اضطراب ریاضی

• امروزه اضطراب ریاضی مورد توجه و علاقه بسیاری از متخصصان روانشناسی آموزش ریاضی و نیز روانشناسان شناختی است تا اار این طریق تاثیر هیجانی و برانگیختگی های روانی دانش آموزان را در کار ریاضی بشناسند و برای کنترل و مهار علمی آنها راهکارهای عملی بیابند. در این میان اضطراب و فشار روانی و تعامل آنها با یادگیری ریاضیات جایگاه ویژه ای را در امر آموزش و یادگیری ریاضیات مدرسه و حتی دانشگاهی به خود اختصاص داده است ؛ پژوهشها در سالهای اخیر نشان داده اند که اضطراب ریاضی غیرمعقول ( اضطراب مرضی ) با ایجاد مانع های جدی شناختی و آموزشی در فراگیران ضمن ابتلای آنان به ایست فکری و نقصان قابلیت های استدلالی موجب تضعیف خودباوری ریاضی را در آنها فراهم می آورد و با ایجاد نگرش منفی به شدت بر عملکرد پیشرفت ریاضی فراگیران موثر می افتد .
• اضطراب ریاضی وضعیتی روانی است که به هنگام رویارویی با محتوای ریاضی ، چه در موقعیت آموزشی و یادگیری ، چه در حل مسائل ریاضی و یا سنجش رفتار ریاضی در افراد پدید می آید . این وضعیت معمولا همراه با نگرانی زیاد، اختلال و نا بسامانی فکری ، افکار تحمیلی و تنش روانی و در نتیجه ایست تفکر میباشد . اضطراب ریاضی موجب ضعف فرآیندهای ذهنی برای انجام عملیات ریاضی ، منفی نگری و سردرگمی دانش آموزان میشود . این گروه با اجتناب از کلاس ریاضی ، ناتوان در انجام آزمونهای ریاضی و اضطراب و تشویش فراوان از یادگیری این درس طفره میروند . این تصور که استعداد ریاضی مادرزادی است یا پسرها نسبت به دخترها عملکرد بهتری در درس ریاضی دارند ، یا درس ریاضی درس منطق است نه درس خلاقیت ، موجب عقب نشینی و مقابله برخی از دانش آموزان از یادگیری علم ریاضی می شود .
• ( رضویه ، عبدالمحمد . سیف ، اصغر. طاهری ،دیبا، 1384).
• اضطراب ریاضی از چهار مولفه اضطراب درس ریاضی و اعداد ، اضطراب امتحان ریاضی ، احساس منفی به ریاضی و نگرانی درباره ریاضی تشکیل شده است . ریاضیات چون مبتنی بر مفاهیم انتزاعی است ، درک آن به رشد عقلی سطح بالایی نیاز دارد و از آنجا که بسیاری از دانش آموزان علیرغم رشد جسمی و بالا رفتن سن به مرحله درک انتزاعی نرسیده اند ، غالباً در درک مفاهیم ریاضی مشکل دارند و از سوی دیگر هیچکس نمی تواند منکر اهمیت علم ریاضیات در زندگی روزمره انسانها شود و این ضرورت و اهمیت علم ریاضی سبب میشود که با وجود دشواری و پیچیدگی مفاهیم علم ریاضی ، دانش آموزان خود را ملزم به یادگیری آن بدانند و همین دشواری از یکسو و اهمیت از سوی دیگر دانش آموزان را دچار تعارض و فشار روانی میکند . (کریمی ، یوسف، 1389) .
• عواملی که در اضطراب ریاضی موثرند عبارتند از : الف ) عوامل محیطی : 1- فشارهای والدین : بدیهی است که نقش والدین در اضطراب دانش آموزان از درس ریاضی بسیار موثر و غیر قابل انکار است گروهی از والدین که خود در درس ریاضی ضعیف و کند بوده اند این احساس و نگرش خود را به فرزندانشان انتقال میدهند. 2- تجارب منفی : نمرات پایین از درس ریاضی ، آموزگاران جدی و سختگیر ، روشهای تدریس اشتباه ، همگی میتوانند موجب بدبینی دانش آموزان نسبت به درس ریاضیات شود . 3- محتوای کتاب ریاضی : در مواردی محتوای کتاب و ترتیب درسها ریاضی بگونه ای است که یادگیری مفاهیم ریاضی سخت جلوه میکند و موجب گیجی و سردرگمی میشود .

ب ) عوامل فردی : 1- کاهش اعتماد به نفس : عدم تسلط بر انجام چهار عمل اصلی و اولیه ریاضی ، درک مساله و راه حل آن موجب کاهش اعتماد به نفس دانش آموز در یادگیری درس ریاضی میشود و این چرخه ضعیف ( ندانستن ، بی علاقگی از درس ریاضی ) موجب دوری گزیدن از کلیه درسهای مرتبط با ریاضی ( هندسه ، ترسیم ، جبر ، مثلثات و. . . ) در آینده میشود . 2- احساس ضعف و کمبود : اغلب دانش آموزانی که به درس ریاضی علاقه ندارند از اشتباه کردن پای تخته سیاه میترسند . آنها تصور میکنند اگر نتوانند پاسخ سوالی را درست جواب دهند ، مورد تمسخر و خنده همکلاسی هایشان قرار می گیرند .   ج ) شیو های اشتباه آموزشی : 1 – تاکید زیاد بر یادسپاری : ریاضیات درسی است که بیش از آنکه به حفظ کردن نیاز داشته باشد ، به فهمیدن و درک کردن نیاز دارد .   2 –   یکنواختی و عدم ابتکار آموزگاران در شیوه تدریس : اغلب دانش آموزان دوست دارند مساله ها و پرسشهای متنوع و لذت بخش را پاسخ دهند . اما به دلیل آموزگاران جدی و سخت گیر و کلاس خشک و سرد ریاضی آنها دچار تنش و اجتناب از کلاس میشوند . 3 – عدم درک دانش آموزان از کاربرد علم ریاضیات در زندگی

