد نکات نگارشی           9- کاربرد نکات زبانی     10- آموزش خط تحریری و رسم الخط صحیح    11- نگارش مشاهدات در طبیعت    12- مطابقت فعل و نهاد       13- مطابقت نهاد و شناسه              14- مطابقت اجزای جمله                 15- نوشتن خلاق

6-1- نقش خانه و خانواده:

آنچه والدین می توانند برای تقویت مهارت خواندن در فرزندانشان انجام دهند عبارت اند از :

  • نوشتن حروف یا کلمات ( بازی کردن با اسباب بازی های الفبایی )
  • استفاده از کامپیوتر برای انجام فعالیت مربوط به خواندن .
  • تماشای برنامه های تلویزیونی با زیر نویس .
  • کتاب خواندن .
  • قصه گفتن ، خواندن شعر و سرود .
  • بازی با کلمات .
  • خواندن تابلو ها و علائم راهنمایی و رانندگی در خیابان برای بچّه ها.
  • خواندن تابلوها و برچسب ها با صدای بلند .
  • فرصت هایی برای کودکان ایجاد کنید تا در بحث های خانوادگی شرکت کند.
  • کودکتان را با دوستان، فامیل و دیگر افرادی که او می تواند با آن ها مهارت های ارتباطی را تمرین نماید، احاطه کنید.
  • هنگامی که کودکتان به سؤالات به صورت شفاهی پاسخ می دهد، آن ها را بنویسد یا تایپ کند.

6-2- نقش رسانه ها:

  • برای تقویت فرهنگ مطالعه و افزایش علاقه مندی و انگیزه در دانش آموزان، برنامه های ویژه ی دانش آموزان ابتدایی، در صدا و سیما، مانند خواندن داستان و اخبار متناسب با بچّه ها، تهیّه گردد.
  • نسبت به آموزش قبل از دبستان و تقویت بیشتر زبان فارسی (با توجه به تنوع زبان های محلی در کشور)، برنامه های آموزش ویژه در صدا و سیما پیش بینی شود (مصلحی، 1385، 87).
  • تبلیغ برنامه های مهم آموزشی آموزش و پرورش در صدا و سیما.

6-3- نقش مدرسه و مربّیان:

  • مهارت اوّلیّه کودکان را در زمینه خواندن قبل از ورود به مدرسه ارزیابی کرده و بر این اساس مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها را هم به ضرورت تقویت سواد خواندن آگاه کنیم.
  • الگوهای تدریس و ارزشیابی در مدارس ابتدایی، به‌ویژه در درس فارسی مبتنی بر درک مطلب باشد و این‌گونه الگوها به معلمان معرفی و اجرای آن تشویق شود
  • درسی تحت عنوان «درس خواندن» به دروس دوره ابتدایی اضافه شود و برای این درس زمان و روش مناسب تدریس ارایه گردد
  • روش‌های سنتی تدریس که در آنها مهارت خواندن دانش‌آموزان تقویت می‌شود، احیا گردد، مانند خواندن متون درس فارسی به صورت گروهی و آهنگین
  • پیشنهاد می‌شود که از رایانه در افزایش سواد خواندن دانش‌آموزان استفاده شود. به عنوان مثال: در هر هفته حداقل یک بار دانش‌آموزان مشق خود را بر روی فلاپی تایپ کرده و آن را تحویل معلم دهند و معلم نیز حداقل هفته‌ای یک بار در سامانه رایانه‌ای مدرسه، از دانش‌آموزان بخواهد به‌جای آن‌که املا را روی کاغذ بنویسند، در رایانه تایپ کنند.
  • اشکال مختلف و متفاوت نوشتاری رایج در جامعه به دانش‌آموزان آموزش داده شود. مثلاً از آنها خواسته شود دیوارنوشته‌ها را از خانه تا مدرسه پیگیری و آن را در کلاس برای دانش‌آموزان بازخوانی کنند و یا تیتر روزنامه‌های مختلف را جمع‌آوری کرده و در کلاس درس بخوانند و برداشت‌های خود را از مطالب محتوایی، به بحث بگذارند.
  • پس از آشنا کردن دانش‌آموزان با اعیاد و مراسم ملی، مذهبی، حوادث و وقایع روز، باورها و اعتقادات، امثال و حکم، کشفیات جدید علمی، از دانش‌آموزان خواسته شود یکی از این موضوع‌ها را انتخاب و در مورد آن سخنرانی کنند.
  • آزمونی نظیر آزمون پرلز هر چند وقت یک‌بار در مدارس اجرا شود و نتایج آن به اطلاع مدارس و خانواده‌ها برسد.
  • گفتگو و بحث با فرزندان، رفتن به کتاب فروشی و کتاب خانه‌ همراه با فرزندان، خواندن قصّه یا مجله برای کودک با توجه به شاخص‌های درک مطلب.
  • افزودن یک نشست آموزش خانواده تحت عنوان تقویت مهارت خواندن و درک مطلب.
  • اختصاص یک روز به منظور هدیه کتاب به مدرسه یا برگزاری جشن هدیه کتاب با تبلیغات ویژه از صدا و سیما و سایر رسانه‌ها.
  • ارسال مقاله و مجله به منظور ارایه راهکار به صورت مستمر برای هدایت معلمان در برطرف کردن ضعف و بهبود سواد خواندن دانش‌آموزان.
  • استفاده از دانش‌آموزان ممتاز پایه پنجم ابتدایی به عنوان معلم، خواندن در کلاس‌های پایین‌تر و یا ادغام دانش‌آموزان کلاس‌های پایه‌های مختلف و تمرین خواندن یک متن مشترک متناسب.
  • تلفیق درس فارسی با درس‌های مختلف همچون هنر، علوم، ریاضی. به عنوان مثال از دانش‌آموز بخواهیم دو حیوان پستاندار، یک خزنده و چهار پرنده را در جنگل نقاشی کند و بعد برای نقاشی خود داستانی نوشته و آن را برای سایر دانش‌آموزان بخواند (آفتاب).

نتیجه گیری:

از مباحث مطرح شده می توان نتیجه گرفت که برای تقویت مهارت خواندن در دانش آموزان تنها معلم و مدرسه دخیل نمی باشند، بلکه برای این امر مهم، علاوه بر نقش کلیدی معلمان در مدارس، خانواده و رسانه های دیداری و شنیداری جامعه نیز، نقش مهمّی را بر عهده خواهند داشت. چرا که خانواده با مهیّا کردن محیطی فرهنگی در خانه، چه قبل از دبستان و چه در حین تحصیل؛ و رسانه ها، از جمله تلویزیون، نقش بسیار مهمّی در این زمینه ایفا می کنند. اما بیشترین تأثیر در تقویت خواندن کودکان را مربّیان مدرسه بر عهده دارند که با آموزش های صحیح و برقراری امکانات مناسب، زمینه را برای رشد این عزیزان فراهم می نمایند.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *