بناهاي تاريخي ایران

آرامگاه ها، بقعه ها و امام زاده ها

آرامگاه حمدالله مستوفي

      اين آرامگاه در شرق شهر قزوين، درمحله پنبه ريسه و مشرق ميدانگاه، در ميان امام زاده علي و امام زاده آمنه خاتون قرار گرفته است و به «گنبد دراز» نيز معروف است. حمدالله مستوفي، جغرافيادان معروف كه از خاندان مستوفيان بود، در سال 680 هـ . ق در اين شهر به دنيا آمد و تا حدود 750 هـ. ق زيست. او در ابتدا از طرف خواجه رشيد الدين فضل الله به سمت مستوفي زنجان، ابهر و طارخ منصوب گشت و پس از قتل خواجه، به دستگاه وزارت غياث الدين محمد راه يافت و مدت ها در سلك ملازمان خاندان وي به سر برد و در سال 720 ­­­­­­­هـ .ق  منظومه ظفرنامه را سرود. آرامگاه او برجي است كه در قرن هشتم هـ . ق ساخته شده است. محوطه كنوني آرامگاه بيش از 380 متر متر مربع است كه اندكي بيش از 30 متر آن زيربناي برج است و بقيه جزء حياط آرامگاه است.

 آرامگاه شيخ احمد غزالي

    اين آرامگاه كه دركوچه امام زاده اسماعيل و نزديك خيابان پيغمبريه قزوين قرار دارد به شكل حياط كوچكي است و آن را امام زاده احمد مي نامند. ولي عده اي از مردم قزوين اين آرامگاه احمد غزالي- برادر محدم غزالي مي دانند كه در قزوين رندگي مي كرده و بين سال هاي 504 تا 527 هـ . ق درگذشته است.

امام زائده اسماعيل

   اين آرامگاه در روستاي دو دهه، در سمت راست جاده قزوين- رشت واقع شده است. اين بنا حدود 126 سال قبل به دستور نظام السلطنه ساخته شده است و نقشه چهار گوش دارد. در هر يك از نماهاي آن دو طاق نما ساخته شده است. گنبد آجري امام زاده، بر روي چهار فيل پوش كه طرح چهارگوش را به هشت گوش تبديل كرده اند، استوار گشته است. در داخل ضريح امام زاده، دري قرار دارد كه در بالا و پايين آن دو كتيبه با خطي خوش نوشته شده است.

امام زاده شاه زاده حسين

    اين بنا كه در شهر قزوين واقع شده، آرامگاه حسين، فرزند علي بن موسي الرضا (ع) است. وفات ايشان، طبق كتيبه موجود در ضريح چوبي نفيس آرامگاه، در سال 201 هـ . ق روي داده است. تاريخ و شكل بناي اوليه بقعه معلوم نيست. قديمي ترين تاريخ بنا، به ضريح چوبي بسيار نفيس بقعه مربوط است كه تاريخ 806 هـ . ق بر روي آن حك شده است. تاريخ اوليه بناي كنوني را به دوره شاه صفي صفوي نسبت مي دهند. طبق كتيبه هيا موجود بناي امام زاده در اوايل قرن چهاردهم هجري قمري بازسازي شده است. ساختمان ايوان بزرگ شمالي، ديواره صحن و سردر پركار امام زاده و نيز تزئينات كاشي كار گنبد و آيينه كاري فضاهاي داخلي، به همي سال ها مربوط است.

   بناي امام زاده،در كل، مشتمل بر آستانه و صحن و بقعه است. درگاه يا آستانه، جنبه هاي تزئيني زيبا دارد و بالاي قوس سر در امام زاده، تزئينات كاشي با نقش هندسي وجود دارد. و در دو سوي بنا دو مناره قرار گرفته است. در ورودي امام زاده بسيار بلند و مجلل است و درهر لنگه ان كوبه اي نصب شده است و در زير هر كوبه كلمه «يا مفتح الابواب» با خط نسخ زيبايي نوشته شده است. كتيبه سردر، كه به سال 1307 هـ . ق تعلق دارد، به خط نستعليق عالي و به رنگ سفيد در زمينه كاشي لاجوردي در دو رديف مشتمل بر 12 بيت شعر است. پس از آستانه شهتي قرار دارد كه به صحن وسيعي منتهي مي شود. آرامگاه، ساختمان كوچك و منفردي است كه در ميان صحن وسيعي قرار گرفته است/ ديوارهاي اين صحن طاق نما سازي شده است. در سمت شمال  و در كنار ورودي اصلي مجموعه، پشت طاق نماها، حجره هايي نيز وجود دارد. در دو سوي آستانه، پنج حجره ايوان دار و در سه جانب ديگر 52 ايوان بنا شده است. شكل كلي صحن از شكل ساختمان مياني تبعيت مي كند و به صورت مستطيل نسبتاً كشيده اي است كه در يك سمت، گوشه هاي مورب دارد. صحن داراي دو در اصلي در امتداد محور اصلي بقعه است. در وسط صحن، مقابل در ورودي، سقاخانه بزرگي با طرح هشت ضلعي وجود دارد كه كتيبه اي برآن نصب شده است. در آخر كتيبه، سال بنا، 1340 هـ . ق ذكر شده است. خود بقعه، بناي كوشك مانندي است كه از درون آن و از چهار جهت مي توان به بيرون نظر انداخت. گنبدخانه اصلي، در ميان چهار ايوان كه در چهار جهت اصلي ساخته شده اند قرار گرفته است.

امام زاد آمنه خاتون

   آرامگاه امام زاده در محل پنبه ريسه قزوين قرار دارد. نقشه حرم امام‌زاده عبارت از كثيرالاضلاع هشت ضلعي است كه در هر يك از ضلع هاي هشت گانه آن، طاق نمايي با قوس كليل زده شده است. پوشش حرم، به كمك كاربندي هاي واقع در ميان قوس هاي هشت گانه صورت گرفته و سقف گنبد به شكل ستاره هشت پر درآمده است. بقعه مزبور، از خارج داراي طرح دايره است كه بخشي از آن در ميان دو تالار مستطيل شكل الحاقي محصور شده است. قسمت بالاي بقعه كه از دو تالا پيش گفته بلندتر است، طرح استوانه اي بنا را به خوبي نشان مي دهد. اين قسمت در پايين با آجرهاي لعابي با طرح هندسي و در بالا با دوره‌اي به عرض 80 سانتي متر با كاشي هفت رنگ و نقش گياهي تزئين شده است. در بازه صاحب آرامگاه، سند مكتوبي در بنا وجود ندارد. مردم، وي را دختر امام جعفر صادق (ع) مي دانند. با توجه به سبك معماري بخش اصلي بناء مي توان آن را به دوره صفوي نسبت داد.