• ساز و کارهایی که میتوانند برای حذف موقعیت های هراس آور و اضطراب زا در انجام فعالیتهای ریاضی موثر باشند :   1 – شناخت پدیده های هیجانی و فشار روانی بویژه مقوله اضطراب ، در عرصه فعالیتهای ریاضی و تلاش برای مسلط شدن بر این حالتها به کمک راهکارهای علمی .

( رضویه ، عبدالمحمد . سیف ، اصغر . طاهری ، دیبا ،1384) 2 – ثرندایک 5 قاعده را برای آموزش ریاضی و کاهش اضطراب ریاضی پیشنهاد داده است : الف ) موقعیتی را که شاگرد با آن روبرو خواهد شد در نظر بگیرید .ب ) پاسخی را که میخواهید به آن موقعیت پیوند بزنید در نظر بگیرید . پ ) پیوند را خودتان تشکیل دهید ؛ انتظار نداشته باشید معجزه ای این کار را برای شما انجام دهد . ت ) با یکسان بودن بقیه شرایط هیچ پیوندی ایجاد نکنید که مجبور به قطع آن باشید . ث ) با یکسان بودن بقیه شرایط ، اگر یک پیوند کفایت میکند ، پیوندهای دوم و سومی ایجاد نکنید . 3 – آموزش راهبرد که طیف وسیعی از روشها را شامل میشود ، در بهبود عملکرد ریاضی دانش آموزان موثر است . در آموزش راهبردی ، نوعی تحلیل تکلیف از عملیات شناختی انجام میشود تا مراحلی که منتهی به حل مساله میگردند ، شناخته شوند . بعد به دانش آموزان مهارت های مورد نیاز برای هر مرحله آموخته میشوند . وقتی آنها بر مهارتهای جزئی مسلط شوند به آنها یاد داده میشود که چگونه آنها را در کنار هم قرار بدهند تا مساله ای که به آنها داده میشود را انجام دهند .( علیزاده ،حمید . همتی ، قربان . رضایی دهنوی ، صدیقه . شجاعی ، ستاره ،1390) . 4 – برنامه درسی به گونه ای تدوین شود که در برگیرنده ی تکالیف و وظایفی شبیه آنچه دانش آموزان در زندگی واقعی با آن روبرو میگردند باشند مثلاً کودکان در زندگی روزمره خواندن ساعت را به تدریج یاد میگیرند در مدارس هم همین کار را باید کرد مطالب ریاضی را به مطالبی که در زندگی روزمره شان کاربرد دارد نزدیک کرد و بین آنها ارتباط برقرار کرد و عناصر مشترکشان را برای دانش آموزان بیان کنند و همچنین سعی شود با روش جایگشت تداعی که انتقال آموزش ثرندایک رابطه ای نزدیک دارد این اضطراب را کاهش داد مثلاً مطالب ریاضی در کلاس فعال ، پویا ، با معلمی مهربان و خوشرو ارائه گردد و کم کم همه این عناصر جایگزین تصور وی از اضطراب ریاضی گردد ، یعنی بوجود آوردن محیطی آرام و بدون فشار در کلاس ریاضی در کاهش اضطراب ریاضی بسیار موثر است .

5 – معلمان نیز نباید در جریان آموزش ؛ با ارائه نگرشها و تمرینهای نامناسب ؛ اضطراب ریاضی را در دانش آموزان تشدید کنند . تمرینهای مناسب ؛ القای نظرات مفید و تشویق ، کمک بسیار خوبی در کاهش فشار ریاضی در کلاس درس است . همچنین معلمان باید از تحقیر دانش آموزان به واسطه کسب نتایج ضعیف در درس ریاضی پرهیز کنند .

• منابع :

1. کریمی ، یوسف (1389) اختلالات یادگیری ، نشر ساوالان
2. هالاهان ، لوید ؛ کافمن ، ویس. مارتینز ، اختلالات یادگیری ، ترجمه دکتر علیزاده ، دکتر همتی علمدارلو ، دکتر صدیقه رضایی دهنوی ، دکتر ستاره شجاعی (1390)،

انتشارات ارسباران

3. رضویه ، عبدالمحمد. سیف ، اصغر . طاهری ، دیبا ، بررسی تاثیر مولفه های اضطراب و نگرش ریاضی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی در درس ریاضی ، مجله تعلیم و تربیت (1384)
4. السون . هرگنهان ، مقدمه ای بر نظریه های یادگیری ترجمه دکتر علی اکبر سیف
5. تبریزی ، مصطفی ، درمان اختلالات ریاضی (1387) .
6. موسوی ، سید محمد رضا . نشریه نگاه ، مقاله کاهش اضطراب ، شماره 338 (1387).

گرد آورنده : سمانه رخشانفررشته روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر گز